Saoedi-Arabië/Turkije: VN-onderzoek nodig in de zaak Khashoggi
Turkije moet de VN-Secretaris-Generaal Antonio Guterres dringend verzoeken om een VN-onderzoek in te stellen naar de mogelijke buitengerechtelijke executie van de prominente Saoedische journalist Jamal Khashoggi, zeggen het Comité ter Bescherming van Journalisten, Human Rights Watch, Amnesty International en Verslaggevers Zonder Grenzen.
Het onderzoek moet de omstandigheden vaststellen van Saoedi-Arabiës rol in de gedwongen verdwijning en mogelijke moord van Khashoggi. Het moet gericht zijn op het identificeren van iedereen die verantwoordelijk is voor het bevelen, plannen en uitvoeren van handelingen die verbonden zijn met de zaak.
Geloofwaardig en transparant onderzoek
“Turkije moet de VN inschakelen om een tijdig, geloofwaardig en transparant onderzoek in te stellen,” zegt Robert Mahoney, adjunct-directeur van het Comité ter Bescherming van Journalisten. “VN-betrokkenheid is de beste garantie tegen een Saoedische witwasoperatie of pogingen van andere regeringen om de kwestie in de doofpot te steken om winstgevende zakelijke banden met Riyadh te behouden.”
Het bewijsmateriaal dat is verzameld door het VN-onderzoeksteam moet worden bewaard voor gebruik bij toekomstige vervolgingen. Het onderzoeksteam moet volledige toegang hebben tot reizen als het nodig is en om potentiele verdachten of getuigen te interviewen zonder inmenging. Het team moet bovendien aanbevelingen doen voor het berechten van personen tegen wie geloofwaardig en ontvankelijk bewijs van betrokkenheid is gevonden.
Khashoggi stapte het Saoedische consulaat in Istanboel binnen op 2 oktober 2018 en is sindsdien niet meer gezien of gehoord. Saoedi-Arabië ontkent betrokkenheid bij Khashoggi’s verdwijning en beweert dat hij het consulaat alleen heeft verlaten kort na zijn aankomst, maar ze leveren geen enkel bewijs dat deze bewering ondersteunt.
Systematische repressie
Het harde optreden tegen afwijkende meningen in het land is door Saoedische autoriteiten geëscaleerd sinds Mohammed Bin Salman in juni 2017 kroonprins werd. Zijn leiderschap is gekenmerkt door systematische repressie van afwijkende meningen, inclusief vreedzame uitdrukkingen gericht op de promotie en bescherming van mensenrechten. Vrijwel alle mensenrechtenverdedigers en kritische stemmen, waaronder religieuze geestelijken, journalisten, en academici, zijn aangevallen in recente arresten.
De verdwijning van Khashoggi gebeurt na meer dan een jaar van arrestaties gericht op journalisten die berichten over corruptie, vrouwenrechten, en andere gevoelige thema’s. Verscheidene worden vastgehouden op onbekende locaties en zonder beschuldigingen, volgens onderzoek van het Comité ter Bescherming van Journalisten.
Vele individuen, waaronder de prominente vrouwenrechtenverdedigers Loujain al-Hathloul, Iman al-Nafjan, en Aziza Al-Yousef, zijn willekeurig aangehouden geweest voor maanden zonder beschuldigingen. Deze vrouwelijke activisten en vele anderen worden voor het vreedzaam uitoefenen van hun rechten op vrijheid van meningsuiting, vereniging of vergadering mogelijks veroordeeld tot langdurige gevangenisstraffen of de doodstraf na totaal oneerlijke processen voor de rechtbank ter bestrijding van terrorisme.
Turks onderzoek
De Turkse autoriteiten hebben aangekondigd dat ze een strafonderzoek hadden geïnitieerd op de dag van Khashoggi’s verdwijning op 2 oktober. Als onderdeel van dit onderzoek hebben ze een forensisch onderzoek van het Saoedi-Arabische consulaat uitgevoerd op 15 oktober. Informatie uit dit onderzoek is met de media gedeeld door verschillende lekken, waaronder beweringen met betrekking tot het bestaan van audio- en visuele opnames waaruit blijkt dat Khashoggi in het Consulaat is vermoord.
Op 15 oktober heeft de koning van Saoedi-Arabië het Openbaar Ministerie de opdracht gegeven een onderzoek in te stellen naar de verdwijning van Khashoggi. Gezien de mogelijke betrokkenheid van Saoedische autoriteiten bij Khashoggi’s gedwongen verdwijning en mogelijke moord, en het gebrek aan onafhankelijkheid van het Saoedi-Arabische gerechtssysteem, zou de onpartijdigheid van elk onderzoek door de Saoedische autoriteiten in vraag worden gesteld.
De verloofde van Khashoggi, Hatice Cengiz, een Turkse staatsburger, heeft aan de media verteld dat toen Khashoggi op 2 oktober het Saoedische Consulaat binnenging om hun huwelijksdocumenten te verkrijgen, hij haar zijn telefoons en instructies naliet om de Turkse autoriteiten te waarschuwen als hij na twee uur nog niet was teruggekomen. Dat was de laatste keer dat Cengiz hem had gezien. Turkse autoriteiten geloven dat Khashoggi was vermoord en verminkt door Saoedische agenten binnenin het consulaat.
Tegen straffeloosheid
“Dit toont des te meer duidelijk hoe noodzakelijk een onpartijdig en onafhankelijk onderzoek is om de waarheid te achterhalen en gerechtigheid te garanderen voor Jamal Khashoggi” zegt Christophe Deloire, Secretaris-Generaal van Verslaggevers Zonder Grenzen. “Als de VN echt geëngageerd is om straffeloosheid voor misdaden tegen journalisten te bestrijden, dan moeten ze op zijn minst volledig betrokken zijn bij een van de meest schokkende en extreme gevallen van de afgelopen jaren door dit onderzoek in te stellen.”
Er is een precedent voor een dergelijk VN-onderzoek. In 2008 vroeg Pakistan aan de toenmalige Secretaris-Generaal Ban Ki-Moon een onderzoek in te stellen naar de moord op de voormalige Premier Benazir Bhutto. Dat onderzoek bracht aan het licht wat volgens onderzoekers een poging was van de Pakistaanse autoriteiten om de gebeurtenissen rond de moord op Bhutto te verschonen.