Doodstrafcijfers 2019. Aantal executies wereldwijd daalde met 5%, maar wel recordaantal executies in Saudi-Arabië

In vergelijking met 2018 werden er in 2019 globaal minder terechtstellingen uitgevoerd, maar vorig jaar executeerde Saudi-Arabië wel een recordaantal mensen. Dit zegt Amnesty International in zijn overzichtsrapport over de doodstraf in 2019.

De Saudische autoriteiten executeerden vorig jaar 184 mensen, het hoogste jaaraantal dat Amnesty ooit in dat land registreerde. In Irak verdubbelde het aantal terechtstellingen en Iran behield zijn tweede plaats op de wereldranglijst. China blijft ’s werelds koploper, maar het exacte aantal executies is er staatsgeheim.

Deze landen gaan in tegen de algemene, wereldwijde trend, want voor het vierde jaar op rij daalde het totale aantal executies in de wereld: van minstens 690 in 2018 tot minstens 657 vorig jaar, het laagste aantal van het voorbije decennium.

“De doodstraf is een weerzinwekkende en onmenselijke straf, en er is geen enkel geloofwaardig bewijs dat ze misdadigers meer zou afschrikken dan gevangenisstraffen. De overgrote meerderheid van de landen in de wereld erkent dat en het is bemoedigend vast te stellen dat het aantal executies wereldwijd blijft afnemen”, zegt Lore Van Welden, woordvoerder van Amnesty International Vlaanderen.

“Nochtans ging een klein aantal landen tegen deze wereldwijde, dalende trend in door juist meer doodstraffen uit te voeren. Dat Saudi-Arabië de doodstraf steeds meer gebruikt, ook als een wapen tegen politieke dissidenten, is een alarmerende ontwikkeling. Ook schokkend was de forse toename van het aantal terechtstellingen in Irak, dat in een jaar bijna verdubbelde.”

De vijf landen die in 2019 de meeste doodstraffen uitvoerden, waren China (duizenden), Iran (minstens 251), Saudi-Arabië (184), Irak (minstens 100) en Egypte (minstens 32).

Amnesty International rekent het cijfer voor China niet mee in de totalen van zijn rapport. Het aantal terechtstellingen en doodstraffen is er staatsgeheim, maar er wordt aangenomen dat het er jaarlijks duizenden zijn. De minimumcijfers die Amnesty kan verifiëren voor China liggen ver onder de realiteit en worden daarom sinds 2009 niet langer opgenomen in het doodstrafrapport. Amnesty roept de Chinese overheid om transparant te communiceren over het gebruik van de doodstraf.

Andere landen die vaak doodstraffen uitvoeren, zoals Iran, Noord-Korea en Vietnam, bleven eveneens de werkelijke omvang van hun gebruik van de doodstraf verhullen door de toegang tot de informatie erover te beperken.

Landen waar aantal executies piekt in de minderheid

Precies twintig landen zijn verantwoordelijk voor alle executies in de wereld waar we weet van hebben. Saudi-Arabië, Irak, Zuid-Soedan en Jemen executeerden aanzienlijk meer mensen in 2019 dan in 2018.

Saudi-Arabië executeerde 184 mensen – 6 vrouwen en 178 mannen – in 2019, van wie iets meer dan de helft buitenlanders waren. Het totale aantal executies in 2018 bedroeg 149. De meeste terechtstellingen hadden te maken met drugsmisdrijven en moord. Amnesty International documenteerde echter ook het toenemende gebruik van de doodstraf als politiek wapen tegen dissidenten uit de sjiitische moslimminderheid in Saudi-Arabië.

Op 23 april 2019 vond een massa-executie plaats van 37 mensen, waarbij 32 sjiitische mannen die veroordeeld waren voor “terrorisme” na processen gebaseerd op getuigenissen die waren afgedwongen door foltering.

Eén van de op die dag terechtgestelde personen was Hussein al-Mossalem. Hij had verschillende verwondingen opgelopen, waaronder een gebroken neus, een gebroken sleutelbeen en een beenbreuk, toen hij in eenzame opsluiting zat en geslagen werd met een elektrische stok, naast andere folteringen die hij moest ondergaan. Mossalem verscheen voor de Speciale Strafrechtbank, die in 2008 was opgericht om personen beschuldigd van met terreur gerelateerde misdaden te berechten, maar die steeds meer gebruikt wordt om dissidenten te vervolgen.

In Irak ging het aantal uitgevoerde doodstraffen van minstens 52 in 2018 naar minstens 100 in 2019, bijna een verdubbeling. Die toename is grotendeels toe te schrijven aan het intensief gebruik van de doodstraf tegen personen die beschuldigd werden van lidmaatschap van de gewapende groep “Islamitische Staat”.

In Zuid-Soedan executeerden de autoriteiten minstens 11 mensen in 2019, het hoogste aantal sinds het land in 2011 onafhankelijk werd. Jemen executeerde in 2019 minstens 7 mensen; in 2018 waren dat er minstens 4. Bahrein hervatte na een onderbreking van een jaar de terechtstellingen: er werden in het afgelopen jaar 3 mensen ter dood gebracht.

Geen transparantie bij gebruik van doodstraf

Veel landen publiceerden of verschaften geen officiële informatie over hun gebruik van de doodstraf, wat het gebrek aan transparantie rond deze praktijk aantoont bij veel regeringen.

Iran moet alleen China laten voorgaan wat het gebruik van de doodstraf betreft. Er werden in Iran vorig jaar minstens 251 mensen ter dood gebracht, vergelijkbaar met de 253 terechtstellingen in 2018. Vier van hen waren nog geen 18 jaar toen ze de misdaad begingen waarvoor ze de doodstraf kregen. Het gebrek aan transparantie maakt het evenwel moeilijk het echte, totale aantal executies, dat wellicht een stuk hoger ligt, vast te stellen.

Er is het geval van twee jongens, Mehdi Sohrabifar en Amin Sedaghat, die de Iraanse autoriteiten op 25 april 2019 in het geheim lieten executeren in de Adelabad-gevangenis in Shiraz, in de provincie Fars. Ze werden beiden gearresteerd toen ze 15 waren en werden na een oneerlijk proces veroordeeld voor meervoudige verkrachting. Zelf wisten ze tot de eigenlijk executie niet dat ze ter dood veroordeeld waren, en hun lichamen vertoonden ook nog eens sporen van zweepslagen waarmee ze voor hun dood waren mishandeld.

“Zelfs landen die de hevigste voorstanders zijn van de doodstraf hebben het lastig om het gebruik ervan te rechtvaardigen en opteren voor geheimhouding. Veel van die landen doen moeite om hun toepassing van de doodstraf te verbergen omdat ze weten dat ze anders internationaal veroordeeld worden.”

Lore Van Welden

Terechtstellingen vinden overal in de wereld in het geheim plaats. Van Wit-Rusland tot Botswana en van Iran tot Japan, worden executies uitgevoerd zonder dat vooraf te melden aan de families, advocaten, en in sommige gevallen de betrokken personen zelf.”

Wereldwijde afschaffing binnen bereik

Voor het eerst sinds 2011 nam het aantal landen dat doodstraffen uitvoert in de regio Azië en Stille Zuidzee af. Zeven landen meldden executies in 2019. Japan en Singapore reduceerden fors het aantal terechtstellingen, respectievelijk van 15 naar 3 en van 13 naar 4.

In Afghanistan vonden vorig jaar voor het eerst sinds 2010 geen executies plaats. Ook in Taiwan en Thailand werden vorig jaar geen mensen terechtgesteld, in tegenstelling met 2018. Kazachstan, de Russische Federatie, Tadzjikistan, Maleisië en Gambia respecteerden ook in 2019 het officiële moratorium op executies.

Wereldwijd hebben 106 landen de doodstraf volledig afgeschaft voor alle misdaden; 142 landen hebben de doodstraf bij wet of in de praktijk afgeschaft. Bovendien hebben verschillende landen positieve maatregelen genomen in de richting van het afschaffen van de doodstraf.

De president van Equatoriaal Guinea bijvoorbeeld kondigde in april een wetgevend initiatief van zijn regering aan om de doodstraf af te schaffen. Hoopgevende ontwikkelingen die kunnen leiden tot de afschaffing van de doodstraf waren er ook in de Centraal-Afrikaanse Republiek, Kenia, Gambia en Zimbabwe.

Barbados verwijderde de voor sommige misdrijven verplicht opgelegde doodstraf uit de grondwet.

In de Verenigde Staten kondigde de gouverneur van California, de staat met het hoogste aantal terdoodveroordeelde gevangenen in de VS, een officieel moratorium af voor executies. New Hampshire werd in 2019 de 21ste staat in de VS die komaf maakte met de doodstraf voor alle misdaden.

Een uitzondering op deze positieve evolutie naar een wereldwijde afschaffing van de doodstraf vormden de Filipijnen en Sri Lanka. De Filipijnse overheid probeerde vorig jaar de doodstraf opnieuw in te voeren voor “gruwelijke misdaden die verband houden met illegale drugs en plundering”. Sri Lanka spande zich in om de uitvoering van de doodstraf te hervatten na een onderbreking van meer dan twintig jaar. Ook de federale regering in de VS dreigde ermee de executies te hervatten, nadat ze er bijna twintig jaar geen had uitgevoerd.

“Langzaam maar zeker evolueren we naar een doodstrafvrije wereld”, besluit Lore Van Welden. “Er moet internationale druk uitgeoefend worden op de laatst overgebleven beulen in de wereld om aan deze onmenselijke praktijk voorgoed een einde te maken.”