Wat gebeurt er aan de Griekse grens met Turkije?
Op 27 februari 2020 kondigde Turkije aan dat het vluchtelingen en migranten niet langer zou tegenhouden om de grens met Europa over te steken. Die grens was sinds 2016 dicht. Turkije vangt bijna 3.6 miljoen Syrische vluchtelingen op – dat is meer dan eender welk ander land.
Honderdduizenden mensen uit de Syrische provincie Idlib vluchtten bovendien sinds december 2019 naar de gesloten Turkse grens waar de Syrische overheid haar eigen burgers bombardeert vanuit de lucht.
Europese en andere landen hebben hun deel van de verantwoordelijkheid om de vrouwen, mannen en kinderen die hun thuisland Syrië ontvluchtten, op te vangen, niet opgenomen. Turkije zegt het hoge aantal vluchtelingen niet langer te kunnen opvangen. Met als onvermijdelijk resultaat dat wanhopige mensen die sinds 2016 onwettig in Turkije vastzitten, zich haasten naar de pas geopende grens. Daar wacht de sterk bewapende Griekse grenswacht hen op met traangas, rubberen kogels en prikkeldraad.
Hoe reageerde Griekenland?
Griekenland reageerde met een waaier aan onmenselijke maatregelen die ingaan tegen het Europees en internationaal recht. Veiligheidstroepen hebben traangas afgevuurd en bootjes die de Griekse kust proberen te bereiken verjaagd.
De overheid heeft er ook voor gezorgd dat er tijdelijk geen asiel meer aangevraagd kan worden en gezegd dat het iedereen die op irreguliere manier het land binnenkomt, zonder onderzoek, zal uitwijzen. Hierdoor legt Griekenland haar verantwoordelijkheid onder de Conventie van Genève uit 1951 schandelijk naast zich neer.
Wat is de EU-Turkije deal?
In maart 2016 sloten de EU en Turkije een overeenkomst met als doel asielzoekers die toekomen op de Griekse eilanden terug te sturen naar Turkije. Turkije stemde er ook mee in dat het mensen ervan zou weerhouden het land te verlaten richting Europa. In de plaats gaf de EU Turkije miljarden dollars.
De deal gaat er verkeerdelijk van uit dat Turkije een veilig land is voor asielzoekers. Toch hebben de Griekse asielautoriteiten in veel gevallen geoordeeld dat Turkije een veilig derde land is dat effectieve bescherming biedt aan Syrische vluchtelingen. En dat die vluchtelingen teruggestuurd mogen worden.
Vandaag zitten duizenden vrouwen, mannen en kinderen vast op de Griekse eilanden in afwachting van een beslissing over hun asielaanvraag. Velen slapen in tenten, in koud weer en onveilige omstandigheden.
Hoe reageerde de rest van Europa op de situatie aan de grens?
EU-leiders prezen openlijk de vijandige aanpak van Griekenland. De Voorzitter van de Europese Commissie beschreef Griekenland als het Europese schild dat mensen ervan weerhoudt binnen te komen. Ze beloofde ook financiële, materiële steun en extra manschappen.
Dit soort retoriek is erg misleidend. Europa heeft geen schild nodig tegen mensen die veiligheid zoeken. Vluchtelingen en migranten aan de grens vragen om hulp, en daar hebben ze recht op volgens het Europees en internationaal recht.
Waarom kunnen Syrische vluchtelingen niet in Turkije blijven?
Het leven is extreme moeilijk voor vluchtelingen in Turkije. Één probleem is dat Turkije het internationaal vluchtelingenrecht niet volledig onderschrijft. Enkel Europese vluchtelingen komen in Turkije in aanmerking voor vluchtelingenstatus. Voor alle anderen is bescherming beperkt; zijn er voorwaarden aan verbonden en is het onmogelijk om een legale status te krijgen die zekerheid biedt.
Er zijn nog heel wat andere problemen. Slechts 1.5% van de Syrische vluchtelingen die volgens hun leeftijd aan het werk zouden kunnen, krijgt een werkvergunning. Dat betekent dat de anderen werkloos zijn of risico lopen uitgebuit te worden in de informele sector. Vele Syriërs wordt het registratierecht ontzegd, waardoor ze geen toegang hebben tot basisdiensten. Vele Turkse provincies, inclusief Istanbul, hebben de registratieprocedures stopgezet.
Amnesty documenteerde hoe de Turkse autoriteiten mensen gedwongen terugstuurt naar Syrië, hen slaat of bedreigt en op die manier dwingt om documenten voor “vrijwillige” terugkeer te ondertekenen. Het is niet verbazingwekkend dat mensen met het vooruitzicht op gedwongen terugkeer naar oorlogsgebied door proberen reizen vanuit Turkije naar een veilige plaats.
Amnesty documenteerde hoe de Turkse autoriteiten mensen gedwongen terugstuurt naar Syrië, hen slaat of bedreigt en op die manier dwingt om documenten voor “vrijwillige” terugkeer te ondertekenen. Het is niet verbazingwekkend dat mensen met het vooruitzicht op gedwongen terugkeer naar oorlogsgebied door proberen reizen vanuit Turkije naar een veilige plaats.
Is iedereen aan de grens Syriër?
Nee. Er zijn mensen uit verschillende landen die of in Turkije leefden, of door Turkije reisden. Hoewel het merendeel van de vluchtelingen die in Turkije leven Syriërs zijn, zijn er ook veel Afghanen, Iraniërs en Irakezen.
Er zijn veel redenen waarom iemand Turkije zou willen verlaten en naar Europa zou trekken. Misschien hebben ze familie in een ander land, of willen ze ergens heen waar ze veilig en legaal kunnen werken.
Als reactie op de Syrische crisis werden middelen aangewend die eigenlijk voor niet-Syrische vluchtelingen bestemd waren. Zo is het voor niet-Syrische vluchtelingen bijvoorbeeld niet toegelaten in grote steden zoals Istanbul, Ankara en Izmir te leven.
In 2019 meldde de organisatie Refugees International dat het alarmerend was dat Afghaanse vluchtelingen moeilijkheden hadden om aan Turkse identiteitspapieren te raken waardoor ze geen toegang hadden tot legaal werk en basisdiensten zoals gezondheidszorg, huisvesting en onderwijs.
Waarom zou Europa mensen moeten binnenlaten die niet op de vlucht zijn voor oorlog?
Beeld je in dat je je hele leven – je familie, iedereen die je kent, je huis – achter zou moeten laten en naar een nieuw land zou trekken langs een verraderlijke en onveilige route. Voor zo een beslissing ga je niet over een nacht ijs. Het vergt enorm veel moed en vindingrijkheid.
Ongeacht de exacte reden waarom mensen hun huizen verlaten, verdient iedereen behandeld te worden met respect en waardigheid. Naast oorlog, kunnen asielzoekers op de vlucht zijn voor persoonlijke vervolging op grond van hun ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een bepaalde groep.
Media en extreemrechtse politici verspreiden vaak het toxische narratief dat mensen op zoek zijn naar een “gemakkelijk leven” in Europa. Maar de realiteit toont dat overal in Europa, overheden een hard beleid voeren jegens migranten en vluchtelingen, vaak in strijd met hun mensenrechtelijke verantwoordelijkheden.
Overheden willen verhinderen dat mensen Europa bereiken uit Noord-Afrika en Turkije. Dit heeft ertoe geleid dat reddingschepen in beslag genomen werden en vrijwilligers omwille van hun humanitair werk gearresteerd werden. Grenzen werden afgesloten, waardoor mensen vastzitten in verschrikkelijke omstandigheden op de Griekse eilanden, of in detentiecentra in Libië waar ze reëel risico lopen gefolterd te worden.
Wat zou er moeten gebeuren volgens Amnesty?
Europa doet verre van voldoende om haar verantwoordelijkheid op te nemen tegenover vluchtelingen. Het kiest ervoor de grenzen van het fort te versterken om mensen die op zoek zijn naar veiligheid en een beter leven, koste wat kost buiten te houden. Maar muren zullen mensen op de vlucht niet tegenhouden: ze verhogen enkel de menselijke kost.
Amnesty roept de Europese overheden op hun internationaalrechtelijke verplichtingen na te komen en ervoor te zorgen dat asielzoekers toegang krijgen tot eerlijke en effectieve asielprocedures. Ze moeten er ook voor zorgen dat de onwettige controlepraktijken aan de grens, zoals pushbacks, collectieve uitwijzingen en onwettige uitwijzingen, stoppen.
Europese staten zouden moeten helpen om de mensen die vastzitten op de Griekse eilanden onmiddellijk te reloceren, onder meer door middel van familiehereniging en humanitaire visa.
