100 dagen Obama: goede voornemens en halve maatregelen zijn onvoldoende

"De beslissingen van Obama – binnen de 48 uur na zijn aantreden - om Guantanamo binnen het jaar te sluiten, om geheime detentie door de CIA te stoppen en om te breken met de politiek van geheimhouding van de regering Bush waren bijzonder positief," zegt Lore Van Welden, woordvoerster van Amnesty International.

"Een complete breuk met het verleden is pas mogelijk indien elke vorm van illegale detentie stopt, de verantwoordelijken voor foltering en andere mensenrechtenschendingen berecht worden en slachtoffers vergoed worden."

"Tijdens de eerste 100 dagen zagen we een aantal belangrijke positieve ontwikkelingen, maar er is nog een lange weg te gaan. Voor honderden gevangenen in Bagram bijvoorbeeld is nog steeds geen oplossing in zicht," zegt Lore Van Welden.

Amnesty International maakt in een nieuw rapport een evaluatie van het antiterreurbeleid van de regering Obama.

Het rapport beschrijft een aantal positieve ontwikkelingen tijdens de eerste 100 dagen van president Obama zoals de presidentiële besluiten over de sluiting van Guantanamo, het stopzetten van langdurige, illegale detentie door de CIA en nieuwe maatstaven voor ondervragingen die foltering moeten uitsluiten.

President Obama en zijn regering verspreidden echter ook een aantal dubbelzinnige boodschappen:

• De regering Obama maakte 4 memo’s publiek waarin de CIA juridische toestemming kreeg om gevangenen in geheime detentiecentra te folteren en mishandelen.
  Obama veroordeelde het gebruik van foltering, maar zei ook dat folteraars niet berecht zullen worden indien zij het advies van het Ministerie van Justitie opvolgden. Hij benadrukte dat hij zich vooral wil richten op de toekomst en niet zozeer op het verleden.
  Vervolgens zei hij dat de procureur-generaal moet beslissen of er al dan niet een onderzoek komt naar diegenen die de juridische beslissingen genomen hebben.
• Obama vaardigde een presidentieel decreet uit over de sluiting van Guantanamo, maar engageerde zich niet om iedere gevangene ofwel aan te klagen in een burgerlijke rechtbank ofwel vrij te laten. Daardoor hebben de 240 gevangenen nog steeds een onzekere toekomst.
• Obama beloofde de status van de individuele Guantanamo-gevangenen zo snel mogelijk te herbekijken om te bepalen wie er overgeplaatst of vrijgelaten moet worden, maar sinds januari werd nog maar één iemand vrijgelaten en niemand in beschuldiging gesteld. Maanden nadat Amerikaanse federale rechters hun onmiddellijke vrijlating bevolen hebben, blijven verschillende gevangenen voor onbepaalde tijd opgesloten.
• De CIA kreeg het bevel om alle geheime gevangenissen te sluiten en het verbod om in de toekomst nog te opereren vanuit dergelijke instellingen, maar de mogelijkheid om mensen te ontvoeren en voor korte periodes vast te houden in dergelijke centra werd wel opengelaten.
• Obama vaardigde een presidentieel decreet uit dat foltering en andere mishandelingen verbiedt, maar onderschreef tezelfdertijd het US Army Field Manual. Dit handboek laat ruimte voor foltering zoals langdurige slaapberoving, isolatie en uitbuiting van fobieën van de gevangenen.
• Obama en zijn regering gaven aan dat ze afstand zouden nemen van de heimelijkheid van de regering Bush, maar roepen de doctrine van het staatsgeheim in om een onderzoek naar de verantwoordelijkheid voor mensenrechtenschendingen te blokkeren. En informatie over de 500 mensen die vastgehouden worden in Amerikaanse legerbasis in Bagram wordt aan het publiek onthouden.
• De nieuwe regering maakt schijnbaar geen gebruik meer van termen zoals "oorlog tegen terreur" en "vijandelijke strijder", maar vertrouwen wel op oorlogsrecht in plaats van op strafrecht en mensenrechten om terreur te bestrijden.

Uit het rapport van Amnesty International blijkt ten slotte dat President Obama en zijn regering op bepaalde punten gefaald hebben:

• De regering verklaarde dat CIA-agenten die het juridische advies van het Ministerie van Justitie uitvoerden, niet vervolgd zullen worden, ook al hebben ze gefolterd. Deze mensen immuniteit geven voor hun folterdaden is op zich een schending van internationaal recht.
• Obama en zijn regering verzetten zich tegen elk toetsingrecht in Amerikaanse rechtbanken voor buitenlanders die gevangen zitten in de Amerikaanse basis in Bagram, Afghanistan.
• De regering Obama heeft nog geen stappen ondernomen om de verantwoordelijkheid voor de zware mensenrechtenschendingen die gepleegd zijn in de "oorlog tegen terreur" te onderzoeken. Op het einde van de eerste 100 dagen heeft Obama wel een zekere mate van steun toegekend aan een tweepartijen-onderzoekscommissie die het beleid en praktijken van de voorbije jaren moet uitspitten.
  Amnesty vraagt sinds 2004 een volledig en onafhankelijke onderzoek naar alle aspecten van het Amerikaanse detentiebeleid en de ondervragingspraktijken die onder het mom van de strijd tegen terreur ingevoerd werden door de regering Bush.

"Amnesty hoopt dat de beloftes en initiële positieve stappen van de nieuwe regering een voorbode zijn van een duurzaam engagement voor mensenrechten in de strijd tegen terreur," besluit Lore Van Welden.