Colombia: gerechtigheid en het voorkomen van gendergerelateerd geweld moeten centraal staan bij elke politiehervorming

‘The police do not protect me: Sexual violence and other gender-based violence during the 2021 National Strike’documenteert 28 gevallen van gendergerelateerd geweld die in zeven steden plaatsvonden tegen vrouwen en LGBTI+-personen in de context van protesten. Het rapport beschrijft een scala aan gewelddadig gedrag van staatsagenten, voornamelijk agenten van de Nationale Politie, variërend van het gebruik van seksistische, vrouwonvriendelijke en beledigende taal tot seksueel geweld, wat een vorm van foltering kan zijn.

“Gendergerelateerd geweld, en in het bijzonder seksueel geweld, heeft een pijnlijke geschiedenis in de context van het Colombiaanse gewapende conflict - een geschiedenis die de autoriteiten nog niet achter zich hebben gelaten. We ontvingen honderden meldingen van gendergerelateerd geweld tijdens de Nationale Staking in 2021, met gedetailleerde informatie over psychologisch geweld, discriminatie, bedreigingen, aanrakingen, seksuele intimidatie, gedwongen naaktheid, foltering en seksueel geweld”, aldus Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

“Na 28 van deze incidenten grondig te hebben gedocumenteerd, is het duidelijk dat gendergerelateerd geweld een repressiemiddel was dat de Nationale Politie gebruikte om degenen te straffen die zich durfden uit te spreken en te protesteren.”

De gedocumenteerde gevallen waren in de steden Cali en Palmira (Valle de Cauca), Popayán (Cauca), Soledad (Atlántico), Tunja (Boyacá), Manizales (Caldas) en Bogotá. Vrouwelijke demonstranten waren over het algemeen het doelwit, waaronder Afro-Colombiaanse en inheemse vrouwen, mensenrechtenactivisten, journalisten, gezondheidswerkers en moeders.

Het rapport onthult hoe het geweld tegen vrouwen en LGBTI+-personen onlosmakelijk verbonden was met andere factoren van discriminatie, zoals raciale afkomst, etniciteit en seksuele geaardheid. Uit getuigenissen van inheemse, Afro-Colombiaanse en trans vrouwen blijkt hoe hun identiteit een extra reden voor repressie werd en het risico op geweld vergrootte. Vrouwelijke of LBGTI+-journalisten en mensenrechtenverdedigers werden bovendien geconfronteerd met aanvallen die gekenmerkt werden door machogedrag, homofobie en andere vormen van haat en stigmatisering.

De mensenrechtenschendingen vonden voornamelijk plaats op twee momenten: tijdens het uiteendrijven van protesten door de Nationale Politie en tijdens de aanhoudingen die daarop volgden. Politieagenten maakten zich in beide situaties schuldig aan daden gaande van seksistische beledigingen tot seksueel geweld. De gemeenschappelijke factor was steevast de intentie waarmee het geweld werd gepleegd: de daders wilden de demonstranten straffen omdat zij de sociale gendernormen in vraag stelden en op straat waren gekomen om hun recht op vreedzame vergadering uit te oefenen.

Amnesty International ontving ook informatie over hoe het gerechtelijk apparaat - en in het bijzonder het Openbaar Ministerie - niet of onvoldoende reageerde op de klachten die overlevenden van gendergerelateerd geweld indienden. Verschillende overlevenden zeiden ook dat ze uit angst en wantrouwen besloten geen klacht in te dienen bij de procureur-generaal.

Amnesty’s oproep

“Als hoofd van de Nationale Politie moet president Gustavo Petro een bevel uitvaardigen waarin hij alle vormen van seksueel en gendergerelateerd geweld veroordeelt en eist dat het stopt. Elke klacht over de Nationale Staking in 2021 moet worden onderzocht en de verantwoordelijken moeten ter verantwoording worden geroepen”, aldus Agnès Callamard.

“De Colombiaanse autoriteiten moeten ook de onderliggende oorzaken van dit geweld aanpakken en samen met vrouwen en LGBTI+-personen doeltreffende maatregelen ontwikkelen en aannemen om een leven zonder institutionele discriminatie en gendergerelateerd geweld te garanderen. Dit is het absolute minimum om de weg te banen voor gerechtigheid en verantwoording.”

Achtergrond

Voorafgaand aan dit rapport publiceerde Amnesty International verschillende briefings en rapporten waarin andere ernstige mensenrechtenschendingen in het kader van de Nationale Staking werden gedocumenteerd, waaronder onevenredige beperkingen op vreedzame demonstraties, stedelijk paramilitarisme, willekeurige detenties en foltering en mishandeling van vreedzame demonstranten in de stad Cali, en oogletsels veroorzaakt door ESMAD-agenten als gevolg van het onwettige gebruik van zogeheten ‘less lethal’ (minder dodelijke) wapens.