Twee mannen geëxecuteerd in Iran

In de vroege ochtend van 23 januari voerden de Iraanse autoriteiten de executie uit van Mohammad Ghobadlou, een 23-jarige demonstrant. Ghobadlou heeft een geestelijke beperking. Zijn rechtszaak was omgeven door geheimzinnigheid. Dezelfde dag werd ook Farhad Salimi geëxecuteerd. Salimi behoorde tot de Koerdische soennitische minderheid in Iran. Hij vroeg jarenlang om een herziening van zijn rechtszaak, waarin ‘bekentenissen’ werden gebruikt die na foltering waren verkregen.

‘De willekeurige executie van Farhad Salimi laat een verontrustend patroon zien van het disproportionele gebruik van de doodstraf voor de onderdrukte etnische minderheden in Iran’, zegt Diana Eltahawy van Amnesty International. ‘De willekeurige executie van Mohammad Ghobadlou overrompelde zijn dierbaren en advocaat, die in afwachting waren van een nieuw proces in zijn zaak. Ze wisten niet dat de autoriteiten op hoog niveau de juridische processen in het geheim omzeilden en de basisprincipes van menselijkheid en de rechtsstaat schonden.’

Schokkende executie van man met beperking

Mohammad Ghobadlou werd gearresteerd in september 2022 tijdens de opstanden in Iran. De autoriteiten beweren dat hij een ambtenaar heeft doodgereden tijdens een protest in Teheran. Na een oneerlijke rechtszaak kreeg hij de doodstraf voor ‘moord’. Afdeling 39 van het Hooggerechtshof bevestigde die veroordeling. Maar een andere afdeling van dat Hooggerechtshof verwierp dat vonnis en beval een herziening van zijn zaak en een nieuw proces. Onderdeel daarvan moest een onderzoek naar zijn geestelijke gezondheid zijn, en de impact daarvan op zijn schuld.

Dat nieuwe proces kwam er nooit, omdat de autoriteiten dat weigerden. De advocaat van Ghobadlou kreeg minder dan 12 uur voor de executie bericht dat deze aanstaande was. Daarop deelde hij officiële documenten op X (Twitter). Daaruit blijkt dat het hoofd van de rechterlijke macht een nieuw proces had tegengehouden. Hij had de zaak onwettig doorverwezen naar dezelfde twee rechters van afdeling 39 die zijn veroordeling eerder hadden bevestigd.

De autoriteiten hielden de verdere ontwikkelingen in deze zaak geheim. Tot een paar uur na zijn executie. Toen publiceerde Mizan News Agency, het mediabureau van de wetgevende macht, een tot dan toe onbekend vonnis van afdeling 39 van het Hooggerechtshof van 4 januari 2024. Daarin werd de uitspraak van juli 2023 geannuleerd omdat die in strijd zou zijn met de sharia-wetgeving. Hieruit blijkt dat het hoofd van de wetgevende macht ingreep na een verzoek van het hoofd van de juridische afdeling van de provincie Teheran. En hoe topambtenaren in het geheim samenwerkten om te voorkomen dat Mohammad Ghobadlou een nieuw proces zou krijgen.

Executie van gefolterde Koerdische soennitische man

In december 2009 werden Farhad Salimi en zes andere Koerdische soennitische mannen gearresteerd in de provincie West Azerbeidzjan. Ze werden ervan beschuldigd lid te zijn van ‘salafistische groepen’.

In brieven vanuit de gevangenis schreven de mannen dat ze gefolterd en mishandeld waren om ‘bekentenissen’ af te leggen. Farhad Salimi zei dat hij herhaaldelijk onder druk was gezet om verklaringen af te geven waarin hij zichzelf beschuldigde en zijn zelf gekozen advocaat ontsloeg.

In juni 2018 werden de mannen ter dood veroordeeld door de Revolutionaire Rechtbank, die hen veroordeelde op basis van ‘corruptie op aarde’. De rechtszaak duurde een paar minuten. Het Hooggerechtshof wees het vonnis af vanwege een gebrek aan bewijsmateriaal. Het Hof stuurde hun zaak terug naar de Revolutionaire Rechtbank, die hen weer ter dood veroordeelde.

Beide rechtszaken verliepen oneerlijk: de mannen hadden tijdens het onderzoek geen toegang tot advocaten; hun advocaat mocht van de rechter tijdens de zitting niet spreken; en hun ‘bekentenissen’ die volgens hen na foltering waren verkregen, werden gebruikt als bewijs.

Salimi is de vierde man uit deze groep die sinds november 2023 is geëxecuteerd. De zorgen zijn groot over het lot van de andere drie mannen: Anwar Khezri, Kamran Sheikheh en Khosrow Basharat. De kans dat zij snel worden geëxecuteerd is groot.

Oproep Amnesty

De Iraanse autoriteiten zetten in de nasleep van de ‘Woman Life Freedom’-protesten steeds vaker de doodstraf in om kritische stemmen te smoren en de bevolking te terroriseren. Vorig jaar executeerden zij honderden mensen willekeurig. De meesten van hen kregen geen eerlijke rechtszaken. Dit toont de noodzaak aan van een hernieuwd mandaat voor de de Speciaal Rapporteur voor de mensenrechtensituatie in Iran en verlenging van de VN-onderzoeksmissie in dat land. Amnesty International roept andere landen op om strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar alle mensen die worden verdacht van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor misdrijven onder internationaal recht, zoals Iraanse topambtenaren.

Amnesty International is in alle gevallen tegen de doodstraf, zonder uitzondering. De doodstraf is een schending van het recht op leven. Het is de ultieme wrede, onmenselijk en vernederende straf. Amnesty roept al lang alle landen op die de doodstraf hebben, ook Iran, om een officieel moratorium op executies in te stellen en uiteindelijk de doodstraf compleet af te schaffen.