Handel in wapens voor rechtshandhaving schendt het demonstratierecht

The Repression Trade: Investigating the Transfer of Weapons Used to Crush Dissent noemt 23 grote producenten van minder-dodelijke uitrusting en jachtmunitie, van wie de producten onrechtmatig zijn gebruikt bij demonstraties in 25 landen wereldwijd. De wapens – waaronder traangas, rubberen kogels, wapenstokken en verdovingsgranaten – zijn regelmatig gebruikt bij mensenrechtenschendingen over de hele wereld, waaronder foltering of andere vormen van mishandeling van demonstranten en gedetineerden.

Amnesty International gebruikte open-sourcetechnieken, wapenanalyses en handelsgegevens om te laten zien dat er dringend behoefte is aan meer transparantie en overheidsregulering rond de handel in wapens voor rechtshandhaving.

Geen overheidsregulering

‘In de afgelopen jaren zijn minder-dodelijke wapens herhaaldelijk gebruikt om demonstranten te intimideren en te straffen, wat wereldwijd duizenden vermijdbare verwondingen en tientallen doden heeft veroorzaakt,’ zegt Patrick Wilcken, onderzoeker Militaire, Veiligheids- en Politiezaken bij Amnesty International.

‘Sommige bedrijven hebben routinematig wapens geëxporteerd naar landen met een abominabele staat van dienst op het gebied van mensenrechten, ondanks indicaties dat dit materieel wordt misbruikt. Het schrijnende gebrek aan overheidsregulering van de handel maakt mensenrechtenschendingen mogelijk en ondermijnt overal ter wereld het recht op vreedzaam protest.’

VN-verdrag

Staten die deze export goedkeuren en er een vergunning voor afgeven, werken ernstige mensenrechtenschendingen in de hand, waaronder foltering en andere vormen van mishandeling, en moeten deze handel hoognodig reguleren.

Amnesty International roept staten op om gehoor te geven aan de oproepen van de speciale VN-rapporteur inzake foltering en hun steun uit te spreken voor een robuust verdrag inzake handel zonder foltering. Zo’n verdrag zou een verbod inhouden op het misbruik van wapens voor rechtshandhaving en zou strenge, op mensenrechten gebaseerde controles invoeren op de handel in wapens voor rechtshandhaving die vaak worden gebruikt voor foltering of andere vormen van mishandeling.

Demonstratierecht geschonden

Amnesty International onderzocht beelden van demonstraties van de afgelopen tien jaar en vond daarin bewijzen voor het onverantwoorde gebruik van minder-dodelijke wapens overal ter wereld, soms met dodelijke gevolgen. Amnesty International’s campagne Protect the Protest bracht talloze schendingen van het demonstratierecht aan het licht. In de hele wereld maken landen nog steeds misbruik van minder-dodelijke wapens zoals traangas, rubberen kogels, pepperspray en wapenstokken om demonstranten lastig te vallen, te intimideren, te straffen of te verjagen, waardoor hun recht op vreedzame vergadering wordt geschonden.

De handel in minder-dodelijke wapens, waaronder middelen om mensenmassa’s in bedwang te houden, neemt over de hele wereld toe. China, Zuid-Korea, de VS en grote Europese landen domineren de markt, maar bedrijven in landen waar de economie in ontwikkeling is – zoals Brazilië, India en Turkije – produceren ook wapens voor hun binnenlandse markt en exporteren op grote schaal.

Mensenrechtenschendingen bij demonstraties

Cheddite is een Frans-Italiaans bedrijf dat hulzen en patronen produceert. Cheddite’s hulzen, die gevuld kunnen worden met lood dat gebruikt wordt voor de jacht, zijn onrechtmatig gebruikt tegen demonstranten in Iran. Op sociale media verschenen ook foto’s van hulzen die werden gebruikt tijdens demonstraties in Myanmar en Senegal, waarbij mensenrechtenschendingen plaatsvonden.

Combined Systems is een van de grootste producenten van minder-dodelijke wapens in de VS. Amnesty International stelde de echtheid vast van beelden van het gebruik van hun producten in de VS en in een reeks andere landen waar veiligheidstroepen routinematig onwettig geweld hebben gebruikt om demonstraties neer te slaan, waaronder Egypte, Israël, Tunesië en Colombia.

Norinco Group is een Chinees staatsconglomeraat dat een breed scala aan conventionele wapensystemen produceert. In Kenia, Venezuela, Georgië, Guinee, Bangladesh en Sri Lanka zijn beelden opgedoken van pantservoertuigen en minder-dodelijke wapens van de Norinco Group die werden ingezet bij mensenrechtenschendingen rond demonstraties.

Het onderzoek noemt ook twee Zuid-Koreaanse bedrijven. Traangas en andere minder-dodelijke wapens van DaeKwang Chemical Corporation werden gebruikt in Bahrein, Myanmar en Sri Lanka.

Amnesty International stelde ook de echtheid van bewegende beelden en foto’s vast waarop te zien is hoe de politie traangasgranaten gebruikt die door CNO Tech worden geëxporteerd om protesten in Sri Lanka en Peru de kop in te drukken.

Due diligence

Volgens de UN Guiding Principles on Business and Human Rights moeten bedrijven een due diligence-beleid en processen op het gebied van mensenrechten ontwikkelen en implementeren. Het beleid moet de risico’s op het gebied van mensenrechten met betrekking tot hun activiteiten en waardeketens vaststellen en aanpakken.

Bedrijven die wapens en ammunitie exporteren waarbij het risico bestaat dat deze wordt misbruikt door politie- en veiligheidstroepen – met name in landen met een slechte staat van dienst bij het naleven van internationale mensenrechtenwetgeving – moeten due diligence toepassen op het gebied van mensenrechten vóórdat ze overgaan tot verkoop. Als het onmogelijk is om de mogelijke negatieve gevolgen voor de mensenrechten van het gebruik van hun producten en diensten te voorkomen of te beperken, dan moet het bedrijf de levering opschorten of stopzetten.

Geen respons van bedrijven

Amnesty International heeft contact opgenomen met de hierboven genoemde bedrijven en hun de mogelijkheid geboden te reageren op de bevindingen van de organisatie. Op het moment van publicatie van het rapport had nog geen enkel bedrijf gereageerd.