Egypte: verdieping mensenrechtencrisis jaar na lancering Nationale Mensenrechtenstrategie

In een nieuw rapport ‘Disconnected from Reality’: Egypt’s National Human Rights Strategy covers up human rights crisis geeft Amnesty International een gedetailleerde analyse van de strategie. De autoriteiten gebruiken het als propagandamiddel om de steeds toenemende onderdrukking van elke vorm van dissidentie in de aanloop naar COP27 in november 2022 te verbergen.

Mensenrechtenstrategie als dekmantel

“De Egyptische autoriteiten hebben de Nationale Mensenrechtenstrategie ontwikkeld als dekmantel voor hun niet aflatende schendingen van de mensenrechten, in de veronderstelling dat ze de wereld voor de gek zouden kunnen houden voorafgaand aan COP27”, zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. “Maar de grimmige realiteit van de slechte mensenrechtensituatie kan niet verpakt worden in een PR-stunt.”

“De internationale gemeenschap mag zich niet laten misleiden door pogingen van Egypte om de omvang van de mensenrechtencrisis in het land te verbergen. In plaats daarvan moet het de Egyptische autoriteiten onder druk zetten om stappen te zetten om een ​​einde te maken aan de cyclus van misbruik en straffeloosheid. Allereerst moeten de autoriteiten de duizenden critici en tegenstanders vrijlaten die willekeurig worden vastgehouden in Egyptische gevangenissen. De autoriteiten moeten ook hun greep op het maatschappelijk middenveld versoepelen en vreedzame protesten toestaan.”

Het nieuwe rapport van Amnesty International is gebaseerd op uitgebreide documentatie van patronen van mensenrechtenschendingen gepleegd in Egypte sinds president Abdel Fattah al-Sisi aan de macht kwam, evenals informatie verzameld sinds de lancering van de Nationale Mensenrechtenstrategie (NHRS) uit meerdere bronnen, waaronder slachtoffers, getuigen, mensenrechtenverdedigers en advocaten. De organisatie analyseerde ook officiële documenten, audiovisueel bewijsmateriaal en rapporten van onder meer VN-organen. De bevindingen en aanbevelingen werden op 7 september 2022 gedeeld met de Egyptische autoriteiten.

Een misleidend beeld

Sinds de lancering van de NHRS hebben de Egyptische autoriteiten er herhaaldelijk naar verwezen in bijeenkomsten met andere regeringen als bewijs van hun inzet voor de mensenrechten. De vijfjarenstrategie is door de regering opgesteld zonder enig overleg met onafhankelijke mensenrechtenorganisaties of publieke betrokkenheid. Het geeft bovendien een zeer misleidend beeld van de mensenrechtencrisis in Egypte. Het ontslaat de autoriteiten van elke verantwoordelijkheid door de schuld te leggen bij veiligheidsdreigingen, economische uitdagingen en door Egyptische burgers ervan te beschuldigen dat ze hun rechten ‘niet begrijpen’.

De strategie prijst het constitutionele en juridische kader, maar negeert de invoering en toepassing van een reeks onderdrukkende wetten die het recht op vrijheid van meningsuiting, vereniging en vreedzame vergadering in feite strafbaar stellen of ernstig beperken. Door deze wetten werden ook de garanties voor een eerlijk proces verder uitgehold en werd de straffeloosheid van de veiligheidsdiensten en de strijdkrachten verankerd.

De strategie negeert ook dat de autoriteiten sinds juli 2013 hard optreden tegen mensen met een afwijkende mening. Duizenden mensen worden nog steeds willekeurig vastgehouden of onterecht vervolgd. Alleen al in de afgelopen twee jaar zijn tientallen mensen in de gevangenis overleden doordat hun opzettelijk gezondheidszorg werd geweigerd en zij onder wrede en onmenselijke omstandigheden werden vastgehouden.

Mensenrechtenschendingen gaan door

In de afgelopen maanden zijn, als positieve maar zeer beperkte stap, tientallen gewetensgevangenen en anderen die om politieke redenen werden vastgehouden, vrijgelaten. De autoriteiten blijven echter willekeurig tientallen andere critici en tegenstanders arresteren, terwijl velen van hen een reisverbod opgelegd krijgen.

Sinds 2013 hebben de autoriteiten ook honderden websites gecensureerd, onafhankelijke media gesloten en tientallen journalisten vastgezet omdat ze kritische standpunten hadden geuit of simpelweg hun werk deden.

De NHRS prijst de inzet van de staat voor ‘de beginselen van gelijkheid en non-discriminatie’ en noemt enkele initiatieven van officiële instanties. Amnesty International heeft echter geconstateerd dat autoriteiten de rechten van mannen, vrouwen en kinderen blijven schenden vanwege van hun geslacht, genderidentiteit, seksuele geaardheid en religieuze overtuigingen.

Mensen die hun ongenoegen uiten over de sociaaleconomische situatie in het land, onder wie werknemers, zorgpersoneel en bewoners van informele nederzettingen, worden voortdurend aangevallen.

“Geen enkele strategie zal ons recht op vrijheid van meningsuiting beschermen of een vreedzame samenleving van mensen bewerkstelligen, tenzij ze alle mensen vrijlaat die gevangen zitten vanwege hun mening, vanwege ideeën die ze hebben geuit en omdat ze een ander verhaal hebben dan wat door de staat is opgelegd”, zei de prominente mensenrechtenactiviste Mona Seif tegen Amnesty International.

Haar broer Alaa Abdelfattah zit het grootste deel van het bewind van de Egyptische president Abel Fattah al-Sisi willekeurig gevangen.

De NHRS overdrijft de zelfverklaarde verwezenlijkingen van de regering op het gebied van sociaaleconomische rechten. Deze staan in schril contrast met het feit dat de autoriteiten er niet in slagen deze rechten geleidelijk te verwezenlijken, en met hun niet aflatende aanvallen op degenen die hun sociaaleconomische grieven uiten, waaronder werknemers, medisch personeel en bewoners van informele nederzettingen.

In het algemeen overschat de NHRS ook de grondwettelijke en wettelijke garanties, en verhult de strategie hoe deze niet in overeenstemming zijn met de internationale verplichtingen van Egypte of hoe ze in de praktijk op grote schaal met voeten worden getreden. Het gaat volledig voorbij aan patronen van lopende of vroegere mensenrechtenschendingen en negeert de rol van veiligheidstroepen, aanklagers en rechters bij het plegen of faciliteren van mensenrechtenschendingen.

Amnesty’s oproep

Amnesty International verwelkomt enkele van de bescheiden aanbevelingen van de Nationale Mensenrechtenstrategie, die ‘beoogde resultaten’ worden genoemd. Het gaat om de herziening van misdrijven waarop de doodstraf staat en alternatieven voor voorlopige hechtenis, evenals de invoering van uitgebreide wetgeving ter bestrijding van geweld tegen vrouwen. Over het algemeen zijn deze ‘beoogde resultaten’ echter niet toereikend om de omvang van de mensenrechten- en straffeloosheidscrisis in het land aan te pakken.

De mensenrechtensituatie zou verbeteren als Egypte de duizenden mensen vrijlaat die willekeurig worden vastgehouden omdat ze op vreedzame wijze hun mensenrechten uitoefenden. Daarnaast moeten alle politiek gemotiveerde strafrechtelijke onderzoeken tegen mensenrechtenverdedigers worden gesloten en alle reisverboden, het bevriezen van tegoeden en andere beperkingen worden opgeheven. Er moeten strafrechtelijke onderzoeken worden gestart naar internationale misdrijven en andere ernstige mensenrechtenschendingen door veiligheidstroepen, zodat de verantwoordelijken kunnen worden berecht. Het gaat onder meer om onwettige moorden op honderden demonstranten en buitengerechtelijke executies, foltering en gedwongen verdwijningen.

“President Abdel Fattah al-Sisi moet de ernst van de mensenrechtencrisis, waarvoor zijn regering verantwoordelijk is, erkennen en concrete actie ondernemen om deze op te lossen. Gezien de omvang van de mensenrechtencrisis, de straffeloosheid en het gebrek aan politieke wil om van koers te veranderen, moet de internationale gemeenschap de inspanningen steunen om in de VN-Mensenrechtenraad een mechanisme op te zetten voor toezicht en rapportage over de mensenrechtensituatie in Egypte”, aldus Agnès Callamard.

Achtergrond

Egypte is in november 2022 gastheer van de VN-conferentie over klimaatverandering, COP27. Milieu- en mensenrechtenorganisaties hebben hun bezorgdheid geuit over het beperken van protesten tot ‘aangewezen gebieden’ en de mogelijkheid voor het Egyptische maatschappelijk middenveld om zinvol deel te nemen zonder angst voor represailles.