Raad van State stuurt Tsjetsjeen naar folterkamer
De Raad van State besliste op 1 april 2011 om Arbi Zarmaev, een man van Tsjetsjeense afkomst, uit te leveren aan de Russische Federatie. Amnesty International oordeelt dat de man een ernstig risico loopt om gefolterd en mishandeld te worden. Bovendien is zijn kans op een eerlijk proces miniem. Door de man uit te leveren schendt België haar mensenrechtenverplichtingen.
Arbi Zarmaev kwam in 2002 in België aan. Pas in 2009 werd zijn uitlevering gevraagd door Rusland op grond van mededaderschap aan een moord, gepleegd in 2001. Het gaat dus weliswaar niet om een politiek misdrijf maar Arbi Zarmaev beweert wel actief te zijn geweest als commandant van een lokale rebellengroep die actief was tijdens de tweede Tsjetsjeense oorlog.
De Raad van State bevestigt hiermee de beslissing van minister van Justitie De Clerck om de man uit te leveren aan de Russische autoriteiten. Minister De Clerck stelt dat, aangezien het niet gaat om een politiek misdrijf, de autoriteiten geen oog zullen hebben voor eventuele voormalige rebellenactiviteiten van Arbi Zarmaev.
Ongepast en naïef
“Dit getuigt van een ongepast, ongegrond en naïef vertrouwen in de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van het Tsjetsjeense rechts- en gevangenissysteem”, stelt Carmen Dupont, beleidsverantwoordelijke Amnesty International Vlaanderen. “Nochtans hebben verschillende NGO’s meermaals vastgesteld dat in Tsjetsjenië mensen veroordeeld worden voor geheel andere misdrijven dan die waarvoor ze werden gearresteerd. Vaak ook met ‘getuigenissen’ en ‘bekentenissen’ als enige bewijslast.”
Er wordt aan Amnesty International veelvuldig gerapporteerd over grove en systematische mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenië en de wijdere Noordelijke Kaukasus. De gerapporteerde schendingen omvatten gedwongen verdwijningen, foltering en andere mishandelingen, buitengerechtelijke executies en onwettige detentie, vaak in de context van zogenaamde anti-terroristische operaties.
Zeker in de Tsjetsjeense deelrepubliek komen foltering en mishandeling van gevangenen vaak voor. Deze praktijken zitten ingebed in het detentie- en rechtssysteem. De kans op foltering is aanzienlijk groter wanneer het gaat om een (zelfs vermeende) politieke opponent van de Tsjetsjeense machthebbers.
Diplomatieke garanties zijn papierverspilling
De minister vroeg de Russische autoriteiten om diplomatieke garanties over de behandeling. Het gaat onder meer om een belofte “dat de detentie zal plaatsvinden in een instelling die voldoet aan de vereisten van het EVRM” (het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens) - een citaat uit het besluit van de minister.
“Dergelijke diplomatieke garanties tegen foltering en mishandeling zijn je reinste papierverspilling. Ze werken niet en zijn een regelrechte aanfluiting van het verbod op foltering en mishandeling dat absoluut en universeel is. Als er een risico is dat de persoon zal worden gefolterd of mishandeld, mag België geen uitlevering toestaan, ook niet als het land belooft het, voor één keer, niet te zullen doen”, zegt Carmen Dupont.
Amnesty International heeft moeten vaststellen dat, sinds de zogenaamde ‘War on Terror’ losbarstte, steeds meer Westerse landen diplomatieke garanties tegen foltering trachten te gebruiken om de eigen verplichtingen te omzeilen. Europese landen hebben mensen uitgeleverd aan onder meer Algerije, Egypte, Tunesië, Jordanië en Rusland. Vaak bleken de diplomatieke garanties inderdaad onbetrouwbaar met gruwelijke gevolgen voor de betrokkenen en hun familie.
De analyse of een persoon waarvan de uitlevering wordt gevraagd, een risico zal lopen om gefolterd te worden, moet geval per geval worden gemaakt. Het zou eigenlijk geen betoog mogen behoeven dat diplomatieke garanties tegen foltering niet thuishoren in dergelijke analyse. Een onafdwingbare en oncontroleerbare ‘belofte’ kan onmogelijk opwegen tegen een systematische onwil of onkunde om internationale geldende rechtsregels te volgen. De minister en de Raad van State vergissen zich met andere woorden schromelijk wanneer zij enige beschermende waarde aan de garanties toedichten.
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
“Amnesty hoopt dat de beslissing wordt rechtgezet voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en dat deze praktijken onmogelijk worden gemaakt in de toekomst. De Belgische regering moet het gebruik van bilaterale diplomatieke garanties tegen foltering principieel afwijzen. De enige manier om Arbi Zarmaev te beschermen tegen foltering en mishandeling is hem niet uit te leveren”, besluit Carmen Dupont.
