Doodstrafcijfers 2016: China moet open kaart spelen
Uit het jaarlijkse doodstrafrapport van Amnesty International blijkt dat het afgelopen jaar wereldwijd minstens 1.032 mensen geëxecuteerd werden. Dit is exclusief het aantal executies in China dat meer mensen terechtstelde dan alle andere landen in de wereld samen.
Chinese beweringen over transparantie bedrieglijk
Uit onderzoek van Amnesty International blijkt dat honderden gekende doodstrafzaken niet opgenomen zijn in de Chinese nationale online database met gerechtelijke vonnissen en arresten. Die gegevensdatabank werd door China aanvankelijk als een “cruciale stap naar openheid” geroemd en wordt geregeld de hemel in geprezen als het bewijs dat het gerechtelijke apparaat niets te verbergen heeft.
De nationale database met vonnissen en arresten bevat maar een kleine fractie van de duizenden doodvonnissen die volgens schattingen van Amnesty elk jaar in China worden uitgesproken. Amnesty vond in de Chinese (staats)media berichten terug over minstens 931 personen die tussen 2014 en 2016 werden geëxecuteerd (wat maar een fractie is van het totale aantal executies). Slechts 85 van deze zaken zijn opgenomen in de nationale database.
In China worden ook mensen met een andere nationaliteit ter dood veroordeeld. Amnesty vond mediaberichten over minstens 11 executies van buitenlanders, maar ook deze dossiers ontbreken in de database. Talrijke zaken die verband houden met “terrorisme” en misdrijven in verband met drugs ontbreken eveneens.
Deze discrepanties tonen aan dat de Chinese regering zich in bijna volledig stilzwijgen blijft hullen wat betreft het aantal mensen dat in het land ter dood veroordeeld en terechtgesteld wordt.
China classificeert de meeste informatie met betrekking tot de doodstraf als “staatsgeheim”. Onder de zeer brede veiligheidswetten in China kan gelijk welke informatie als een staatsgeheim ontoegankelijk worden gemaakt.
“Met gedeeltelijke onthullingen en onverifieerbare verklaringen claimt de Chinese regering dat zij progressie maakt in het terugdringen van het aantal executies, maar tegelijkertijd handhaaft zij een bijna absolute geheimhouding. Dat is opzettelijk bedrieglijk”, zegt Salil Shetty.
Het risico om onschuldig geëxecuteerd te worden in China is reëel. Dit heeft de voorbije jaren de ongerustheid onder de Chinese bevolking aangewakkerd. In december 2016 vernietigde de Opperste Volksrechtbank de onrechtmatige veroordeling van Nie Shubin, een van de meest uitgesproken voorbeelden van gerechtelijke dwaling en onrechtmatige executie. Nie Shubin was 21 jaar eerder terechtgesteld, op 20-jarige leeftijd. In 2016 beslisten Chinese rechtbanken dat vier terdoodveroordeelde burgers onschuldig waren en maakten hun doodvonnissen ongedaan.
Schokkende omvang van executies in Vietnam onthuld
Uit recente onthullingen blijkt dat het aantal executies in Maleisië en Vietnam veel hoger ligt dan gedacht.
Uit nieuwe informatie die voor de eerste maal gepubliceerd werd in Vietnamese media in februari 2017, blijkt dat Vietnam de afgelopen drie jaar in het grootste geheim de derde plaats bekleedde op de ranglijst van landen die het meeste executies uitvoeren. Tussen 6 augustus 2013 en 30 juni 2016 werden er 429 mensen terechtgesteld. Alleen China en Iran executeerden in die periode meer mensen. De informatie komt uit een rapport van het Vietnamese ministerie van Openbare Veiligheid en bevat geen afzonderlijk cijfer voor 2016.
Ook Maleisië hanteert geheimhouding over de doodstraf, maar parlementaire druk in 2016 leidde tot de bekendmaking dat meer dan duizend mensen in de dodencel zitten. Negen mensen werden geëxecuteerd in 2016, veel meer dan aanvankelijk gedacht.
Het idee dat de doodstraf een gewettigd middel is om misdaden te bestrijden, krijgt inmiddels in de rest van de regio steeds meer navolging. De Filipijnen zijn aan het uitzoeken hoe ze de doodstraf (afgeschaft in 2006) kunnen herinvoeren en de Malediven dreigen ermee de executies na meer dan zestig jaar onderbreking te hervatten.
VS voor het eerst sinds 2006 niet in top vijf
Voor het eerst sinds 2006 behoort de Verenigde Staten niet tot de vijf landen met het hoogste aantal executies.
Het aantal executies in de VS (20) in 2016 lag in geen enkel jaar sinds 1991 zo laag. Het is de helft van het aantal terechtstellingen in 1996, en het is bijna vijf keer minder dan in 1999. Sinds 2009 is het aantal executies elk jaar gedaald (behalve in 2012, toen het aantal gelijk bleef in vergelijking met het jaar voordien).
Het aantal doodvonnissen dat in 2016 in de VS werd uitgesproken (32), was het laagste sinds 1973. Een duidelijk teken dat rechters, aanklagers en jury’s steeds meer afstappen van de doodstraf als middel om recht te spreken. Toch wachten in de VS nog altijd 2.832 mensen in ‘death row’ op de uitvoering van hun doodstraf.
In VS is er duidelijk een positieve verschuiving merkbaar in het doodstrafdebat, maar de daling van het aantal executies was gedeeltelijk toe te schrijven aan juridische geschillen over dodelijke injectieprocedures en de moeizame toelevering in verschillende staten van de chemicaliën die nodig zijn voor een dodelijk injectie. Indien er een oplossing komt voor deze kwesties dan zou het aantal executies opnieuw kunnen toenemen in 2017, te beginnen met Arkansas waar deze maand nog 8 executies ingepland zijn.
Slechts vijf Amerikaanse staten hebben in 2016 mensen laten terechtstellen: Alabama (2), Florida (1), Georgia (9), Missouri (1), Texas (7). Texas en Georgia namen samen 80% van alle executies in de VS in 2016 voor hun rekening. Twaalf staten die de doodstraf nog niet hebben afgeschaft, waaronder Arkansas, hebben al minstens tien jaar niemand terechtgesteld.
“De toepassing van de doodstraf bevindt zich in de VS op het laagste niveau sinds het begin van de jaren 1990. Maar we zullen moeten vechten om het zo te houden”, zegt Salil Shetty. “Het aantal executies kan weer fors de hoogte ingaan in 2017. Dat de situatie snel kan kantelen blijkt bijvoorbeeld uit het hoge aantal executies dat door Arkansas gepland is gedurende een periode van tien dagen in april.”
“De gestage afname in de toepassing van de doodstraf in de VS is een teken van hoop voor activisten die lang campagne hebben gevoerd voor het einde van de doodstraf. De meningen zijn aan het wijzigen. Politici zouden afstand moeten nemen van de ‘tough on crime’-retoriek, die het aantal executies mee de hoogte injoeg in de jaren 1980 en 1990. De doodstraf maakt onze samenleving niet veiliger.”
“De vijf staten die het afgelopen jaar als enige in de VS terechtstellingen uitvoerden, hinken zwaar achterop. Niet alleen gaan ze in tegen de nationale trend, maar ook tegen de trend in heel Noord-, Midden- en Zuid-Amerika. Al acht jaar vormt de VS een beschamende uitzondering als enige land op het Amerikaanse continent dat executies uitvoert.”
