Frankrijk: onrechtvaardige maatregelen tegen terrorisme
Hoewel de noodtoestand in Frankrijk al een jaar geleden is opgeheven, zijn er nog steeds uitzonderlijke contraterrorisme-maatregelen van kracht.
Het Amnesty-rapport Punished without trial: The use of administrative control measures in the context of counter-terrorism in France beschrijft hoe mensen zonder aanklacht of proces worden gestraft. Door het gebruik van bestuurlijke contraterrorisme-maatregelen verkeren zij in grote juridische onzekerheid.
Strafrecht omzeild
Het rapport laat zien hoe het normale strafrechtsysteem wordt omzeild, waardoor mensen ernstig in hun rechten worden beperkt. Tijdelijke maatregelen die bedoeld waren om de bevolking tegen terroristische aanvallen te beschermen, zijn opgenomen in de Franse wetgeving. Er is een tweeledig rechtssysteem gecreëerd, waarmee mensen op basis van vage criteria en geheime informatie in hun vrijheden beperkt worden, zonder dat ze zich effectief kunnen verweren.
Misbruik en discriminatie
Door de autoriteiten veel ruimte te geven om op basis van brede en vage definities mensen buiten het normale strafrechtsysteem om te bestraffen, bestaat het risico dat de maatregelen leiden tot misbruik en discriminatie, onder meer van moslims. Frankrijk publiceert echter geen data die dit inzichtelijk kunnen maken.
Vage criteria
Bestuurlijke contraterrorisme-maatregelen richten zich op wat iemand mogelijk in de toekomst zal doen, en niet op een strafbaar feit dat al is gepleegd. Zulke preventieve maatregelen hebben een grote invloed op het leven van wie dit overkomt en dat van hun familie. Mensen kunnen op basis van vage criteria en geheime informatie een meldplicht krijgen, waarbij ze dagelijks op vaste tijdstippen op het politiebureau moeten verschijnen.
Ook mogen ze soms geen contact opnemen met bepaalde mensen en hun woonplaats niet verlaten. Door het gebruik van zulke maatregelen staat het onschuldbeginsel onder druk, worden betrokkenen in hun bewegingsvrijheid beperkt en wordt hun het recht op een gezinsleven en op werk ontzegd.
Absurde situaties
Op basis van de Franse contraterrorisme-maatregelen is Kamel Daoudi gedwongen om gedurende ten minste 10 jaar in een stad te leven op 400 kilometer van zijn familie. Hij moet zich drie keer per dag bij de politie melden en mag ’s avonds het huis niet uit. Daoudi zit in een onmogelijke situatie: de autoriteiten willen zijn verblijfsvergunning niet verlengen, maar terugsturen naar Algerije is ook geen optie, omdat hij daar het risico op marteling loopt.
Rochdi mocht het stadje Echirolles anderhalf jaar lang niet verlaten. Daardoor kon hij zijn moeder, die in een andere gemeente woont, niet bezoeken. Ook lukte het niet om in zijn kleine woonplaats een baan te vinden. In een andere plaats werken is vanwege het reisverbod onmogelijk. Dit leverde een absurde situatie op: de rechter eiste dat Rochdi aan het werk gaat, maar tegelijkertijd verloor hij juist zijn baan door de contraterrorisme-maatregelen.
Aanbevelingen Amnesty
Amnesty International roept de Franse autoriteiten op om de wetgeving in te trekken die het mogelijk maakt om op basis van geheime informatie bestuurlijke contraterrorisme-maatregelen op te leggen. Daar waar een redelijke verdenking van een terroristisch misdrijf bestaat, moet de overheid een strafrechtelijk onderzoek starten en, bij voldoende bewijs, vervolging inzetten.
Mensen beschermen tegen gewelddadige aanvallen is van levensbelang, vindt Amnesty, maar het omzeilen van het strafrechtsysteem om mensen te straffen vanwege de veronderstelling dat ze in de toekomst een misdrijf gaan plegen, is onrechtvaardig.
Achtergrond
In oktober 2017 hief de Franse regering de noodtoestand op. Deze werd ingesteld na de aanslagen in Parijs in 2015. Onder de noodtoestand, die zes keer werd verlengd, hielden de Franse autoriteiten zich niet aan alle mensenrechtenverplichtingen die zij zijn aangegaan. Er zijn contraterrorisme-maatregelen genomen waarbij de autoriteiten zich op geclassificeerde informatie van veiligheidsdiensten (note blanches) baseren, zonder dat er een strafrechtelijke verdenking aan ten grondslag ligt.
Een nieuwe wet tegen terrorisme, ‘Versterking van de Interne Veiligheid en de Strijd tegen Terrorisme’, werd in november 2017 van kracht. Daarmee behouden de autoriteiten de mogelijkheid om bestuurlijke contraterrorisme-maatregelen op te leggen die fundamentele rechten beperken.
In een Amnesty-rapport uit 2016 is vastgelegd hoe in Frankrijk maatregelen onder de noodtoestand de rechten van duizenden mensen schenden, en hen traumatiseren en stigmatiseren. In een rapport uit 2017 wordt een overzicht gegeven van nieuwe wetten die in Europa leiden tot een situatie van permanente securitisering en van antiterrorisme-maatregelen die vaak discriminerend zijn.
