Jaarrapport Amnesty International: Burgers verzetten zich wereldwijd tegen falend mensenrechtenbeleid
Veel machthebbers vertaalden het afgelopen jaar hun haatdragende en polariserende retoriek in concrete beleidsmaatregelen. Discriminatie van gemarginaliseerde groepen is in verschillende landen een normale zaak geworden.
Dit is één van de onrustwekkende conclusies van het jaarrapport van Amnesty International.
De mensenrechtenorganisatie stelt echter ook vast dat burgers zich kordaat verzetten tegen deze tendens. Zowel doorwinterde als nieuwbakken activisten voeren intensief campagne voor sociale rechtvaardigheid. Amnesty’s jaarrapport geeft een uitvoerig overzicht van mensenrechtenschendingen die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden in 159 landen. Het rapport analyseert eveneens de algemene staat van de mensenrechten anno 2018.
Leiders verloochenen mensenrechten
“De retoriek van haat en angst is al geruime tijd aan een opmars bezig, maar het afgelopen jaar zien we daarvan steeds meer een wrange neerslag in de praktijk. Gemarginaliseerde groepen zijn daarvan steevast de dupe. Denken we maar aan het inreisverbod voor moslims in de VS, de discriminatie van Christenen in Egypte of het afzonderen van vluchtelingen in containers in Hongarije. Eén van de meest schrijnende uitwassen is de etnische zuivering van de Rohingya in Myanmar”, zegt Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen.
“Tegen deze retoriek en praktijk komt weinig politiek weerwerk. Op het wereldtoneel nemen nog maar weinig leiders het echt op voor mensenrechten. Daardoor kunnen autoriteiten in eigen land ongehinderd lang verworven mensenrechtengaranties afbouwen zonder consequenties.”
Zo beschrijft het jaarrapport hoe de onafhankelijke rechtelijke macht in Polen ontmanteld wordt, hoe wetgeving tegen huislijk geweld in India versoepeld wordt en hoe het recht op vreedzaam demonstreren in Frankrijk aangetast wordt.
“Een gebrek aan leiderschap zorgt er ook voor dat de meest vreselijke misdaden tegen de mensheid ongestraft kunnen plaatsvinden. In Syrië worden gevangenen op bijna industriële schaal door het regime gefolterd en geëxecuteerd, In Myanmar treft een hardvochtige campagne van etnische zuivering de Rohingya en in Jemen wordt de bevolking meedogenloos gebombardeerd en uitgehongerd,” zegt Wies De Graeve.
Het voorbije jaar zagen we ook hoe overheden er niet in slagen om de fundamentele sociale en economische rechten van burgers te respecteren. Miljoenen mensen wereldwijd blijven verstoken van essentiële basisrechten zoals het recht op huisvesting en toegang tot gezondheidszorg, zuiver water en voedsel.
Burgers roepen leiders tot de orde
De teloorgang van het respect voor mensenrechten beroert wereldwijd vele burgers. Mensen mobiliseren om gelijkheid, vrijheid en rechtvaardigheid te eisen. In Polen marcheerden in 2017 vele tienduizenden tegen de ontmanteling van de rechtsstaat, net als in Zimbabwe voor eerlijke verkiezingen of in de VS voor vrouwenrechten.
"Opkomen voor rechten en kritiek uiten op het beleid wordt steeds gevaarlijker. De vrijheid van meningsuiting wordt daarom hét speerpunt van onze mensenrechtenstrijd in 2018"
De algemene aanval op mensenrechten heeft veel mensen geïnspireerd om zich aan te sluiten bij sociale verzetsbewegingen. Maar in plaats van zich te buigen over de bezorgdheden van deze burgers, kiezen vele overheden om repressief op te treden tegen proteststemmen. In Venezuela werden honderden vreedzame demonstranten opgepakt en meer dan 120 gedood, in Hongarije wordt het middenveld monddood gemaakt, in de Democratische Republiek Congo worden protesten bloedig neergeslagen en in Thailand, Togo en China worden sociale media aan banden gelegd.
“De vrije pers is een belangrijk slachtoffer van de opgeschroefde staatsrepressie. In 2017 zaten 262 journalisten in de cel, een recordaantal. In plaats van terechte bekommernissen op te lossen, wordt de repressie opgevoerd en de rechtsstaat onderuitgehaald. Overheden proberen de mond te snoeren van zij die ingaan tegen de haatretoriek, zij die strijden voor mensenrechten en zij die economische en sociale rechten opeisen. Opkomen voor rechten en kritiek uiten op het beleid wordt steeds gevaarlijker. De vrijheid van meningsuiting wordt daarom hét speerpunt van onze mensenrechtenstrijd in 2018”, zegt Wies De Graeve.
Het gebrek aan respect voor mensenrechten en de toegenomen repressie zal de legitimiteit van overheden verder ondergraven. Nog meer mensen zullen zich bijgevolg aansluiten bij sociale tegenbewegingen. Burgers zullen zich niet monddood laten maken. Burgerbewegingen hebben de geschiedenis mee vorm gegeven en zullen dat nu ook doen.
“Een overheid moet er zijn voor zijn burgers. Amnesty vraagt meer leiderschap als het over mensenrechten gaat, zowel in eigen land als internationaal. Machthebbers moeten respect tonen voor de vrijheid van meningsuiting. Media en middenveld zijn cruciaal voor een gezonde samenleving”, zegt Wies De Graeve.
Ook België moet leiderschap tonen
“Ook België kan en moet meer leiderschap tonen als het over mensenrechten gaat. We blijven bijvoorbeeld internationale blamages krijgen voor de toestand in de Belgische gevangenissen. En ook wat asiel en migratie betreft moet het beter: het recente rapport van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen bevestigde duidelijk de bezorgdheden van Amnesty International over het terugkeerbeleid naar Soedan. De Belgische autoriteiten onderzochten onvoldoende of mensen bij terugkeer gevaar liepen om gefolterd te worden en gingen daarmee zwaar uit de bocht”, besluit Wies De Graeve.
“Op internationaal vlak voert België volop campagne voor een zitje in de VN-Veiligheidsraad. Dat is een uitgelezen kans om de wereldwijde terugval inzake mensenrechten mee te counteren en opnieuw voor vooruitgang te zorgen.”
België in Amnesty's jaarrapport:
- Gevangenissen: overbevolking blijft problematisch en honderden geïnterneerden verblijven nog steeds in gewone gevangenissen waar er geen adequate behandeling is voor hen.
- Antiterreur en veiligheid: België heeft de voorbije jaren veel maatregelen getroffen tegen terreur en radicalisering maar liet tot nu toe na om de mensenrechtenimpact te monitoren en evalueren.
- Asiel en migratie: België onderzocht onvoldoende het risico op foltering bij terugkeer van mensen naar Soedan en nam nieuwe wetgeving aan die de rechten van asielzoekers inperkt.
- Nieuwe transgenderwet: transgenders moeten zich niet langer verplicht laten steriliseren of een psychiatrisch onderzoek ondergaan om wettelijk van gender te kunnen veranderen.
- Wapenhandel: de Waalse overheid kent nog steeds licenties toe voor wapentransfers aan de Saoedische coalitie die oorlogsmisdaden begaat in Jemen.
