Nieuw rapport: EU kiest morgen tussen leven en dood

De mensenrechtenorganisatie roept de Europese regeringen op om onmiddellijk concrete maatregelen te nemen om mensenlevens te redden.

Aanzuigeffect door realiteit weerlegd

Toen de Italiaanse zoek- en reddingsoperatie werd stopgezet, in november 2014, weigerden de Europese lidstaten om een soortgelijk initiatief te ontplooien. Ze argumenteerden dat er een pervers aanzuigeffect uitging van de Italiaanse inspanningen. Velen, waaronder Staatssecretaris Theo Francken, houden dit nog steeds vol.

Volgens die redenering zou het aantal bootvluchtelingen nu al moeten gedaald zijn. Dit is echter niet het geval: er zijn half april meer migranten die de oversteek gewaagd hebben dan in dezelfde periode vorig jaar. En vooral: de dodentol is 100 keer groter geworden dan in dezelfde periode vorig jaar. Van begin januari tot half april 2014 vielen er 17 verdrinkingen te betreuren. In dezelfde periode van dit jaar waren het er zeker 1700. Een humanitaire ramp.

Oorzaken vluchtelingencrisis

Hoe komt dit? Dat ontleedt Amnesty International in een nieuw rapport Europe’s sinking shame. The failure to save refugees and migrants at sea. 

Na Mare Nostrum werd de Frontex-operatie Triton opgezet. Maar de opdracht en de capaciteit van Triton zijn veel beperkter. Triton dient om de territoriale wateren rond de EU-lidstaten te bewaken, niet om mensen te redden. Het opereert niet diep in de Middellandse Zee, en kan dus nooit snel ter plaatse geraken bij schipbreuken of noodoproepen. Het beschikt over een fractie van de middelen van Mare Nostrum. Mare Nostrum had een oorlogsschip, één à twee fregatten, boten van de kustwacht, helikopters en vliegtuigen ter beschikking. Frontex moet het met heel wat minder stellen: geen oorlogsschip, geen fregatten en ook de rest van het materiaal is veel beperkter. 

Commerciële schepen steken hier en daar een tandje bij, maar zijn uiteraard niet voorzien op grootschalige reddingsoperaties. De Italiaanse en Maltese kustwacht doen hun best, maar moeten met hun kleine boten een lange vaarroute afleggen om dicht bij de Libische kust te geraken en komen dan soms te laat. Allen zijn het erover eens dat dit zo niet verder kan en Europa meer moet doen.

“Honderden mensen lieten de afgelopen weken het leven. In het rapport staan gedetailleerde verslagen en aangrijpende verklaringen van overlevenden,” zegt Eva Berghmans, beleidsverantwoordelijke van Amnesty International.

“De 800 doden van vorig weekend hebben de Europese Unie eindelijk wakker geschud. Amnesty is blij dat er een Top van Europese regeringsleiders komt. Die Top zal morgen moeten kiezen tussen leven en dood. Want als er niet voldoende wordt geïnvesteerd in zoek- en reddingsoperaties, op korte en op langere termijn, zullen er nog duizenden doden vallen.”

Dringend concrete maatregelen nodig

Amnesty vraagt concrete maatregelen van de Europese regeringsleiders:

• Zorg voor een volwaardige zoek- en reddingsoperatie in de Middellandse Zee, gedragen door de Europese Unie. De operatie moet voldoende middelen krijgen, zowel op zee als in de lucht, en diep in de Middellandse Zee patrouilleren. Ze moet de duidelijke opdracht krijgen om mensenlevens te redden;
• In afwachting van een Europees gecoördineerd systeem moet de EU op zeer korte termijn voldoende middelen en ondersteuning bieden aan Malta en Italië, die naar eigen zeggen binnen 48 tot 72 uur opnieuw een operatie van het type Mare Nostrum op poten kunnen zetten.
• Opdat vluchtelingen en migranten niet langer hun leven op het spel moeten zetten, moeten er veilige en legale manieren komen om Europa te bereiken. Er moeten veel meer plaatsen voor hervestiging komen, er moeten humanitaire visa worden toegekend, de procedure voor gezinshereniging moet soepel worden toegepast. En er moet meer geïnvesteerd worden in hulpinitiatieven, bijvoorbeeld voor de 3,9 miljoen Syrische vluchtelingen die zich nu nog in de regio rond Syrië bevinden.