Turkije stuurt vluchtelingen en asielzoekers terug naar oorlogsgebied - EU riskeert medeplichtigheid

De organisatie publiceert vandaag bewijzen dat de Turkse overheid onrechtmatig vluchtelingen en asielzoekers aanhoudt, vasthoudt en onder druk zet om terug te keren naar oorlogsgebied. Amnesty roept op om de samenwerking met Turkije rond migratie op te schorten.

Het rapport Europe’s gatekeeper documenteert de praktijken van de Turkse autoriteiten sinds september, parallel aan de Europees-Turkse migratieonderhandelingen. Turkije verzamelde tal van – mogelijks honderden – vluchtelingen en asielzoekers in bussen en transporteerde hen naar afgezonderde detentiecentra meer dan 1000 kilometer verder. Daar werden ze incommunicado vastgehouden. Sommigen verklaarden dat ze dagenlang werden geketend, geslagen en met dwang teruggebracht naar de landen die ze waren ontvlucht.

"We stelden vast dat een aantal van de meest kwetsbare mensen in Turkije willekeurig werden vastgehouden,” zegt Eva Berghmans, beleidsmedewerker bij Amnesty International. “Druk zetten op vluchtelingen en asielzoekers om terug te keren naar landen als Syrië en Irak is niet alleen gewetenloos, maar ook rechtstreeks in strijd met het internationaal recht.”

"Door Turkije in te schakelen als poortwachter van Europa in de vluchtelingencrisis, riskeert de EU ernstige mensenrechtenschendingen te negeren en zelfs aan te moedigen. De samenwerking tussen de EU en Turkije rond migratie moet worden opgeschort tot zulke schendingen zijn onderzocht en gestopt.”

Terwijl de EU vooral wil dat Turkije de irreguliere migratie vermindert, laat het toe dat haar fondsen worden gebruikt voor materiaal en infrastructuur op plaatsen van waaruit vluchtelingen en asielzoekers onrechtmatig worden onder druk gezet om terug te keren naar landen zoals Syrië en Irak. Vluchtelingen die vastzaten in het Erzurum-detentiecentrum zagen labels op bedden en kasten die aangaven dat het centrum door de EU werd gefinancierd via een pre-toetredingsprogramma.

"Het is schokkend dat EU-geld wordt gebruikt om een ​​onrechtmatige vrijheidsberoving en terugkeer te financieren. De EU moet ervoor zorgen dat de samenwerking met Turkije rond migratie de rechten van vluchtelingen en migranten bevordert in plaats van ondermijnt. "

Vastgehouden en geketend

Alle gedetineerde vluchtelingen en asielzoekers vertelden aan Amnesty International dat ze in hechtenis werden genomen in de westelijke grens van de provincies van Turkije. Daarna werden ze naar buitenposten in het zuiden of het oosten van het land vervoerd. De meesten verklaarden dat ze van plan waren of probeerden illegaal de EU te bereiken.

Vluchtelingen en asielzoekers werden tot twee maanden vastgehouden zonder juridische gronden of uitleg, in kampen in Düziçi en Erzurum. Ze mochten geen contact hebben met de buitenwereld, ook niet met een advocaat of hun familie. Alleen verstopte telefoons lieten communicatie toe.

Amnesty International gedocumenteerde drie gevallen van fysieke mishandeling in detentiecentra en hoorde daarnaast nog meer verhalen over mishandeling.

Een 40-jarige Syrische man vertelde dat hij zeven dagen lang alleen vastzat in een kamer in het centrum in Erzurum, geketend aan handen en voeten: "Als ze je armen en benen vastketenen, voel je je net een slaaf, je voelt je geen mens meer.”

Gedwongen terugkeer naar Syrië en Irak

Na de schokkende ervaring van onrechtmatige detentie, worden velen teruggestuurd naar Syrië of Irak. De autoriteiten zetten hen onder druk om documenten te ondertekenen in het Turks, een taal die ze niet begrijpen.

De enige manier om het centrum te verlaten, is namelijk door in te stemmen om terug te keren waar men vandaan vluchtte. “Ga terug naar Syrië of blijf in de gevangenis,” kreeg een 23-jarige Syrische vrouw te horen.

De onderzoekers van Amnesty International documenteerden de afgelopen maanden meer dan honderd gevallen van gedwongen terugkeer naar Syrië en Irak vanuit Turkije. Bovendien vrezen ze dat het werkelijke aantal eigenlijk nog hoger ligt en dat ook mensen worden teruggestuurd naar Afghanistan.

"Er is een totaal gebrek aan transparantie. Het werkelijke aantal willekeurige detenties en onrechtmatige terugkeer is onbekend. Deze nieuwe praktijk moet onmiddellijk worden onderzocht om alle vluchtelingen en asielzoekers in Turkije te beschermen ", zegt Eva Berghmans.

Amnesty International roept Turkije op om onwettige detenties en terugkeer te stoppen. De EU en Turkije moeten een onafhankelijk mechanisme oprichten om toe te zien op de naleving van de mensenrechten in het Europees-Turkse actieplan en op het gebruik van EU-geld voor detentie van vluchtelingen en asielzoekers. Tot deze maatregelen zijn genomen, moet de uitvoering van het actieplan worden opgeschort.

Achtergrondinformatie

Tot september dit jaar had Turkije een eerder gunstige, humanitaire benadering van vluchtelingen en asielzoekers. Onwettige detentie en terugkeer waren tot dan geen onderdeel van de bezorgdheden voor vluchtelingen en asielzoekers in Turkije. De praktijken die Amnesty beschrijft, zijn dan ook een nieuwe ontwikkeling. Turkije herbergt de meeste vluchtelingen in de wereld, waaronder zo’n 2,2 miljoen geregistreerde Syrische vluchtelingen en ongeveer 230.000 asielzoekers uit andere landen.

In het kader van het migratie-akkoord met Turkije, beloofde de EU in november 3 miljard euro om de humanitaire situatie voor vluchtelingen en asielzoekers in het land te verbeteren. Turkije beloofde op zijn beurt om de maatregelen te versterken om de migratiestroom naar de EU in te dijken. EU-ambtenaren in Ankara bevestigden aan Amnesty International dat de open opvangcentra waar oorspronkelijk sprake van was in het ontwerp van het actieplan, uiteindelijk EU-gefinancierde detentiecentra zijn geworden.

Deze week volgen nieuwe gesprekken met Turkije in de aanloop naar de Europese top donderdag.