Qatar: FIFA moet minstens het bedrag van het WK-prijzengeld (440 miljoen dollar) voorzien voor uitgebuite arbeidsmigranten

In een open brief bij het rapport drongen Amnesty, een coalitie van mensenrechtenorganisaties en groepen voetbalfans er bij FIFA-voorzitter Gianni Infantino op aan om samen met Qatar een alomvattend herstelprogramma op te zetten. Naast het verstrekken van compensatie voor alle misbruik die verband houdt met het toernooi in Qatar, moeten ze ervoor zorgen dat het misbruik zich niet herhaalt, zowel in Qatar als in landen waar toekomstige toernooien zullen plaatsvinden.

440 miljoen dollar voor herstelprogramma

De FIFA geeft de deelnemende landen 440 miljoen dollar aan prijzengeld. Om een einde te maken aan de voortdurende uitbuiting sinds 2010, toen de FIFA Qatar het WK toewees zonder enige verbetering van de bescherming van de arbeiders te eisen, roepen de organisaties de FIFA op om ten minste een gelijk bedrag vrij te maken voor een herstelprogramma.

“Gezien de geschiedenis van mensenrechtenschendingen in het land, was de FIFA op de hoogte van de risico's voor arbeiders - of had ze dat moeten zijn - toen ze het toernooi aan Qatar toekende. Desondanks werd er in de beoordeling van het bod van Qatar met geen woord gerept over arbeiders of mensenrechten en werden er geen voorwaarden gesteld aan de bescherming van arbeiders. De FIFA heeft sindsdien veel te weinig gedaan om die risico's te voorkomen of te beperken,” aldus Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

“Door weg te kijken van de mensenrechtenschendingen die de FIFA had kunnen voorzien, en door deze geen halt toe te roepen, heeft de FIFA onbetwistbaar bijgedragen aan de wijdverbreide uitbuiting van arbeidsmigranten die betrokken zijn bij WK-gerelateerde projecten, tot ver buiten de stadions en officiële hotels.”

Mogelijk meer geld nodig voor herstel en compensatie

Amnesty International schat dat het bedrag van 440 miljoen dollar het minimum is dat nodig is om een reeks compensatiekosten te dekken en initiatieven te ondersteunen om de rechten van arbeiders in de toekomst te beschermen. Het totale bedrag voor de terugbetaling van achterstallig loon, de buitensporige wervingskosten die honderdduizenden arbeiders hebben betaald, en de vergoedingen voor letsel en sterfgevallen zou uiteindelijk hoger kunnen uitvallen. Dit zal duidelijk worden na een evaluatie waarbij vakbonden, maatschappelijke organisaties, de Internationale Arbeidsorganisatie ILO en anderen betrokken zijn.

“Hoewel het misschien te laat is om het leed van misbruik uit het verleden uit te wissen, kunnen en moeten de FIFA en Qatar actie ondernemen om genoegdoening te bieden en verdere uitbuiting voorkomen. Het bieden van compensatie aan arbeiders die zoveel hebben gegeven om het toernooi mogelijk te maken, en maatregelen om ervoor te zorgen dat dergelijk misbruik nooit meer zal gebeuren, zou een belangrijk keerpunt kunnen zijn in de toewijding van de FIFA om de mensenrechten te respecteren”, aldus Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen.

Onvervulde verantwoordelijkheden en verplichtingen

Zoals verwoord in de VN-richtlijnen voor bedrijfsleven en mensenrechten, en erkend door haar eigen beleid, heeft de FIFA de verantwoordelijkheid om schendingen van de mensenrechten waaraan zij heeft bijgedragen, te verhelpen. Deze verantwoordelijkheid moet niet alleen gelden voor arbeiders die voetbalspecifieke faciliteiten bouwen, zoals stadions en trainingslocaties, door de FIFA geaccrediteerde hotels en het uitzendcentrum, maar ook voor de diensten die nodig zijn om deze faciliteiten te exploiteren. Het moet daarnaast ook betrekking hebben op de arbeiders die betrokken zijn bij het bouwen en onderhouden van het transport- en andere infrastructuur die nodig is om meer dan een miljoen voetbalfans te ontvangen.

Verplichtingen Qatar

Qatar is ook verplicht om te zorgen voor een oplossing voor elk misbruik op zijn grondgebied, ongeacht of die verband houdt met het WK of niet. Hoewel er enige vooruitgang is geboekt dankzij de initiatieven van het Supreme Committee for Delivery and Legacy en Qatar's welkome programma van arbeidshervormingen, hebben hun beperkte reikwijdte en de zwakke handhaving van de hervormingen ertoe geleid dat ernstige schendingen van de mensenrechten blijven voortduren en dat arbeidsmigranten slechts beperkte toegang tot rechtsmiddelen hebben gehad. Uiteindelijk zijn de misstanden waarvan de arbeiders het voorbije decennium het slachtoffer zijn geworden bij alle projecten die voor deze wereldbeker nodig waren, grotendeels onopgelost gebleven.

“Jarenlang is het lijden van degenen die deze wereldbeker mogelijk hebben gemaakt, onder het tapijt geveegd. Het is hoog tijd dat de FIFA en Qatar de handen ineenslaan om een alomvattend herstelprogramma op te zetten dat de arbeiders centraal stelt. Het programma moet ervoor zorgen dat geen schade onopgemerkt blijft”, aldus Agnès Callamard.

FIFA verdient 6 miljard dollar aan WK

“Volgens het internationaal recht en volgens het reglement van de FIFA zelf hebben zowel Qatar als de FIFA verplichtingen en verantwoordelijkheden om mensenrechtenschendingen te voorkomen en slachtoffers te compenseren. Het herstelfonds waar Amnesty en anderen om vragen, is volledig gerechtvaardigd gezien de omvang van de uitbuiting. Het vertegenwoordigt slechts een klein deel van de 6 miljard dollar die FIFA aan het toernooi zal verdienen”, aldus Agnès Callamard.

Amnesty’s oproep

Amnesty International roept FIFA en Qatar op om een programma op te zetten waaraan arbeiders, vakbonden, de ILO en het maatschappelijk middenveld deelnemen. Ze moeten ook leren van de ervaringen van andere herstelprogramma's, zoals de regeling die volgde op de Rana Plaza-ramp in 2013 in Bangladesh, waarbij meer dan 1.300 arbeiders om het leven kwamen.

Buiten dit toernooi om roept Amnesty de FIFA ook op om te garanderen dat mensenrechtenschendingen van arbeidsmigranten zich niet herhalen. De voetbalbond moet ervoor zorgen dat bij de toekenning van alle toekomstige toernooien en evenementen een uiterst nauwkeurige beoordeling van de risico's voor de mensenrechten volgt. Daarnaast moeten er duidelijke actieplannen komen om mogelijke misbruik te voorkomen en te beperken. Nieuwe mensenrechtencriteria werden gebruikt in het biedingsproces voor de FIFA Wereldcup 2026, maar lijken niet te zijn toegepast bij de beslissingen om het WK voor clubs 2021 eerst aan China en vervolgens aan de Verenigde Arabische Emiraten toe te kennen.

Achtergrond

Sinds 2010 hebben honderdduizenden arbeidsmigranten te maken gehad met mensenrechtenschendingen toen ze werkten aan de bouw van de stadions, hotels, transport- en andere infrastructuur die nodig zijn om het WK 2022 te organiseren. De overgrote meerderheid van de arbeidsmigranten in Qatar moest bijvoorbeeld zeer hoge, illegale wervingskosten van meer dan 1.300 dollar betalen om in Qatar te mogen werken. Vóór 2020 werden de arbeiders beperkt in hun mogelijkheden om van baan te veranderen of het land te verlaten. Voor meer informatie over de mensenrechtenschendingen waarmee arbeidsmigranten in Qatar te maken krijgen, zie hier.

Sinds 2018 heeft Qatar een reeks belangrijke arbeidshervormingen ingevoerd die de rechten van werknemers moeten verbeteren, maar door een gebrekkige handhaving duurde de uitbuiting voort. Verbeteringen voor arbeiders op officiële FIFA-locaties, zoals stadions, werden in 2014 ook ingevoerd via de Worker Welfare Standards van het Supreme Committee, maar deze normen worden niet universeel nageleefd en hebben slechts betrekking op een minderheid van de honderdduizenden arbeiders op WK-gerelateerde projecten. Een positief initiatief dat in 2018 door het Supreme Committee werd gelanceerd, is een overeenkomst met aannemers op officiële WK-locaties om de wervingskosten van 48.000 werknemers terug te betalen. Dit is evenwel een minderheid van alle arbeiders die aan het WK hebben gewerkt.

De reactie van de FIFA op het rapport van Amnesty International is hier beschikbaar.

Lees het rapport