Doodstraf
Elke dag vinden er executies plaats in de wereld. Overheden doden mensen voor uiteenlopende misdrijven. Soms voor handelingen die niet eens strafbaar zouden mogen zijn.
Maar gelukkig gebeurt het steeds minder. Amnesty International zet zich sinds 1977 in voor de afschaffing van de doodstraf. Toen waren nog maar 16 landen met de doodstraf gestopt. Vandaag passen meer dan 140 landen – een meerderheid in de wereld – de doodstraf niet meer toe.
Onze inzet werkt. Steeds meer landen zijn ervan overtuigd dat de doodstraf in een rechtvaardige samenleving nooit een gepaste straf kan zijn. Nergens ter wereld nog de doodstraf? Samen kunnen we daarvoor zorgen.
Meer dan ooit geloven we dat we deze afschuwelijke straf naar de geschiedenisboeken kunnen verbannen.
Agnès Callamard, Secretaris-Generaal van Amnesty International
Wat is het probleem met de doodstraf?
Volgens Amnesty International is de doodstraf een regelrechte inbreuk op twee essentiële mensenrechten.
In de eerste plaats schendt de doodstraf het recht op leven. Daarnaast is de doodstraf een schending van het recht om niet gefolterd te worden of een wrede, onmenselijke of vernederende straf te krijgen. Verschillende executiemethoden zijn een foltering op zich – denk aan ophanging – en ook het wachten op de voltrekking van het doodvonnis is een vorm van een wrede en onmenselijke behandeling.
Het recht op leven en het recht om niet gefolterd te worden zijn vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). De UVRM is juridisch niet bindend, maar heeft een groot moreel gezag. Verder zijn er juridische instrumenten die wel bindend zijn voor staten en die specifiek de doodstraf bannen, waaronder een protocol van de Verenigde Naties dat al door 90 landen werd geratificeerd.
Hoewel we op de goede weg zijn om de doodstraf overal te bannen, staat het internationaal recht de doodstraf nog toe voor de ‘meest ernstige misdrijven’. Maar een straf die de mensenrechten schendt, is volgens Amnesty International nooit te rechtvaardigen.
Vijf redenen om de doodstraf af te schaffen
De doodstraf is onmiskenbaar een schending van de mensenrechten. En dat is lang niet het enige probleem. In de praktijk zien we nog een hoop andere redenen om komaf te maken met de doodstraf:
1. Onschuldigen worden geëxecuteerd
Een executie kan je niet terugdraaien. Ook niet als later blijkt dat iemand toch onschuldig was of geen eerlijk proces kreeg. En ja, dat gebeurt echt.
2. Niet afschrikwekkender dan andere straffen
De doodstraf houdt mensen niet tegen om ernstige misdrijven te plegen. Onderzoeken tonen ook aan dat de doodstraf niet afschrikwekkender is dan andere straffen.
3. Uitkomst van oneerlijk proces
Sommige landen die de doodstraf opleggen, hebben geen eerlijk rechtssysteem. Het gebeurt dat mensen ter dood veroordeeld worden na een oneerlijk proces, bijvoorbeeld op basis van “bekentenissen” die door foltering zijn afgedwongen.
4. de doodstraf is discriminerend
Sommige mensen lopen meer risico op de doodstraf dan anderen. Iemand die arm is of tot een minderheid behoort, heeft een grotere kans om ter dood veroordeeld te worden.
5. gebruikt tegen politieke tegenstanders
De doodstraf wordt gebruikt als politiek middel. In sommige landen gebruiken de autoriteiten de doodstraf om politieke tegenstanders uit te schakelen.
Een straf die onmenselijk is, onomkeerbaar en niet beter werkt dan andere straffen? Dat kan onmogelijk een aanvaardbare straf zijn!
Tegen de doodstraf zijn, betekent trouwens niet dat je ernstige misdaden minimaliseert of goedpraat. Daders van misdrijven kunnen zeker gestraft worden, door een onafhankelijke rechter na een eerlijk proces.
Wat doet Amnesty International om de doodstraf te bannen?
Al meer dan 45 jaar voert Amnesty International onafgebroken campagne om overal in de wereld de doodstraf af te schaffen. Dat doen we via onderzoek, lobbywerk en publieke acties:
- We documenteren welke landen de doodstraf toepassen en roepen hen publiek ter verantwoording. In ons jaarlijkse rapport over de doodstraf verzamelen we cijfers en analyseren we de trends voor elk land.
- We moedigen landen aan om de doodstraf af te schaffen of tenminste een moratorium in te stellen. Een moratorium houdt in dat de doodstraf wettelijk nog bestaat, maar dat doodvonnissen niet meer worden opgelegd of uitgevoerd en worden omgezet in andere straffen.
- We steunen de nationale en internationale overeenkomsten tegen de doodstraf en de naleving ervan, waaronder het Tweede optionele Protocol bij het VN-verdrag voor burgerrechten en politieke rechten en de succesvolle stemming van resoluties door de algemene vergadering van de VN over een moratorium op de doodstraf.
- We steunen de acties en het werk van andere bewegingen die strijden voor de afschaffing van de doodstraf.
- We zetten acties op touw om dreigende terechtstellingen tegen te houden en mobiliseren een groot publiek daarbij.
- We organiseren solidariteitsacties voor mensen die ter dood veroordeeld zijn, om hen te laten weten dat we ze vergeten zijn en ze de kracht te geven om vol te houden.
Help mee door een gift te doen. Met jouw gift kunnen we blijven actievoeren voor de afschaffing van de meest wrede en onmenselijke straf die er bestaat.
Toen ik hoorde wat allemaal voor me is gedaan, was ik de gelukkigste man op aarde.
Moses Akatugba uit Nigeria werd als 16-jarige ter dood veroordeeld voor het stelen van drie gsm’s. Agenten hadden hem gefolterd tot hij de diefstal “bekende”. De internationale verontwaardiging was groot en Amnesty voerde actie tegen zijn doodstraf. Moses kreeg uiteindelijk gratie en werd vrijgelaten.
De doodstraf in cijfers en feiten
Ontdek enkele cijfers en feiten uit ons recentste rapport over de doodstraf in 2022:
- Er werden minstens 883 mensen geëxecuteerd.*
- Er werden 2.016 doodvonnissen uitgesproken.
- De meeste executies gebeurden in China (naar schatting duizenden), Iran (576 geregistreerde executies, maar in werkelijkheid meer), Saudi-Arabië (196), Egypte (24) en de Verenigde Staten (18).
- De meest gebruikte executiemethodes waren onthoofding, ophanging, dodelijke injectie en vuurpeloton.
- In Iran, Saudi-Arabië en Noord-Korea werden executies ook in het openbaar uitgevoerd.
- In Europa werd alleen in Belarus de doodstraf nog opgelegd en uitgevoerd. Eén persoon werd er geëxecuteerd.
*Dit is het aantal geregistreerde executies. Het aantal executies in bv. China is niet meegeteld. Dat is een staatsgeheim, maar het zijn er naar schatting duizenden.
De namen van de landen op de kaart hierboven weerspiegelen de naamgeving in mei 2023. De kaart geeft de algemene locaties van grenzen en jurisdicties aan en is geen weerspiegeling van Amnesty Internationals visie op betwiste gebieden.
De doodstraf: een antwoord op je vragen
Is er minder misdaad door de doodstraf? Brengt de doodstraf gerechtigheid voor slachtoffers? Is er een menselijke manier om iemand te executeren? We verzamelden de 10 meest gestelde vragen over de doodstraf en geven er een antwoord op.