De erfenis van Tienanmen: het verhaal van Wang Longmeng
Voor sommigen is het enkel een begrip, anderen herinneren het zich nog levendig: het bloedbad op het Tienanmenplein in Peking, ironisch genoeg het Plein van de Hemelse Vrede. De foto van de man voor de tank ging de wereld rond en staat in het collectieve geheugen gegrift. Hij staat symbool voor iedere Chinese student, iedere burger die in mei '89 aanwezig was op dit plein en vooral voor de velen die er de dood vonden. Weerloze burger tegenover legertank. Machteloosheid tegenover bruut geweld. Wang Longmeng was erbij en vertelt negentieneneenhalf jaar later zijn verhaal aan Amnesty International.
Op 4 oktober was het weer zover: leden van de Vlaamse sectie van Amnesty International kwamen samen voor de Bewegingsdag. Het ideale moment om elkaar te leren kennen, belangrijke thema's te bespreken en vooral: energie op te doen voor een nieuw jaar in de strijd voor de mensenrechten. En hoe kan de Amnesty vlam beter aangewakkerd worden dan door de ontmoeting met iemand die het belang van deze strijd aan den lijve heeft ondervonden?
Wang Longmeng werd geboren in Mongolië en groeide op in Peking, het hart van China. Op 4 juni 1989 volgde hij een theateropleiding en was hij als student aanwezig tijdens de protesten. "1989 was het belangrijkste jaar in mijn leven, ik was toen 22. Jongeren kwamen op straat voor democratie, voor veranderingen aan het systeem, veranderingen aan het regime. Op dat moment wisten mijn vrienden en ik niet wat mensenrechten waren. We wisten niet van het bestaan van Amnesty International. Journalisten interviewden ons en vroegen naar mensenrechten en politieke gevangenen, maar wij waren hiervan niet op de hoogte."
De gewelddadigheid van het militaire antwoord en de massale arrestaties maakten snel duidelijk dat wie betrokken was geweest bij de demonstraties geen andere keuze had dan te vluchten. "Ik ben gevlucht naar het zuiden, naar Taiwan. Dit was erg gevaarlijk want ik moest steeds de politie ontwijken. Ik heb duizend kilometer afgelegd en logeerde op het platteland bij boeren. Overdag moest ik binnen blijven, enkel 's avonds kon ik buiten om naar de sterren te kijken. Ik had nood aan lucht, aan vrijheid."
"Mensenrechten zijn als lucht: onmisbaar."
"Ik ben China per boot ontvlucht samen met een vriend, verstopt in een benzinevat. Mijn vriend had het bewustzijn reeds verloren door de giftige dampen van de motor. Ik heb hem naar een plek gebracht waar frisse lucht was en daar is hij beetje bij beetje bijgekomen. Dit heeft mij doen beseffen dat lucht en vrijheid zeer belangrijk zijn. Mensenrechten zijn als lucht: onmisbaar."
Het besef dat de strijd voor de mensenrechten van levensbelang is, zit diepgeworteld bij Longmeng. "Ik heb ervoor gekozen naar Frankrijk te gaan. Ik heb er mijn theateropleiding verdergezet, evenals mijn werk voor mensenrechten en democratie. Daar heb ik Amnesty International leren kennen en dat heeft mijn leven veranderd. Het is nog steeds een droom te blijven vechten voor China. Hier hebben mensen al zeer jong besef van mensenrechten. Er is nood aan samenwerking voor de strijd in China."
In Wang Longmeng's verhaal klinkt zowel humor als verdriet door, maar bovenal hoop. Hoop dat de toekomst voor China er rooskleuriger mag uitzien. In een gedicht dat hij heeft geschreven voor zijn vaderland verwoordt hij het als volgt:
Mensenrechten zijn als zaadjes in een roos,
verspreid over de hele wereld behalve in mijn dorp.
We moeten de krachten bundelen.
Bloed, zweet en tranen zijn nodig opdat deze roos kan groeien.
Tienanmen
Tienanmen is bekend vanwege het grootste protest tegen de Communistische Partij en tegen de ondemocratische instellingen dat China gekend heeft sinds de revolutie in 1949. Misnoegd over het politieke en economische beleid van Deng Xiaoping en gestimuleerd door de trend naar meer openheid in het Rusland van Gorbatsjov, braken er in april 1989 studentenprotesten uit. Er werd meer democratie geëist, een einde aan de corruptie en politieke hervormingen.
Tienanmen is echter vooral bekend vanwege het grote bloedbad dat hierop volgde. Op 4 juni opende het leger het vuur op de vreedzame betogers. Honderden mensen stierven en velen werden gearresteerd.
Negentien jaar later zitten nog tientallen mensen vast als gevolg van oneerlijke processen. Anderen werden nadien gearresteerd omdat ze het optreden van de regering op die bewuste dag onder de aandacht brachten en in vraag stelden.
De Tienanmen moeders zijn mensenrechtenactivisten wier kinderen en andere familieleden gedood werden tijdens de protesten. Nog steeds vragen zij de Chinese autoriteiten om eindelijk de confrontatie aan te gaan met het verleden. Zij ijveren voor het recht om publiekelijk hun rouw te betuigen, voor de vrijlating van al diegenen die vastzitten omwille van vreedzame protesten, voor het beëindigen van de vervolgingen van slachtoffers en hun familieleden, en voor een open onderzoek naar de gebeurtenissen van juni 1989. Tevergeefs. Nog steeds zijn zij het slachtoffer van laster, discriminatie en willekeurige arrestaties.
Op 4 juni van dit jaar herdacht Amnesty International wereldwijd de slachtoffers van de Tienanmen-protesten. In Vlaanderen werd hiertoe 'the world's largest flaming image using candles' ontstoken.
