Italië: Parlement moet ‘schadelijke en onwettige’ migratiedeal met Albanië afwijzen

Het plan om detentiecentra voor migranten te bouwen in Albanië maakt deel uit van een bredere internationale trend om grensbewaking en asielprocedures naar derde landen te verplaatsen. Deze trend is een bedreiging voor de mensenrechten van migranten en vluchtelingen en kan meer lijden tot gevolg hebben.

Omzeilen internationale wetgeving

‘Door het uitbesteden van asielprocedures en detentie buiten de landsgrenzen, is deze overeenkomst weer een beschamende poging van Italië om de internationale en EU-wetgeving te omzeilen. De overeenkomst heeft mogelijke ernstige gevolgen voor mensen die asiel zoeken’, zegt Matteo de Bellis van Amnesty International.

Als dit onwerkbare, schadelijke en onwettige voorstel wordt aangenomen, moeten mensen in nood lange en onnodige zeereizen maken. Vervolgens komen ze terecht in automatische en lange perioden van gevangenschap. Dit druist in tegen internationale wetgeving.

In een uitgebreide analyse (Engelstalig) beschrijft Amnesty International haar bezorgdheden over de waarschijnlijke negatieve effecten op de mensenrechten van deze Italië-Albanië-overeenkomst.

Onnodig extra gevaar

De meeste mensen wagen de oversteek middenin de Middellandse Zee. Daar komen ook de meeste schipbreuken voor. Er zitten honderden kilometers tussen dit zeegebied en Albanië. Daarmee druist de overeenkomst overduidelijk in tegen de verplichting van Italië om mensen die op zee worden gered zo snel mogelijk aan land te brengen. De deal kan ook het hele systeem van het zoeken en redden van mensen op zee verzwakken. Daardoor komen mensen die hulp nodig hebben op zee vaker in gevaar dan nodig is.

Willekeurige, onwettige detentie

Volgens het protocol bij de overeenkomst blijft Italië rechtsbevoegdheid houden in de detentiecentra in Albanië. Bij andere pogingen tot uitbesteding door andere Europese landen, zoals de VK-Rwanda-deal, is dat niet het geval. De Italiaanse constructie lijkt een garantie te geven op toegang tot een goede procedure en het asielrecht zoals die in Italië en de EU gelden. Maar in de praktijk kan deze toegang ernstig worden belemmerd.

Alle mensen die naar de centra in Albanië worden gebracht zouden automatisch worden vastgezet. Ook asielzoekers. Automatische detentie is willekeurig en daarom illegaal. Dit kan er, mede door recente wijzigingen in de Italiaanse wet, toe leiden dat mensen meer dan 18 maanden vastzitten. Daarnaast zal het vanuit gevangenschap in Albanië moeilijk zijn om gerechtelijke bijstand en een advocaat te vinden die de detentie in Italië kunnen aanvechten. Dat vergroot het risico op willekeurige detentie.

Kwetsbaren in gevaar

Ook is er het risico dat de migratiedeal het systeem voor identificatie en bescherming van extra kwetsbare groepen ondermijnt. Het gaat dan om kinderen, zwangere vrouwen, slachtoffers van mensenhandel en foltering en andere groepen individuen die speciale zorg nodig hebben. Uit de overeenkomst wordt niet duidelijk hoe wordt vastgesteld of iemand kwetsbaar is. Ook is onduidelijk hoe minderjarigen en andere kwetsbare groepen, die niet kunnen worden vastgezet, beschermd zullen worden.

‘Kinderen, zwangere vrouwen en slachtoffers van mensenhandel en foltering moeten lange en onnodige reizen op zee doorstaan en kunnen daarbij, door de tekortkomingen in de screeningsprocedures, aan meer leed worden blootgesteld’, zegt Matteo de Bellis. ‘Mensen die in Albanië aan land komen, worden willekeurig vastgezet en zullen ernstige hinder ondervinden bij het aanvragen van asiel en compensaties voor mensenrechtenschendingen.’

‘Italiaanse parlementsleden moeten deze schadelijke overeenkomst afwijzen. In plaats daarvan moeten zij maatregelen ondersteunen die een goede ontvangst in Italië mogelijk maken en toegang geven tot een effectieve asielprocedure en veilige toegangsroutes – vooral voor mensen die internationale bescherming zoeken.’

Achtergrond

Op 6 november 2023 ondertekende de Italiaanse overheid een overeenkomst met Albanië om twee detentiecentra te gaan bouwen op Albanees grondgebied. Mensen die op zee gered of opgepakt zijn door Italiaanse staatsschepen zullen daar worden vastgezet. Het doel van de overeenkomst is om asielaanvragen en de detentie van mensen die gedwongen worden gerepatrieerd buiten Italië te behandelen. Het uiteindelijke doel is om te voorkomen dat mensen de zee oversteken.

In Albanië is de bekrachtiging van het protocol tijdelijk opgeschort omdat het Grondwettelijk Hof de wettigheid van de procedure onder de loep neemt.