Oekraïne: Humanitaire corridors voor burgers die Russische aanvallen ontvluchten moeten veiligheid bieden

Tot op heden leven duizenden mensen onder onwettige bombardementen, terwijl miljoenen mensen in de loop van het twee weken durende conflict in Oekraïne gedwongen zijn te vluchten. De aanval van de Russische strijdkrachten op de burgerbevolking en de moedwillige vernietiging van de infrastructuur van het dagelijks leven zijn in strijd met de Verdragen van Genève en de internationale mensenrechtenwetgeving en moeten stoppen.

Er moet ten minste worden gezorgd voor veilige evacuatieroutes. Tot dusver zijn veel van die corridors zowel onbetrouwbaar als gevaarlijk gebleken. Oekraïne en Rusland zijn op 3 maart voor het eerst overeengekomen humanitaire corridors voor de evacuatie van burgers en de verstrekking van humanitaire hulp tot stand te brengen, maar de uitvoering verloopt tot dusver traag en is beperkt. Burgers die zich aan de bombardementen willen onttrekken, ook van wie de huizen zijn verwoest, moeten dringend een veilige doorgang krijgen. Ze mogen ook niet worden gedwongen zich te verplaatsen naar door Rusland gecontroleerd gebied.

‘Nood aan échte humanitaire corridors’

“Echte humanitaire corridors moeten snel, doeltreffend en veilig tot stand worden gebracht. Burgers mogen niet nog meer risico lopen wanneer zij het conflict proberen te ontvluchten,” aldus Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

“Het opzettelijk viseren van burgers en civiele objecten en het uitvoeren van niet-onderscheidende aanvallen zijn verboden volgens het internationaal recht. Er moet een einde komen aan alle onwettige aanvallen. Deze nijpende behoefte aan humanitaire corridors is een rechtstreeks gevolg van het verraad van Rusland aan zijn wettelijke verplichtingen. Helaas zijn humanitaire corridors dan ook dringend nodig.”

“Alle partijen die bij het conflict betrokken zijn, moeten absolute prioriteit geven aan de veilige doorgang van burgers uit de conflictgebieden naar veilige toevluchtsoorden, dus niet naar de gebieden die onder Russische controle staan. De Russische strijdkrachten moeten ook onmiddellijk toestaan dat humanitaire hulp de burgers bereikt die in hun huizen blijven.”

De Oekraïense autoriteiten hebben gevraagd dat de routes burgers uit het zwaar gebombardeerde Mariupol, Enerhodar, Sumy, Izyum en Volnovakha in staat moeten stellen te vluchten, en inwoners van verschillende steden in de buurt van Kiev - waaronder Bucha, Irpin en Hostomel - in staat moeten stellen de hoofdstad te bereiken. Uit getuigenissen die Amnesty International tot dusver van burgers in verschillende van deze plaatsen heeft verzameld, blijkt dat zij door voortdurende Russische beschietingen werden verhinderd te vertrekken.

Amnesty’s oproep

Amnesty International roept de partijen op om afspraken te maken over het instellen van goed geplande, veilige humanitaire corridors en om dergelijke afspraken te goeder trouw na te komen. Zodat burgers toegang krijgen tot vervoer en voldoende tijd om veilig te vertrekken, en dat internationale waarnemers toegang krijgen om toe te zien op hun veilige doortocht.

“Burgers moeten te allen tijde worden beschermd. Veilige en beveiligde humanitaire corridors zijn een must. Onwettige aanvallen waarbij burgers gedood of verwond worden, moeten onmiddellijk en volledig worden stopgezet”, aldus Agnès Callamard.

“Het internationaal humanitair recht verbiedt aanvallen tegen burgers en civiele objecten, evenals willekeurige en onevenredige aanvallen. Ziekenhuizen, scholen en civiele infrastructuur moeten worden beschermd. Zelfs oorlogen hebben wetten.”

De betrokken partijen moeten onafhankelijke humanitaire hulporganisaties toegang verlenen tot alle burgers in nood, met inbegrip van degenen die na evacuatie achterblijven. Russische troepen mogen geen illegale belegeringen van burgers uitvoeren die doen denken aan hun acties in Grozny en in Syrië. Daar onderwierp Rusland de inwoners aan willekeurige bombardementen, werd de infrastructuur vernield en werden ze voor de keuze gesteld zich over te geven of te verhongeren.

Amnesty International is ook gekant tegen elk plan dat burgers ertoe zou verplichten zich te verplaatsen naar gebieden die zij als onveilig beschouwen, met inbegrip van de bezette gebieden van de Krim of de Donbass in Oekraïne, of Rusland.

Aanvallen in Irpin

Op zondag 6 maart werd in de buurt van de stad Irpin, een voorstad van Kiev, een evacuatiepost getroffen door Russisch vuur, waarbij verschillende burgers omkwamen die probeerden te vluchten.

Een vrouw, die deel uitmaakte van een konvooi van 12 auto's met burgers en borden met de tekst ‘kinderen’ die Irpin verlieten, vertelde Amnesty International dat ze werden aangevallen door Russische soldaten.

Ze vertelde: “Binnen twee, drie minuten [nadat ze een vernietigde tank waren gepasseerd] begon het schieten. We weten zeker dat een 30-jarige vrouw stierf, en de moeder [van een familielid] stierf: ze was 60, ze zat bij mij in de auto.”

“Een scherf of een kogel ging twee millimeter van het oog van mijn zwager, [en] zijn arm is gebroken. Onze chauffeur heeft een probleem met zijn ribben. Ik ben OK, een kleine wond dicht bij mijn hoofd, alleen bloed... maar over het algemeen is alles goed met me. De andere vrouw, die haar moeder verloor... alles is ook goed met haar.”

Journalisten die in het gebied filmden, meldden dat een andere Russische aanval plaatsvond toen burgers over een kruispunt liepen, waarbij vier mensen werden gedood, waaronder een vrouw en twee van haar kinderen. De media maakten ook melding van herhaalde beschietingen en artillerievuur in het gebied, waardoor de vrees bestaat dat deze aanvallen willekeurig of onevenredig waren en in strijd waren met de regels van het internationaal humanitair recht.

‘Het is niet mogelijk om te vertrekken’

Amnesty International vreest dat bepaalde groepen voor bijzondere uitdagingen zullen komen te staan als ze het conflict proberen te ontvluchten. In interviews met Oekraïense inwoners van bedreigde steden hoorde de organisatie over mensen met een handicap, ouderen en mensen met gezondheidsproblemen die minder makkelijk hun huis kunnen verlaten, veiligheid kunnen zoeken tijdens aanvallen, of medische zorg kunnen krijgen.

Elena Kozachenko, een 38-jarige uit Chernihiv, heeft borstkanker en ondergaat momenteel chemotherapie. Ze zei: “Ik heb kanker en ik moet medicijnen krijgen. Op 23 februari heb ik mijn laatste chemokuur gehad. Mijn volgende chemotherapie is gepland op 16 april. Ik heb controles nodig, maar ze zijn de hele tijd aan het bombarderen in de buurt waar het kankerziekenhuis is, het is te eng om daarheen te gaan.”

“Ik wil weg, want [nu] in Oekraïne blijven met mijn diagnose is zelfmoord. [Maar] het is niet mogelijk om weg te gaan... Ik ben bang om te evacueren omdat ik een levend doelwit ben.”

Veel ouderen die door het conflict worden getroffen, ondervinden grote moeilijkheden om te vluchten of om veiligheid te zoeken tijdens aanvallen, en zijn vaak minder bereid om huizen te verlaten waar ze al tientallen jaren, of zelfs hun hele leven, wonen.

Rita, een 64-jarige huisarts in Kiev, legde uit: “Kiev is een oude stad, alle oudere mensen, mensen met beperkte mobiliteit, kunnen niet van hun appartementen naar de kelder. In ons gebouw wilden ze de elektriciteit ['s nachts] uitschakelen om geen bombardementen aan te trekken... We zeiden dat het een doodvonnis zou zijn voor de oudere mensen; als ze de lift niet kunnen gebruiken, kunnen ze hun appartementen helemaal niet meer verlaten.”

Een lid van de regionale raad van Kiev - die Irpin, Bucha en andere door Rusland belegerde gemeenschappen vertegenwoordigt – voegde daaraan toe: “Het zijn vooral [oudere mensen] die blijven... Het is voor hen veiliger om te blijven dan om zonder geld of voedsel te zitten, omdat het in hun geboortestad is - ze kennen hun buren. Als ze verhuizen, weten ze niet zeker of iemand hen zal helpen; ze hebben het geld niet om te verhuizen.”

Tatyana Sobko, een 70-jarige uit Kiev, vertelde Amnesty International: “We willen niet weg, onze kinderen hebben al vele malen geprobeerd ons weg te halen... Dit is onze thuis, hoe kun je je huis in de steek laten en ergens in het buitenland gaan zitten? Hoe is dat mogelijk?... Het is ons land en we zullen niet weglopen.”

Ouderen en personen met een handicap, alsook andere groepen die bij het vluchten bijzondere risico's en problemen kunnen ondervinden, moeten bij evacuatie voorrang krijgen, zoals bepaald in het internationaal humanitair recht. Planning van en communicatie over evacuaties en veilige humanitaire corridors moeten ook op een inclusieve manier gebeuren, onder meer door ervoor te zorgen dat informatie, vervoer en diensten allemaal toegankelijk zijn.

Ondervraagden in heel Oekraïne vertelden Amnesty International ook dat zij in benauwde omstandigheden leven en te kampen hebben met ernstige tekorten aan voedsel, water en medicijnen. Sommigen hebben dagenlang hun kelders niet kunnen verlaten door de aanhoudende Russische beschietingen. Ze hebben ook te kampen met dagenlange uitval van elektriciteit, verwarming en communicatie.

Lees meer