Criminalisering van solidariteit
Mensen die vluchtelingen en migranten helpen, worden in verschillende Europese landen bedreigd, besmeurd, geïntimideerd, lastiggevallen en voor de rechtbank gesleept. Ze komen in de problemen, gewoon omdat ze mensen in nood helpen.
Als autoriteiten die daden van menselijkheid bestraffen en criminaliseren, is dat een aanval op onze gedeelde menselijke waardigheid.
HONDERDEN ACTIVISTEN IN EUROPA VERVOLGD EN GEÏNTIMIDEERD
In verschillende Europese landen worden honderden mensen geïntimideerd en vervolgd omdat ze mensen in nood helpen of zich solidair tonen. Zo lopen er tientallen rechtszaken tegen ngo’s en personen in Italië, Griekenland, Frankrijk en Zwitserland.
Amnesty deed in 2019 onderzoek in acht landen: Italië, Griekenland, Frankrijk, Zwitserland, Spanje, Malta, Kroatië en het Verenigd Koninkrijk. In België was er geen onderzoek. Maar ook in België worden mensen op de vlucht geholpen door duizenden mensen. De overheid moet zorgen dat ze dat kunnen doen in een veilige omgeving en moet ze steunen.
CRIMINALISERING IN VERSCHILLENDE EUROPESE LANDEN
Criminalisering van solidariteit treft maatschappelijke organisaties en individuen in verschillende Europese landen: jonge activisten, gepensioneerden, berggidsen, priesters, scheepskapiteins. Ook vluchtelingen en migranten die andere vluchtelingen helpen, lopen het risico daarvoor geïntimideerd of vervolgd te worden.
LEES ONS RAPPORT
Humanitair werk is niet crimineel, noch heroïsch. Door menselijkheid te verheffen tot heldendom, riskeert onmenselijkheid de norm te worden. Anderen helpen zou doodnormaal moeten zijn.
REDDINGSWERKERS RISKEREN VEROORDELING VOOR ‘MENSENSMOKKEL’
Sarah en Seán leerden elkaar kennen toen ze vrijwilligerswerk deden als reddingswerkers op Lesbos, Griekenland. Sarah is een vluchteling uit Syrië. Haar reis naar Europa haalde het internationale nieuws. Zij en haar zus redden 18 mensen door hun zinkende boot samen met andere passagiers al zwemmend in veiligheid te slepen. Met een vriend, Séan Binder, een jonge diepzeeduiker uit Duitsland die in Ierland woont, patrouilleerde ze op Lesbos om boten in nood te spotten. Ze besloten vrijwilligerswerk te doen omdat ze niet konden toekijken hoe mensen verdronken zonder zelf iets te doen.
Hun humanitaire werk heeft veel mensen geholpen, maar net als anderen in heel Europa worden ze nu gecriminaliseerd. Ze kunnen veroordeeld worden tot 25 jaar gevangenis voor ‘mensensmokkel’. Ze zaten al meer dan drie maanden in de gevangenis voordat ze in december 2018 voorwaardelijk vrijkwamen.
EIS DAT GRIEKENLAND DE AANKLACHT TEGEN SARAH EN SEÁN INTREKT
We hebben ons aangemeld als vrijwilliger om mensen in nood te helpen. Daar riskeren we nu 25 jaar celstraf voor. Maar als je me vraagt of ik het nu anders zou doen, nu ik weet dat mijn hele leven overhoopgehaald kan worden, kan ik je zeggen dat ik het zo opnieuw zou doen.
WAT WORDT ALLEMAAL BESTEMPELD ALS MISDRIJF?
Deze lijst toont maar een paar voorbeelden van gevallen die Amnesty documenteerde. Verschillende Europese overheden bestempelen die hulp aan mensen in nood als een misdrijf.
- Mensen die aan land komen water geven
- Eten geven
- Warme thee geven
- Onderdak bieden
- Uitgeputte mensen een lift geven
- Tweeten
- Mensen in de bergen helpen
- Kinderen naar het politiebureau brengen
- Met autolichten knipperen
- Mensen informeren over hun rechten
- De kustwacht ervan op de hoogte brengen dat er mensen verdrinken op zee
- Levens redden op zee
- Mensenrechtenschendingen bijhouden en melden
- Protesteren tegen terugsturen naar gevangenschap en foltering
- Vreedzaam demonstreren
- Een repatriëringsvlucht tegenhouden
HOE WORDEN DIE DADEN GECRIMINALISEERD?
Overheden gebruiken een hele reeks maatregelen om solidariteit aan banden te leggen:
- Lastercampagnes
- Repressieve wetten
- Gedragscodes voor ngo’s die kunnen leiden tot vertraging op zee
- Strafrechtelijk onderzoek
- Ongegronde beschuldigingen om mensen voor de rechtbank te slepen
- Intimidatie en bedreigingen door de politie
- Boetes
- Verbod op toegang tot een bepaald land
Regeringen misbruiken antismokkel- en antiterreurwetgeving om solidariteit aan banden te leggen.
LEVENS REDDEN OP ZEE
Reddings-ngo’s kregen te maken met lastercampagnes en strafrechtelijke onderzoeken. Ngo-boten werden in havens tegengehouden of in beslag genomen. Waardoor er minder boten beschikbaar zijn om mensen te redden van de verdrinkingsdood.
In Spanje legde de regering willekeurig twee reddingsschepen maandenlang aan de ketting, waardoor ze geen levens konden redden in het centrale Middellandse Zeegebied.
In Italië zijn ngo’s die reddingsacties organiseren gedwongen een gedragscode te volgen die reddingen vertraagt. Bovendien startten er onderzoeken tegen verschillende ngo’s, louter en alleen omdat ze reddingsoperaties uitvoerden. Het werd allemaal nog erger in 2019, toen Italië havens sloot en wetgeving goedkeurde die ngo’s verbood om de Italiaanse territoriale wateren binnen te varen op straffe van boetes.
In Griekenland zaten getrainde hulpverleners maanden in voorlopige hechtenis, nadat de Griekse autoriteiten ze gearresteerd hadden. Ze hadden mensen geholpen toen die aankwamen op het eiland Lesbos.