Iran: Veiligheidstroepen gebruikten seksueel geweld om protesten neer te slaan

Het 120 pagina's tellende rapport “They violently raped me”: Sexual violence weaponized to crush Iran's ‘Woman Life Freedom’ uprising, bevat gedetailleerde beschrijvingen van de afschuwelijke ervaringen van 45 overlevenden, waaronder 26 mannen, 12 vrouwen en zeven kinderen. Ze werden onderworpen aan verkrachting, groepsverkrachting en/of andere vormen van seksueel geweld door de inlichtingendiensten en veiligheidstroepen na hun willekeurige arrestatie. Tot op heden hebben de Iraanse autoriteiten geen van de daders aangeklaagd of vervolgd voor de gevallen van verkrachting en ander seksueel geweld die in het rapport zijn opgetekend.

Uit het rapport blijkt dat de daders werkzaam waren bij de Revolutionaire Garde, de Basij-militie en het ministerie van Inlichtingen, en bij verschillende takken van de politie. Onder de slachtoffers bevonden zich vrouwen en meisjes die demonstratief hun hoofddoek hadden afgedaan, en ook mannen en jongens, die de straat op gingen om te demonstreren tegen de decennialange onderdrukking en diepgewortelde discriminatie op basis van geslacht.

Breed patroon van seksueel geweld

‘Ons onderzoek toont aan hoe agenten van de inlichtingendienst en de veiligheidsdienst in Iran verkrachting en ander seksueel geweld gebruikten om demonstranten te folteren, te straffen en blijvende fysieke en psychologische schade toe te brengen. Onder de slachtoffers waren kinderen van amper 12 jaar oud. De schrijnende getuigenissen die we verzamelden wijzen op een breder patroon in het gebruik van seksueel geweld als een belangrijk wapen in het arsenaal van de Iraanse autoriteiten om de protesten en dissidenten te onderdrukken en om koste wat het kost aan de macht te blijven,’ aldus Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

De precieze schaal van het seksuele geweld tijdens de 'Vrouw Leven Vrijheid'-opstand is moeilijk vast te stellen, omdat veel gevallen niet gerapporteerd kunnen worden vanwege stigmatisering en angst voor represailles. Dat neemt niet weg dat de gedetailleerde documentatie van 45 gevallen in meer dan de helft van de Iraanse provincies, samen met getuigenissen van overlevenden en andere voormalige gedetineerden over bijkomende gevallen van verkrachting en ander seksueel geweld tegen tientallen gedetineerde demonstranten, erop wijst dat de gedocumenteerde schendingen deel uitmaken van een breder patroon.

Gruwelijke verkrachtingen

Zestien van de 45 in het rapport beschreven slachtoffers werden verkracht, onder wie 6 vrouwen, 7 mannen, een 14-jarig meisje en twee jongens van 16 en 17 jaar. Zes van hen - vier vrouwen en twee mannen - werden het slachtoffer van groepsverkrachting door soms wel 10 mannelijke agenten.

Agenten verkrachtten de vrouwen en het meisje vaginaal, anaal en oraal, terwijl de mannen en jongens anaal werden verkracht. De slachtoffers werden verkracht met houten en metalen knuppels, glazen flessen, slangen en/of de geslachtsorganen en vingers van agenten. De verkrachtingen vonden plaats in detentiecentra en politiebusjes, maar ook in scholen of woongebouwen die illegaal waren omgebouwd tot detentiecentra.

Sadistisch en cynisch

Farzad, die werd onderworpen aan een groepsverkrachting in een politiebusje, vertelde aan Amnesty International: 'Agenten in burger dwongen ons naar de muren van het voertuig te kijken en gaven elektrische schokken op onze benen... Ze folterden me door me te slaan... met als resultaat dat mijn neus en tanden werden gebroken. Ze trokken mijn broek naar beneden en verkrachtten me... Ik werd echt uit elkaar getrokken... Ik moest de hele tijd overgeven en bloedde uit mijn rectum.'

Maryam, die het slachtoffer werd van groepsverkrachting in een detentiecentrum van de Revolutionaire Garde, vertelde dat haar verkrachters tegen haar zeiden: 'Jullie zijn allemaal verslaafd aan penis, dus we hebben jullie een leuke tijd bezorgd. Is dit niet wat jullie van bevrijding verlangen?'

Foltering en mishandeling

Amnesty International documenteerde ook de ervaringen van 29 overlevenden die werden onderworpen aan andere vormen van seksueel geweld dan verkrachting. Het gaat hierbij om agenten die borsten, genitaliën en billen van overlevenden vastgrepen en betastten, sloegen en schopten; mensen dwongen om zich uit te kleden, soms voor videocamera's; elektrische schokken toedienden, naalden inbrachten of ijs legden op de geslachtsdelen van mannen; het haar van vrouwen met geweld afknipten en/of hen aan hun haren voortsleepten; en bedreigingen aan het adres van overlevenden van verkrachting en/of hun familie.

Verkrachtingen en ander seksueel geweld gingen vaak gepaard met andere vormen van foltering en mishandeling, zoals afranselingen, zweepslagen, elektrische schokken, het toediening van niet-geïdentificeerde pillen of injecties, het ontzeggen van voedsel en water, en wrede en onmenselijke detentieomstandigheden. Veiligheidstroepen weigerden slachtoffers ook routinematig medische zorg, inclusief voor verwondingen door verkrachting.

Geen pad naar gerechtigheid

De overgrote meerderheid van de slachtoffers vertelde Amnesty International dat ze geen klacht indienden na hun vrijlating, uit angst voor verder leed en omdat ze de rechterlijke macht eerder zien als een instrument voor repressie dan voor rechtsherstel.

Zes slachtoffers lieten sporen van foltering zien of klaagden over misbruik toen ze tijdens hun hechtenis door de openbaar aanklager werden ondervraagd, maar dit werd genegeerd.

Drie slachtoffers dienden na hun vrijlating formele klachten in, maar twee van hen werden gedwongen deze in te trekken nadat veiligheidstroepen dreigden hen of hun familieleden te ontvoeren en/of te vermoorden. Het derde slachtoffer werd maandenlang genegeerd en kreeg van een hooggeplaatste functionaris te horen dat hij fouilleren 'verwarde' met seksueel geweld.

Klachten in de doofpot

Amnesty International onderzocht ook een uitgelekt officieel document, gedateerd 13 oktober 2022 en gepubliceerd door een mediakanaal buiten Iran in februari 2023, waaruit blijkt dat de autoriteiten klachten tegen twee agenten van de Revolutionaire Garde over de verkrachting van twee jonge vrouwen in de doofpot stopten. De plaatsvervangend openbare aanklager van Teheran adviseert in het document om de zaak als 'volledig geheim' te classificeren en stelt voor om de zaak 'geleidelijk aan af te sluiten'.

Langdurige trauma’s

De overlevenden vertelden Amnesty International dat ze nog steeds lijden onder fysieke en psychologische trauma's van verkrachting en andere vormen van seksueel geweld.

De moeder van een verkrachte schooljongen zei dat haar zoon tijdens zijn gevangenschap twee zelfmoordpogingen heeft gedaan.

Sahar, een demonstrant, vertelde over de traumatische gevolgen van seksueel geweld door veiligheidstroepen, die haar tot op haar ondergoed uitkleedden en haar borsten en genitaliën betastten, terwijl ze haar belachelijk maakten en bedreigden met verkrachting:

‘Vroeger was ik een vechter in het leven. Zelfs toen de Islamitische Republiek me probeerde te breken, ging ik door. Maar de laatste tijd denk ik veel aan zelfmoord... Ik wacht de hele dag tot het avond is, zodat ik kan slapen.’

Zahra, een vrouw die verkracht werd door een politieagent, beschreef de langdurige psychologische effecten ervan: ‘Ik denk niet dat ik ooit nog dezelfde persoon zal zijn. Er is niets dat me terugbrengt bij mezelf, dat mijn ziel bij me terugbrengt... Ik hoop dat mijn getuigenis tot gerechtigheid zal leiden, en niet alleen voor mij.’

Onvermogen en onwil om misdaden te onderzoeken

‘Het Iraanse rechtssysteem wordt gekenmerkt door de totale onwil om misdaden onder internationaal recht effectief te onderzoeken,’ zegt Agnés Callamard.

‘De Iraanse openbaar aanklagers en rechters zijn niet alleen medeplichtig omdat ze de klachten van slachtoffers van verkrachting negeren of in de doofpot stoppen. Ze gebruiken ook “bekentenissen” die zijn verkregen door foltering om slachtoffers valselijk te beschuldigen en te veroordelen tot gevangenisstraf of de doodstraf. Omdat er in Iran zelf geen vooruitzichten zijn op gerechtigheid, heeft de internationale gemeenschap de plicht om de slachtoffers bij te staan en gerechtigheid na te streven.’

De internationale gemeenschap moet de uitbreiding van het mandaat van de VN-onderzoeksmissie naar Iran steunen om ervoor te zorgen dat er een onafhankelijk mechanisme blijft bestaan voor het verzamelen, bewaren en analyseren van bewijzen van internationale misdrijven en andere grove mensenrechtenschendingen. Amnesty International roept op om het principe van universele rechtsmacht voor internationale misdaden toe te passen en om strafrechtelijke onderzoeken op te starten tegen vermoedelijke daders en hun aanhouding na te streven.

Amnesty International deelde haar bevindingen op 24 november met de Iraanse autoriteiten, maar heeft tot nu toe geen reactie ontvangen.

lees het rapport