Guantánamo Bay: Obama moet zijn tekortkomingen rechtzetten
De Amerikaanse president Barack Obama maakte in 2009 de belofte het detentiecentrum Guantánamo Bay te sluiten en erop toe te zien dat alle gevangenen vrijgelaten zouden worden of een eerlijk proces zouden krijgen. Hij zwoer ook een einde te maken aan de harde ondervragingstechnieken en de zogenaamde 'black sites' van de CIA. Het is hoog tijd om deze beloftes nu na te komen, zegt Amnesty International.
Ondanks belofte duren detenties voort
Vrijdag 11 januari 2013 is het exact elf jaar geleden dat de eerste gevangenen naar Guantánamo overgebracht werden. Enkele dagen later, op 21 januari, vindt de tweede inauguratie van President Obama plaats. Vandaag zitten er nog steeds 166 gevangenen in Guantánamo. Van de 779 mannen die sinds 2002 vast kwamen te zitten, zat de overgrote meerderheid jaren gevangen zonder officiële aanklacht of eerlijk proces.
“De Verenigde Staten zeggen van zichzelf een voortrekker te zijn op het gebied van mensenrechten. Dat is dan toch buiten hun gevangenis op Guantánamo gerekend. Ook de oneerlijke processen voor militaire commissies bewijzen het tegendeel”, zegt Karen Moeskops, directeur van Amnesty International. “Iedereen probeert steeds elke verantwoordelijkheid te ontlopen voor de schendingen van mensenrechten uit het verleden.”
In 2010 kondigde de Obama-administratie aan dat zo’n 50 gevangenen noch vervolgd, noch vrijgelaten konden worden en dus voor onvoorziene duur opgesloten moesten blijven zonder aanklacht of proces. De administratie liet ook weten dat de vrijlating van Jemenitische gevangenen voorlopig opgeschort zou worden vanwege de huidige veiligheidssituatie in Jemen. Ondertussen, twee jaar later, zijn zij nog steeds niet terug in hun land.
Obama verschuilt zich achter Congres
De regering-Obama wijst met de vinger naar het Congres voor het nog steeds geopende Guantánamo. “Er kan echter niet verwezen worden naar binnenlandse wetgeving, beleid of politiek om schendingen van mensenrechten goed te praten”, zegt Moeskops.
Op 2 januari 2013 ondertekende Obama de National Defense Authorization Act, ondanks de kritiek die hij zelf uitte op enkele passages die de sluiting van Guantánamo zouden bemoeilijken. En na Bush nam ook Obama het eenzijdige paradigma aan dat de Verenigde Staten verwikkeld zijn in een 'global war' en dat binnen een dergelijke opvatting onbepaalde detenties mogelijk blijven. Zonder heuse beleidsveranderingen, betekent deze 'global war' dat zelfs als Guantánamo gesloten wordt, de gevangenen gewoon overgeplaatst zullen worden naar een andere locatie.
De brede aanname van dit 'global war' paradigma in de VS en de speciale immuniteits- en geheimhoudingsmaatregelen, verhinderen dat er rekenschap wordt afgelegd voor de folteringen in Guantánamo en in de geheime CIA detentiecentra met hun renditions-programma’s.
VS: neem volle verantwoordelijkheid voor schendingen
“De Amerikaanse autoriteiten moeten internationale mensenrechtenprincipes erkennen en toepassen”, aldus Moeskops. “Processen moeten plaatsvinden in normale, burgerlijke rechtbanken. Gevangenen die de VS niet vervolgt moeten vrijgelaten worden en er moet volle verantwoordelijkheid worden genomen voor de gebeurde mensenrechtenschendingen. Tenslotte moeten slachtoffers toegang krijgen tot schadeloosstelling.”
Vijf mannen die in verdenking gesteld zijn van betrokkenheid bij de aanslagen van 9/11, riskeren de doodstraf na een oneerlijk proces door een militaire rechtbank. De overheid eist voor een zesde Guantánamo-gevangene in een ander proces eveneens de doodstraf.
Waar deze gevangenen eerst vastgehouden werden door de CIA, en hoe zij daar behandeld werden, blijft een groot geheim. Afgelopen maand keurde de militaire rechter van het 9/11-proces een maatregel goed die ervoor moet zorgen dat zulke details niet onthuld kunnen worden tijdens de processen. Informatie omtrent ernstige schendingen van mensenrechten of inbreuken op het internationaal humanitair recht mogen echter niet verborgen blijven, ook niet in naam van de nationale veiligheid.
