Rusland/Oekraïne: Invasie van Oekraïne is een daad van agressie en een catastrofe voor de mensenrechten
De invasie van Rusland in Oekraïne is een manifeste schending van het Handvest van de Verenigde Naties en een daad van agressie die volgens het internationaal recht een misdaad is, aldus Amnesty International.
De mensenrechtenorganisatie roept op om al diegenen die bij deze misdaad betrokken zijn, ter verantwoording te roepen voor deze schendingen. Hun persoonlijke, individuele en collectieve aansprakelijkheid moet daarvoor worden ingeroepen, en voor alle vele misdaden die hun invasie van Oekraïne tot dusver hebben gekenmerkt.
Amnesty benadrukt de ernst van de crisis in Oekraïne en roept de VN-lidstaten op het VN-Handvest te handhaven en te verdedigen. Het Handvest verbiedt het gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of de politieke onafhankelijkheid van een staat. De enige uitzonderingen op deze bepalingen zijn zelfverdediging en het gebruik van geweld dat werd toegestaan door de VN-Veiligheidsraad - geen van beide is van toepassing op deze crisis.
Amnesty benadrukt verder dat het volgens het internationaal recht de plicht is van alle staten om internationale geschillen met vreedzame middelen te beslechten en op een zodanige wijze dat de internationale vrede, veiligheid en rechtvaardigheid niet in gevaar worden gebracht.
“De invasie van Rusland in Oekraïne is ernstig, ingrijpend en wordt slechts door één eigenschap gekenmerkt: agressie. Rusland dringt binnen in het hart van Oekraïne, tracht de wettig verkozen regering af te zetten, met reële en potentieel enorme gevolgen voor het leven, de veiligheid en het welzijn van de burgers. Ruslands daden kunnen op geen enkele manier worden gerechtvaardigd met de redenen die het heeft aangevoerd. Toch wordt dit alles gepleegd door een permanent lid van de VN-Veiligheidsraad,” aldus Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.
“Rusland schendt duidelijk zijn internationale verplichtingen. Zijn acties zijn flagrant in strijd met de regels en beginselen waarop de Verenigde Naties zijn gestoeld. Alle leden van de Verenigde Naties moeten dat gedrag ondubbelzinnig veroordelen. De flagrante minachting van Rusland mag anderen er niet toe aanzetten dit voorbeeld te volgen en evenmin mag het vermogen van de VN om dergelijk gedrag in te dammen, worden ondermijnd.”
Sinds het begin van de Russische invasie op 24 februari heeft Amnesty de escalatie gedocumenteerd van schendingen van het humanitaire recht en de mensenrechten, waaronder de dood van burgers als gevolg van willekeurige aanvallen op burgergebieden en infrastructuur. Aanvallen op beschermde objecten zoals ziekenhuizen en scholen, het gebruik van niet-onderscheidende wapens zoals ballistische raketten en het gebruik van verboden wapens zoals clusterbommen, kunnen allen worden gekwalificeerd als oorlogsmisdaden.
Amnesty International drong er bij de VN-lidstaten op aan om eensgezind de Russische gewelddaden te veroordelen, hulp en bijstand te bieden aan de burgers van Oekraïne, inclusief degenen die het conflict ontvluchten, en ervoor te zorgen dat de gevolgen van de Russische agressie de wereld niet dichter bij een afgrond van geweld, mensenrechtenschendingen en onveiligheid brengen.
“In minder dan een week tijd heeft de Russische invasie in Oekraïne een enorme crisis ontketend op het gebied van mensenrechten, humanitaire hulp en ontheemding. Deze crisis draagt de kiemen in zich van de ergste ramp in de recente Europese geschiedenis. Rusland schendt niet alleen de soevereiniteit van een buurland en zijn bevolking, maar stelt ook de mondiale veiligheidsarchitectuur op de proef en maakt misbruik van de zwakke punten ervan, waaronder een disfunctionele VN-Veiligheidsraad. Dit zal voor ons allen langdurige gevolgen hebben. We mogen niet toestaan dat agressie en schendingen van het internationaal recht hun architect worden,” vult Agnès Callamard aan.
Gisteren kondigde de aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC) aan dat zijn bureau een onderzoek zal instellen in Oekraïne. De welkome aankondiging geeft alle plegers van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid in Oekraïne - ook degenen die hoge posities bekleden en de meeste verantwoordelijkheid dragen - te verstaan dat zij individueel ter verantwoording zullen worden geroepen.
“Amnesty International roept alle staten die deel uitmaken van het ICC en de internationale gemeenschap in het algemeen op om mee te werken aan het onderzoek van het ICC. Het onderzoek van het ICC mag geen geïsoleerd gegeven worden. Alomvattende verantwoordingsplicht in Oekraïne vereist de gezamenlijke en innovatieve inspanningen van de VN en haar organen, alsmede initiatieven op nationaal niveau op grond van het beginsel van universele rechtsmacht voor misdrijven onder internationaal recht,” aldus Agnes Callamard.
“In dit vroege stadium is het verzamelen en bewaren van bewijsmateriaal van cruciaal belang voor succesvolle toekomstige onderzoeken. Bovenal moeten we ervoor zorgen dat het tragisch toenemende aantal slachtoffers van oorlogsmisdaden in Oekraïne de boodschap te horen krijgt dat de internationale gemeenschap nu al vastbesloten is om genoegdoening voor hun lijden te krijgen.”
Achtergrond
Ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht vormen oorlogsmisdaden. Sommige daarvan zijn als zodanig gecodificeerd in het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof. Het ICC zou jurisdictie hebben over oorlogsmisdaden begaan in Oekraïne, dat in 2015 een verklaring heeft afgelegd waarin het de jurisdictie van het ICC aanvaardt over misdaden die sinds 20 februari 2014 op zijn grondgebied zijn begaan. Rusland heeft het Statuut van Rome in 2000 ondertekend, maar heeft zijn ondertekening in 2016 ingetrokken.
De militaire interventie lijkt te voldoen aan de definitie van agressie volgens het Statuut van Rome van het ICC. Art. 8bis(1) van het Statuut van Rome definieert, in relevant deel, een ‘misdrijf van agressie’ als ‘een daad van agressie die, door haar aard, ernst en omvang, een duidelijke schending van het Handvest van de Verenigde Naties vormt’. Hoewel het Hof, behoudens een onwaarschijnlijke verwijzing door de Veiligheidsraad, in deze situatie niet bevoegd zal zijn voor het misdrijf agressie, beschikt een aantal staten, waaronder Oekraïne, over nationale wetten die vervolging van de verantwoordelijken voor dit misdrijf mogelijk zouden maken.
De invasie van Oekraïne heeft reeds geleid tot willekeurige aanvallen op woonwijken, medische instellingen, sociale infrastructuur en andere burgerdoelen en -infrastructuur, en tot dodelijke slachtoffers en gewonden onder de burgerbevolking. Het heeft geleid tot massale ontheemding en verwoesting van burgerwoningen. Tijdens de gevechten in Donetsk en Luhansk, met name in 2014-2015, vonden buitengerechtelijke executies, foltering en andere vormen van mishandeling, gedwongen verdwijningen en onwettige vrijheidsberoving plaats.
