FIFA: mensenrechten moeten doorslaggevend zijn bij keuze voor WK 2030

Binnenkort begint het proces om te besluiten waar het WK 2030 zal plaatsvinden. De Sport & Rights Alliance roept de FIFA op om ervoor te zorgen dat de resultaten van een opiniepeiling die in opdracht van Amnesty International werd uitgevoerd in 15 landen, waaronder België, worden meegenomen in de besluitvorming.

Uit het opinieonderzoek blijkt dat een meerderheid van het publiek (53%) van mening is dat mensenrechten een beslissende factor moeten zijn bij het toekennen van grote sporttoernooien zoals het WK 2030.

"In ons land vinden bijna twee op drie ondervraagden (63%) dat mensenrechten een doorslaggevend criterium moeten zijn bij de keuze van landen die grote internationale sportevenementen organiseren", aldus Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen.



“Het is duidelijk dat het publiek wil dat mensenrechten een hoge prioriteit hebben, zodat tijdens het WK het spel waar ze van houden centraal staat en het toernooi geen platform biedt voor uitbuiting, onderdrukking of discriminatie,” zegt Steve Cockburn, hoofd economische en sociale rechtvaardigheid van Amnesty International.

“De FIFA moet de strengste mensenrechtennormen hanteren bij het bekijken van alle biedingen om haar belangrijkste toernooi te organiseren, duidelijke actieplannen voor de mensenrechten eisen en elk bod afwijzen dat niet geloofwaardig laat zien hoe ernstige mensenrechtenrisico's worden voorkomen. Onafhankelijk toezicht is daarbij van groot belang.”

Mensenrechtencriteria

De FIFA introduceerde voor het eerst mensenrechtencriteria in de bieding voor het WK 2026. Dit vanwege controverses bij de toewijzing van toernooien van 2018 en 2022 aan respectievelijk Rusland en Qatar. De verwachting is dat dergelijke criteria opnieuw zullen worden opgenomen, maar er bestaat bezorgdheid dat ze op een zijspoor zullen worden gezet of genegeerd bij de keuze van de FIFA voor de organisatie van 2030.

Ondanks de invoering van haar mensenrechtenbeleid en de biedingscriteria in 2017, heeft de FIFA sindsdien nagelaten om passende risicobeoordelingen op het gebied van mensenrechten uit te voeren bij het toekennen van andere toernooien. Zo werd sinds 2017 het WK voor clubs toegekend aan China, de Verenigde Arabische Emiraten, Marokko en Saudi-Arabië zonder enig transparant proces of overleg met het maatschappelijk middenveld.

Er waren ook wijdverspreide mensenrechtenschendingen in aanloop naar en tijdens het WK 2022 in Qatar, ondanks het feit dat de FIFA in 2020 een 'duurzaamheidsstrategie' had ontwikkeld, met mensenrechtenverplichtingen. Honderdduizenden arbeidsmigranten zijn nog steeds niet gecompenseerd voor de schendingen van hun arbeidsrechten tijdens de voorbereidingen en de organisatie van het toernooi.

De oproep komt op het moment dat Amnesty International de resultaten publiceerde van een opiniepeiling uitgevoerd door YouGov, waaruit blijkt dat een meerderheid van de ondervraagden, 53%, in 15 landen van mening is dat mensenrechten, waaronder werknemersrechten, persvrijheid en non-discriminatie, een belangrijke overweging moeten zijn bij het selecteren van het gastland van een groot sportevenement.

Er worden gezamenlijke biedingen verwacht om het WK voor mannen in 2030 te organiseren, waaronder een van Spanje, Portugal, Marokko en Oekraïne, en een andere uit Argentinië, Chili, Paraguay en Uruguay. Saudi-Arabië bereidt naar verluidt een gezamenlijk bod voor 2030 of 2034 voor, samen met Griekenland, en Egypte is genoemd als mogelijke partner.

Uit de peiling blijkt dat, na veiligheid en beveiliging (57%), mensenrechten het meest gekozen criterium was om te bepalen wie het toernooi mag organiseren. Mensenrechten was het voornaamste criterium in zeven van de onderzochte landen. In Zwitserland, waar de FIFA is gevestigd, was dit percentage het hoogst (68%). Meer dan vier keer zoveel mensen, of 53%, kozen mensenrechten als een belangrijke factor voor het bepalen van het gastland, tegenover 13% die 'commerciële inkomsten voor sportorganisaties' als prioriteit koos.

Ronan Evain, directeur van Football Supporters Europe, zei: “De resultaten van de peiling laten duidelijk het belang zien dat fans hechten aan mensenrechten bij het bepalen van de toewijzing van grote sportevenementen, veel meer dan politiek of winst. Wij, voetbalsupporters, willen duidelijke garanties, dat niet alleen onze eigen rechten worden gerespecteerd, maar ook dat werknemers verzekerd zijn van fatsoenlijke arbeidsomstandigheden, dat journalisten vrij kunnen rapporteren en dat mensenrechtenactivisten zich zonder angst kunnen uitspreken.”

Andrea Florence, directeur van de Sport & Rights Alliance, zei: “Sinds 2017 heeft de FIFA belangrijke vooruitgang geboekt bij het erkennen van haar verantwoordelijkheden op het gebied van mensenrechten. Maar mensenrechtencriteria zijn niet systematisch toegepast bij het toekennen van FIFA-toernooien. Om te laten zien dat ze hun eigen beleid serieus nemen, is het van cruciaal belang dat de FIFA-mensenrechten centraal stelt bij het kiezen van de organisator voor het WK 2030.”

Achtergrond en opiniepeiling

Aan de opiniepeiling deden bijna 17.500 volwassenen in 15 landen mee. Ze werden vorig jaar door YouGov gevraagd om te kiezen uit een lijst van tien factoren die volgens hen 'belangrijke overwegingen' zouden moeten zijn bij het selecteren van het gastland van een internationaal sportevenement, zoals het FIFA Wereldkampioenschap voor mannen of de Olympische Spelen. De ondervraagden konden meerdere opties selecteren. Het onderzoek werd uitgevoerd in Argentinië, België, Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Kenia, Mexico, Marokko, Nederland, Noorwegen, Spanje, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.

De resultaten in volgorde waren: Veiligheid en beveiliging van fans, atleten en vrijwilligers (57%), mensenrechten inclusief werknemersrechten, persvrijheid en non-discriminatie (53%), kwaliteit van infrastructuur zoals stadions, transport en hotels (48%), transparantie en maatregelen om corruptie aan te pakken (43%), ecologische duurzaamheid en klimaatverandering (37%), potentiële economische voordelen voor het gastland (28%), culturele en toeristische mogelijkheden voor bezoekende fans (28%), ervaring met het succesvol organiseren van grote sportevenementen (25%), sportieve erfenis voor het gastland zoals de ontwikkeling van de binnenlandse sport (24%), potentiële commerciële inkomsten voor de sportorganisatie zoals de FIFA of het Internationaal Olympisch Comité (13%), weet niet (12%), en geen van deze (4%).

De statuten van de FIFA (artikel 3) en het mensenrechtenbeleid van de Wereldvoetbalbond (artikel 7 en 10) eisen dat het mondiale voetbalbestuur de mensenrechten 'respecteert' en 'ernaar streeft' eventuele negatieve gevolgen van zijn activiteiten voor de mensenrechten identificeert en aanpakt, en constructief samenwerkt met relevante autoriteiten en andere belanghebbenden.

In zijn mensenrechtenbeleid verbindt de FIFA zich er ook toe om de mensenrechten te respecteren in lijn met de ‘Guiding Principles on Business and Human Rights’ van de Verenigde Naties. Volgens deze VN-richtlijnen moeten alle bedrijven due diligence (gepaste zorgvuldigheid) op het gebied van mensenrechten uitvoeren over alle aspecten van hun activiteiten. Als ernstige mensenrechtenrisico's niet kunnen worden voorkomen, moet het bedrijf de nodige stappen nemen om de gevolgen ervan te stoppen of te voorkomen.

De definitieve keuze van het gastland voor het WK 2030 wordt naar verwachting bepaald door een stemming van alle voetbalbonden op het jaarlijkse FIFA-congres in 2024. In 2018 selecteerde de FIFA Canada, Mexico en de Verenigde Staten om samen het WK voor mannen van 2026 te organiseren.

Leden van de Sport & Rights Alliance zijn onder andere Amnesty International, Committee to Protect Journalists, Football Supporters Europe, Human Rights Watch, International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association (ILGA World), International Trade Union Confederation (ITUC), The Army of Survivors, Transparency International en World Players Association.

Alle cijfers, tenzij anders vermeld, zijn afkomstig van YouGov Plc. De totale steekproefomvang was 17.477 volwassenen. Veldwerk werd uitgevoerd tussen 16 augustus en 6 september 2022. De enquête werd online uitgevoerd. De cijfers zijn gewogen en representatief voor de volwassenen (18+) van alle onderzochte landen.