Interview "Israeli's en Palestijnen samen voor de vrede"

Finkelstein werd geboren in New York in 1953. Zijn ouders zijn overlevenden van het Getto van Warschau en van de concentratiekampen in Maidanek en Auschwitz. Tot voor kort doceerde hij politieke wetenschappen aan DePaul University, Chicago. Het bekendst is zijn boek The Holocaust Industry. Wij hadden het met hem over de rol van de EU en van mensenrechtenorganisaties in het Israëlisch/Palestijns conflict.

Norman Finkelstein is weliswaar geen Israëli, maar door zijn persoonlijke achtergrond is hij wel nauw betrokken. Bovendien zet hij zich onvermoeid in voor een rechtvaardige oplossing van het Israëlisch/Palestijns conflict, waarbij hij verontwaardiging koppelt aan nauwgezet wetenschappelijk onderzoek. Finkelstein is geen vreemde voor Amnesty. Als politiek wetenschapper volgt hij het werk van mensenrechtenorganisaties in het conflict op de voet. Niet zelden citeert hij rapporten van Amnesty International in zijn werk, ook in zijn laatste boek Beyond Chutzpah. Tegelijkertijd voert hij aan dat mensenrechtenorganisaties soms ook stil moeten staan bij hun communicatie over mensenrechten in conflicten, in het bijzonder in het Israëlisch/ Palestijns conflict. Finkelstein neemt geen blad voor de mond. Hij schrikt er niet voor terug de EU hypocriet te noemen, wanneer deze massale financiële hulp blijft geven aan de Palestijnen en Israël blijft behandelen als belangrijkste handelspartner, zonder politiek gewicht in de weegschaal te werpen om het conflict duurzaam op te lossen.

Finkelstein: Veel handelsakkoorden tussen de EU en derde landen bevatten een mensenrechtenclausule, die op geen enkele manier wordt geïmplementeerd ten aanzien van Israël. Dit is een grote schande. Elke lidstaat heeft wel zijn eigen redenen om dat niet te doen. Het leven van Palestijnen is nu eenmaal niet zo belangrijk in de EU. Angst voor de VS speelt ook mee. Maar politici en het grote publiek blijven ook blind voor Israëls mensenrechtenschendingen onder invloed van joodse drukkingsgroepen. Wat vast staat, is dat de EU haar eigen juridische instrumenten negeert.

Het officiële EU-beleid ten aanzien van Israëlische mensenrechtenschendingen gaat uit van de dialoog. De positie van de Europese Commissie luidt: "Een opschorting van het Associatieakkoord, de basis voor de handelsrelaties en de politieke dialoog tussen de EU en Israël, zou de Israëlische autoriteiten niet meer gevoelig maken voor de bezorgdheden van de EU. Door de communicatiekanalen open te houden om op die manier onze gesprekspartner te overtuigen, is hopelijk een betere stap in de goede richting."
Finkelstein: Dit is onzin. Dit was de exact het argument dat lang en zonder succes werd gebruikt ten aanzien van het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Het heet 'constructive engagement'. Praten doe je bij misverstanden, maar alles is klaar en duidelijk. Kijk naar de praktijk: is er enig bewijs in het verleden dat Israël haar beleid aanpaste omdat het daartoe 'opgeroepen' was? De EU moet niet eens echt sancties opleggen, maar enkel dreigen met een opschorting van het Associatieakkoord. Israël is economisch zeer afhankelijk van de EU. Israëlische leiders zijn niet dom: van zodra de EU ook maar zou dreigen met het opleggen van sancties, zullen zij beginnen rekenen. Bovendien gaat het niet eens om controversiële sancties zoals een culturele boycot. We hebben het hier over bepalingen die zwart op wit staan in hun eigen handelsakkoorden. De mensenrechtenclausule wordt zwaar met de voeten getreden. De hele filosofie achter een mensenrechtenclausule is niet om erover te praten als de mensenrechten worden geschonden, maar om er iets aan te doen.

Het is niet enkel onzin, maar ook pure hypocrisie. Waarom krijgt Israël de zachte aanpak en Hamas de volle lading van een boycot, terwijl Israëls mensenrechtenrecord veel erger is? Sinds het begin van de tweede Intifada in september 2000, werden 4700 Palestijnen gedood en 1045 Israëli's. Aan beide zijden, zoals Amnesty schreef, was het overgrote deel van de slachtoffers burger. Israël heeft dus 45 keer meer burgers gedood. Wanneer je zoveel burgers doodt, wordt het moeilijk te argumenteren dat het enkel uit zelfverdediging is. Dan wordt het staatsterrorisme. We hebben het niet eens over de talloze huisvernietigingen, curfews, collectieve bestraffing, folteringen enzovoort. We kijken enkel naar de slachtoffers in de gewapende conflicten. Waarom erken je dan Israël? Waarom leg je Israël dan geen sancties op?

Het standaardantwoord is dat Hamas eerst het geweld moet afzweren en Israël moet erkennen.
Finkelstein: De internationale gemeenschap legt aan de Palestijnen, en vooral aan Hamas, verschillende eisen op waaraan ze niet kunnen voldoen, zoals de eis Israël te erkennen als een Joodse staat. Hamas weigert Israël te erkennen als een staat voor Joden. Maar denk eens twee seconden na: is het niet absurd om te proberen de legitimiteit van een staat voor de Joden in Palestina op te leggen aan de omringende Arabische wereld? Zou er één Amerikaan naar een Indiaan stappen en hem dwingen de legitimiteit van de aanwezigheid van de Engelse kolonisten en de Amerikaanse staat op Indiaans land te erkennen? Je eist van de mensen die je zelf uit hun huizen en van hun land verdreef, de legitimiteit daarvan expliciet te erkennen.

Hamas heeft de grenzen van 1967 aanvaard als basis voor de oplossing van het conflict. Maar toon me één document waarin Israël de Palestijnse staat erkent binnen diezelfde grenzen. Noem me één Israëlische minister, president of partij die dat gedaan heeft. Je past hetzelfde principe maar op één van beide partijen toe. Dit is het soort eisen waaraan niemand zou voldoen. Het gaat erom eisen te stellen, waarvan je weet dat de andere partij er niet aan kan voldoen, om op die manier te verzekeren dat jij verder land kan annexeren. Ze zouden het conflict morgen kunnen oplossen, maar dat wil Israël niet, omdat Israël af wil van die grenzen van 1967. Dit wordt nooit hardop gezegd, maar het is zoals de vroegere VS-president Jimmy Carter zegt: er zal pas vrede in het Midden-Oosten zijn als Israël de internationale principes en het concept van wettelijke grenzen aanvaardt, als Israël bereid is om zijn grenzen vast te leggen in overeenstemming met deze principes. Maar dat wil Israël niet. Daarom blijven ze onredelijke eisen stellen aan de Palestijnen.

Je houdt een sterk pleidooi voor het internationaal recht. Maar wat moeten we doen als het internationaal recht weinig effect blijkt te hebben? Het Internationaal Gerechtshof riep op haar 'advisory opinion' om te zetten in een bindende resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Maar dat zal natuurlijk nooit gebeuren zolang de VS vetorecht heeft.
Finkelstein: Wel, in dat geval kan de EU zich nog altijd wenden tot de bepalingen in de eigen handelsakkoorden en beslissende stappen te zetten op basis van de bevindingen van zowat alle betrokken mensenrechtenorganisaties, waaronder Amnesty, Human Rights Watch en B'tselem. Dat zijn bepalingen die de EU het recht geven effect te geven aan het internationaal recht. Maar de EU doet niets.

Waarom niet?
Finkelstein: Er zijn verschillende redenen. We leggen deze principes enkel op aan de zwakken. En er heerst onverschilligheid voor het Palestijnse lijden. Er is ook een element van racisme. Het Westen isoleert Hamas en Hezbollah niet omdat het terroristen zijn. De helft van de staten in de wereld gedraagt zich als terroristen. Het Westen houdt van domme Arabieren, maar heeft problemen met Arabieren die enige blijk geven van intelligentie en zich niet laten onderdrukken. De EU is ook medeplichtig aan de Israëlische misdaden. Israël wil vrede. Niemand wil oorlog. Maar Israël wil wel haar eigen versie van vrede. De EU is medeplichtig aan Israëls pogingen om die versie unilateraal op te leggen aan de Palestijnen en promoot op die manier zelfs de straffeloosheid. Er zijn zonden van daderschap en zonden van nalatigheid. De EU-lidstaten doen niet wat ze zouden moeten doen. Zij blijven handel drijven met Israël, terwijl Israël wreedheden begaat.

Andere redenen zijn: de huidige relaties tussen de EU en de VS, de druk van Joodse drukkingsgroepen die in het belang van Israël werken en de theorie dat sancties tegen joden een herhaling zijn van de Nazi-boycot van 1934. Dit soort van geschifte argumenten is zeer effectief.

"Het joodse lijden wordt misbruikt voor politieke doeleinden". Dit is één van jouw hoofdargumenten.
Finkelstein: Juist. Als je meer hebt geleden, dan moet je niet zoals iedereen aan dezelfde standaarden voldoen, zo luidt het. Het lijden geeft je unieke rechten. Zo gaat het ook met het veiligheidsargument: waar ook ter wereld zou het absurd zijn aan te voeren dat je andermans grondgebied kan bezet houden omwille van de veiligheid. Het internationaal recht zegt dat een staat geen unilateraal geweld mag gebruiken en niet door oorlog andermans grondgebied mag annexeren. De VS gebruikten terroristische tactieken tegen Cuba sinds 1959. Geeft dat aan Cuba het recht om Florida te annexeren? De VS viel Nicaragua binnen. Geeft dat aan Nicaragua het recht om Louisiana te bezetten? Veiligheid rechtvaardigt niet zomaar eender wat. Een staat heeft het recht om zijn grenzen te beschermen, troepenmachten te ontplooien en controleposten te bouwen op zijn eigen grondgebied. Het Internationaal Gerechtshof heeft in juli 2004 geoordeeld dat de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem inbegrepen, 'bezet Palestijns gebied' zijn. Het is geen Israëlisch grondgebied. Dit zijn duidelijke principes van internationaal recht. Maar Joden mogen afwijken van elementaire principes. Waarom? Omwille van de Holocaust. Dat vind ik onaanvaardbaar. Ik heb een probleem met het meten van menselijk lijden. Ik denk dat het Plato was die zei dat je geen twee ongelukkige mensen kan samen zetten en dan uitmaken wie het ongelukkigst is. Hoe meet je dat? Ik doe daar niet aan mee. Niemand heeft vandaag nog de moed om gewoon de waarheid te spreken.

Ook Amnesty en Human Rights Watch gedragen zich soms laf. Ze zijn uiterst voorzichtig in hun communicatie wanneer het op Israël aankomt. Het onderzoek en de publicaties van Human Rights Watch over de Libanon-orlog in 2006 was schandelijk. In hun laatste rapport voerden ze aan dat Israël burgers doodde bij vergissing. Hoe is het mogelijk zonder onderscheid 4,6 miljoen cluster 'bomblets' te droppen op dorpen in Zuid-Libanon zonder daarin een oorlogsmisdaad te zien?

Wat is volgens jou de rol en de positie van mensenrechtenorganisaties in gevoelige conflicten waar mensenrechten maar al te vaak het slachtoffer zijn van 'veiligheidsoverwegingen'?
Finkelstein: Helder communiceren. Wat me het meest opvalt, is hoe ver verwijderd het taalgebruik van mensenrechtenorganisaties is van wat er werkelijk op het terrein gebeurt. Er gaapt een brede kloof tussen de taal en de realiteit waar die taal naar moet verwijzen. Neem het hallucinante voorbeeld van Gaza. Amnesty gebruikt constant de term 'buitenproportioneel geweld'. Is echt het enige probleem dat het geweld 'buitenproportioneel' is? Is het echte probleem niet eerder dat Israël wreedheden begaat?

Nu bekritiseert je eerder het oorlogsrecht.
Finkelstein: Het internationaal recht is slechts een absoluut minimum. Laten we niet vergeten dat het internationaal oorlogsrecht niet heilig is. Het laat nog zoveel menselijk lijden toe. Het idee van regels in een oorlog is zoals etiquette voor kannibalen. Mensenrechtenorganisaties zouden moedig genoeg moeten zijn om af te wijken van technisch en ontmenselijkend taalgebruik. Taalgebruik is van vitaal belang om de wereld uit te leggen wat er gebeurt. Door steeds technische taal te gebruiken, bereiken mensenrechtenorganisaties niet het grote publiek, hetgeen nodig is om echt impact te boeken.

Waarom kan een vroegere VS-president de verschrikkelijke situatie in Gaza wel als een 'wreedheid' omschrijven, terwijl Amnesty en Human Rights Watch dat nog nooit nodig vonden? De blokkade van Gaza is niet enkel een 'collectieve bestraffing', maar puur staatsterrorisme. Als terrorisme betekent 'het viseren van burgers om politieke doeleinden te bereiken, wat doet Israël dan in Gaza? Door de Gazanen economisch en humanitair te wurgen, tracht Israël hen op te zetten tegen Hamas. Is dat dan geen politiek doel? Toch wordt de blokkade nooit als staatsterrorisme omschreven.

Nochtans citeer je veelvuldig uit Amnestyrapporten in jouw werk.
Finkelstein: Toch heeft Amnesty International een twijfelachtig verleden als het op het Israëlisch/Palestijns conflict aankomt. Vanaf 1967 folterde Israël systematisch Palestijnse gevangenen. De Israëlische mensenrechtenorganisatie B'tselem onthulde dat Israël van 1987 tot 1993 'tienduizenden Palestijnen folterde'. Amnesty ging niet verder dan Israël aan te bevelen de 'vraag van de folteringen te bekijken'. Pas in 1991 kwam het probleem uitgebreider aan bod in een Amnesty-publicatie over de Israëlische militaire rechtbanken. Amnesty erkent nu wel in haar meest recente publicatie over foltering dat Israël Palestijnse gevangenen had gefolterd sinds 1967.

Je schrijft regelmatig over het misbruik van het antisemitismeargument. Je schrijft in één van je artikels: "Hoewel het voorwerp van ontelbare rapporten van mensenrechtenorganisaties, zijn Israëls mensenrechtenschendingen in de bezette gebieden niet goed gekend in het buitenland. Dit heeft te maken met de ongelooflijk sterke public relations-industrie van verdedigers van Israël en met de effectiviteit van hun tactiek van intimidatie, zoals het labelen van critici van het Israëlische beleid als antisemieten." Vormt deze strategie een bedreiging voor werk rond mensenrechten?
Finkelstein: De bedreiging is zo groot als mensen en organisaties laf zijn om eraan toe te geven. Jimmy Carter wordt steeds meer verweten antisemiet te zijn, maar toch worden zijn argumenten steeds sterker. Het is een wapen zo krachtig als je het zelf toelaat. De echte bedreiging is dat Amnesty en andere mensenrechtenorganisaties 'apologists' voor Israël gaan worden, ook al zullen er altijd mensen zijn die beweren dat Amnesty niet genoeg 'apologist' voor Israël is.

Wat moeten organisaties die zich inzetten voor vrede en mensenrechten dan doen tegen deze valse beschuldigingen, die enkel bedoeld zijn om hun roep om gerechtigheid te verzwakken?
Finkelstein: Het antwoord is eenvoudig. Laten we aannemen,'for argument's sake', dat we echt antisemieten zijn. Hoe zou dat afbreuk doen aan de feiten? Worden de feiten anders, simpelweg omdat de organisatie die ze aan het licht brengt antisemitisch is? En als wij antisemitisch zijn, hoe verklaart dat dan de bevindingen van alle andere mensenrechtenorganisaties? B'tselem en Human Rights Watch maken allen dezelfde bevindingen. Zijn zij allemaal antisemitisch, ook Israëlische mensenrechtenorganisaties? Dus, ofwel is iedereen anti-semiet, ofwel vertellen we de waarheid.

Je spreekt over 'uniting the many against the few'. Hoe moet dat concreet in zijn werk gaan?
Finkelstein: Kijk naar de Algemene Vergadering van de VN, kijk naar de beslissing van het Internationaal Gerechtshof van juli 2004, kijk naar wat mensenrechtenorganisaties zeggen. Dit geeft ons een beeld van wat de consensus vandaag is. Door de krachten te verzamelen en te organiseren rond die consensus, kunnen we iets veranderen. Er zal niets veranderen als we de macht niet voor ons opeisen, als we onze visie niet afdwingen op basis van redelijke principes die iedereen kan begrijpen. Als je me 30 jaar geleden had verteld dat Nelson Mandela president van Zuid-Afrika zou worden, als je me 30 jaar geleden had verteld dat de VS een zwarte president zou hebben, als je me had verteld dat een guerrillaleger van 1500 sterk één van de 4 sterkste legers ter wereld tot een nederlaag zou dwingen, dan zou ik je gek hebben verklaard. Mensen die zich organiseren, kunnen grootse dingen realiseren en verandering afdwingen.

www.normanfinkelstein.com