Boekbespreking: The last Girl (Nadia Murad)

Nadia Murad ontving in 2018 samen met de Congolese arts Denis Mukwege de Nobelprijs voor de vrede voor hun strijd tegen seksueel geweld als oorlogswapen. In het boek “The Last Girl” vertelt Nadia Murad haar verhaal.

Het boek begint met een uitgebreide beschrijving van haar familie, haar geloof en afkomst. Ze is geboren in Kocho, een klein Yezidi-dorp in het noorden van Irak, waar ze ook haar hele jeugd doorbrengt. Ze groeit op in een groot, maar zeer hecht gezin. Haar moeder is de tweede vrouw van haar vader en samen met haar twaalf (half)broers en vijf (half)zussen woont Nadia op een boerderij. Ze zijn arm, maar kunnen niettemin goed leven. Ze droomt ervan om in de toekomst een schoonheidssalon of kapperszaak te openen.

De Yezidi vormen een religieuze minderheid in Irak en zijn al gedurende decennia het voorwerp van geweld. Naar schatting zijn er maar een miljoental Yezidi wereldwijd.

In de handen van ISIS

Na de Amerikaanse invasie in Irak in 2003 begon Islamitische Staat (ISIS) zich te ontwikkelen, met slechts één doel voor ogen: een kalifaat inrichten. ISIS werd doorheen de jaren machtiger. Begin 2014 begon ISIS aan een offensief tegen het Irakese leger. Aanvankelijk werd Nadia’s dorp, Kocho, beschermd door Irakese Koerdische soldaten. Toen deze echter wegtrokken omwille van strategische redenen, viel het dorp ten prooi aan ISIS. Toen veranderde Nadia’s leven en dat van haar familie voor altijd.

Op 3 augustus 2014, na een belegering van twee weken, worden alle inwoners van het dorp meegevoerd naar de lokale school. Daar worden de mannen van de vrouwen en kinderen gescheiden. Alle mannen en de oudere vrouwen, inclusief de moeder van Nadia en 6 (half)broers, worden geëxecuteerd. Slechts enkelen overleven. De jongens worden “heropgevoed” en gedwongen ingelijfd bij ISIS. We leren verder in het boek dat deze jongens vaak ingezet worden als zelfmoordterrorist. De jongere vrouwen worden op bussen gezet richting Mosul. Daar worden ze verplicht zich te bekeren tot de islam en verkocht of weggegeven aan ISIS-strijders. Zij worden “sabaya”, oftewel seksslaven.

Het leven van een sabaya

Ook Nadia valt dit lot te beurt. Ze wordt verkocht aan een rechter. In haar boek beschrijft ze in detail de vernederingen en folteringen die ze moest doorstaan. Zo moest ze in onthullende kledij opdraven als serveerster van drank voor ISIS-strijders en werd ze systematisch verkracht. Sprak ze haar “eigenaar” tegen, dan werd ze geslagen. Zowel met de hand als met de zweep. Toen ze probeerde te ontsnappen, gaf haar eigenaar de opdracht aan zijn medewerkers om haar in groep te verkrachten. Daarna werd ze doorverkocht aan andere mannen waar zich analoge taferelen afspeelden. Ze kreeg ook te kampen met psychisch geweld. Zo vertelde de rechter haar vaak dat, mocht ze toch ooit kunnen terugkeren naar haar gemeenschap, deze haar zeker zou verstoten omdat ze geen maagd meer is. Er werd haar verzekerd dat ze nooit zou kunnen trouwen of een familie opbouwen.

Elke zelfwaarde, zelfs de meest essentiële menselijke waarde, wordt de sabaya ontnomen. Ze worden als het ware gereduceerd tot gemeengoed. Nadia Murad vertelt dat ze op verschillende momenten doorheen haar gevangenschap betast, misbruikt en verkracht werd door mannen die (even) op haar moesten letten. Tijdens een busrit, het ontbijt of tijdens het wachten in een lokaal langs de weg waar ze opgepikt zou worden om naar haar nieuwe eigenaar gebracht te worden. Ook vertelt ze met onbegrip over de echtgenotes en moeders van de betrokken ISIS-strijders die dit gedrag goedkeurden en zelfs steunden.

The last girl

Na enkele maanden slaagt ze erin om toch te ontsnappen en klopt ze in de midden van de nacht aan bij een gezin. Dit gezin zal haar helpen om Mosul te ontvluchten en naar een vluchtelingenkamp in Koerdistan te gaan, waar enkele van haar familieleden verblijven. Daar komt ze in contact met hulporganisaties, waaronder de ngo Yazda, en begint ze haar leven als activiste.

In 2015 kan ze samen met één van haar zussen emigreren naar Duitsland, waar ze nu nog steeds woont. Daar begint ze vaker met Yazda samen te werken en houdt ze regelmatig lezingen. In het voorjaar van 2016 ontmoet ze de mensenrechtenadvocate Amal Clooney die haar vertegenwoordigt en bijstaat in haar strijd om het geweld tegen de Yezidi te erkennen als genocide en om ISIS-strijders te berechten voor hun misdaden. Nadia Murad ontving intussen meerdere internationale onderscheidingen voor haar strijd die zich enerzijds toespitst op de bekendmaking van de gruweldaden tegen de Yezidi en anderzijds op de instandhouding van het geloof en de cultuur van de Yezidi, en de bescherming van religieuze minderheden meer algemeen. Ze beëindigt haar boek met de motivatie achter haar strijd: “I want to be the last girl in the world with a story like mine”.

Dit boek is een weergave van de misdaden gepleegd tegen Nadia Murad en haar familie. Maar doorheen het boek wordt ook duidelijk dat zij niet de enige slachtoffers zijn. De misdaden van ISIS zijn wijdverspreid, systematisch en goed georganiseerd. De misdrijven beperken zich ook niet tot de Yezidi-gemeenschap. Ook andere religieuze minderen zijn het doelwit van gelijkaardige aanvallen. Zo beschrijft Nadia dat zijzelf, samen met andere sabaya, gevangengehouden werd in prachtige huizen die overduidelijk toebehoorden aan rijke christelijke families. Over het lot van deze vroegere eigenaars vernemen we niets, maar hoogstwaarschijnlijk werden deze mensen ook vermoord. Doorheen het verhaal wordt ook gewag gemaakt van vele oorlogsmisdaden gepleegd door ISIS, zoals het gebruik van menselijke schilden.

Nadia Murad’s verhaal en strijd heeft al concrete resultaten opgeleverd. De daden tegen de Yezidi-gemeenschap werden erkend als genocide door de Verenigde Naties en door verschillende landen, waaronder Irak. Verder nam de VN-Veiligheidsraad een resolutie aan waarin de Secretaris-Generaal verzocht werd om een onderzoeksteam op te richten. Dit team moet Irak helpen om ISIS te berechten.

De kracht en waarde van dit boek ligt in het feitenrelaas. Het verhaal van Nadia Murad is beklijvend en van grote geschiedkundige waarde. Het verdient om gelezen te worden en inspireert om over te gaan tot actie.

“The last girl” door Nadia Murad verscheen in januari 2018 en is in het Nederlands vertaald als “Ik zal de laatste zijn”.