Europa: mensen die vluchtelingen en migranten helpen riskeren vervolging en intimidatie
Doorheen Europa worden mensen vervolgd en geïntimideerd omdat ze zich solidair tonen met vluchtelingen, asielzoekers en migranten, zegt Amnesty International vandaag. Ze komen in de problemen omdat ze bijvoorbeeld warme kledij uitdelen, onderdak bieden, of levens redden op zee.
In een nieuw rapport, ‘Punishing compassion: solidarity on trial in Fortress Europe’, documenteert de organisatie hoe politie en openbare aanklagers smokkelwetgeving en antiterreurwetgeving misbruiken tegen mensenrechtenverdedigers die vluchtelingen, asielzoekers en migranten helpen.
“De focus ligt steeds meer op het afschrikken en tegenhouden van vluchtelingen, asielzoekers en migranten. Daarom worden mensen die mensen op de vlucht verwelkomen beschouwd als een bedreiging”, zegt Elisa De Pieri, Regionale Onderzoeker bij Amnesty International.
“Door het falen van Europese staten om te voorzien in de basisbehoeften van vluchtelingen en migranten wordt het steeds meer aan gewone mensen overgelaten om essentiële diensten en ondersteuning te bieden. Door de mensen die deze lacunes opvullen te bestraffen, brengen Europese overheden mensen op de vlucht nog meer in gevaar.”
CRIMINALISERING VAN REDDING OP ZEE EN INTIMIDATIE VAN NGO’S
In Italië zijn redders, die de levens redden van mensen die Europa proberen te bereiken op gammele bootjes, het voorwerp van smeercampagnes of zelfs strafonderzoeken. Ze moeten een gedragscode volgen die reddingen kan vertragen, en dikwijls moeten ze dagen of wekenlang ronddobberen op zee vooraleer ze geredde mensen aan land mogen brengen in een veilige haven.
Sinds augustus 2017 hebben de Italiaanse autoriteiten meermaals reddingsschepen in beslag genomen. Dit had als gevolg dat er minder reddingsschepen beschikbaar waren, terwijl de verdrinkingsgraad in 2018 en 2019 net toenam.
De Spaanse autoriteiten hebben administratieve wetgeving misbruikt om de activiteiten van ngo-schepen in te perken en hen te bedreigen met boetes tot €901,000.
In Griekenland hebben Sarah Mardini en Séan Binder, beiden getrainde reddingswerkers, maandenlang in voorhechtenis gezeten. De Griekse autoriteiten hebben hen gearresteerd voor hun vrijwilligerswerk op het eiland Lesbos, waar ze hulp boden aan net aangekomen vluchtelingen. Ze worden beschuldigd van absurde aanklachten, zoals het faciliteren van irreguliere binnenkomst en spionage, en wachten nog steeds hun proces af.
Sarah Mardini: “We deden vrijwilligerswerk om mensen in nood te helpen. We kunnen tot 25 jaar in de gevangenis doorbrengen omdat we hulp geboden hebben aan mensen die overtocht overleefd hebben. Maar als je me nu zou vragen of ik iets anders zou doen, wetend dat dit mijn leven volledig overhoop zou halen, kan ik alleen maar zeggen dat ik exact hetzelfde zou doen.”
Mensenrechtenverdedigers en ngo’s die geconfronteerd worden met boetes en gerechtskosten worden zo gedwongen om hun beperkte tijd en middelen in te zetten om zich te verdedigen tegen ongegronde aanklachten of, in het geval van reddingsorganisaties, om hun reddingsschepen terug te krijgen. Tijd en middelen die ze niet kunnen inzetten voor hun humanitair werk.
In maart 2019 hebben een groep vluchtelingen en migranten zich verzet toen de kapitein van het schip El Hiblu, die hen gered had, hen vervolgens illegaal wilde terugbrengen naar Libië, ondanks het erg concrete risico dat ze daar het slachtoffer zouden worden van foltering en andere mensenrechtenschendingen. Bij aankomst in Malta zijn drie tieners, die deel uitmaakten van de groep geredde mensen, gearresteerd door de Maltese autoriteiten en beschuldigd van het kapen van een schip. Ze riskeren levenslange straffen op basis van disproportionele aanklachten, onder meer op basis van antiterreurwetgeving. Tot nu toe is er geen bewijs dat ze de geweld gebruikt hebben, of iemand in gevaar gebracht hebben.
Ngo’s en middenveldorganisaties worden geïntimideerd, en zijn ook al het voorwerp geworden van misbruik van het strafrecht. In Kroatië zijn de ngo’s Are You Syrious en het Centre for Peace Studies geïntimideerd en vervolgd voor “het faciliteren van irreguliere migratie” nadat ze gedocumenteerd en gerapporteerd hadden hoe mensen door de politie met disproportioneel geweld teruggeduwd werden op de grens met Bosnië en Herzegovina en Servië.
GECRIMINALISEERD OMDAT ZE WARME KLEREN EN ONDERDAK AANBODEN
Verschillende voorbeelden in dit rapport betreffen de strafbaarstelling van “het faciliteren van irreguliere binnenkomst”. Deze bepaling is ingezet tegen individuen en ngo’s voor allerlei humanitaire acties en daden van solidariteit.
In Frankrijk is de berggids Pierre Mumber voor de rechter moeten verschijnen op beschuldiging van “het faciliteren van irreguliere binnenkomst” in Frankrijk. Hij had vier West-Afrikaanse asielzoekers thee en warme kleren aangeboden. Pierre Mumber is uiteindelijk vrijgesproken in beroep.
Door een strenger grenscontrolebeleid aan de Franse zijde van de Alpen wordt van vluchtelingen en migranten die aangetroffen worden op minder dan 20 kilometer van de Italiaanse grens aangenomen dat ze “irregulier Frankrijk binnenkomen”. Al wie hen helpt riskeert vervolging en veroordeling. Toegang tot de asielprocedure wordt enorm ingeperkt voor mensen die in het grensgebied aangetroffen worden, en er gebeuren regelmatig pushbacks naar Italië.
In Zwitserland zijn mensen, met inbegrip van een pastoor, vervolgd omdat ze onderdak of hulp boden aan asielzoekers en migranten. In de komende dagen wordt in het Zwitserse parlement gedebatteerd over een mogelijke aanpassing van de wetgeving over het faciliteren van irreguliere binnenkomst.
Amnesty International roept de EU en de lidstaten op om nationale en EU-wetgeving over facilitering van irreguliere binnenkomst, doorreis en verblijf aan te passen. De definitie van het misdrijf moet verduidelijkt worden door de vereiste van een financieel of materieel voordeel erin op te nemen als constitutief element, en door een duidelijke uitzondering in te voeren voor humanitaire daden. Dit kan verhinderen dat de wetgeving misbruikt wordt om daden van menselijkheid en solidariteit te bestraffen.
MENSENRECHTENVERDEDIGERS VERDIENEN BESCHERMING
De VN Verklaring over Mensenrechtenverdedigers definieert mensenrechtenverdedigers als mensen die opkomen om mensenrechten te beschermen en verdedigen. Deze Verklaring bepaalt dat staten ervoor moeten zorgen dat mensenrechtenverdedigers hun werk kunnen doen in een veilige omgeving, zonder angst voor represailles.
Europese leiders moeten maatregelen nemen om de VN Verklaring over Mensenrechtenverdedigers te implementeren in de EU en ervoor te zorgen dat niemand vervolgd wordt omwille van mensenrechtenwerk.
“De autoriteiten moeten stoppen met het criminaliseren van mensenrechtenverdedigers. De geschiedenis zal niet mild oordelen over regeringen die het redden van mensenlevens als een misdaad beschouwen”, zegt Elisa De Pieri.
“Vele mensen doorheen Europa tonen veel meer mededogen en menselijkheid ten aanzien van mensen op zoek naar veiligheid dan hun eigen regeringen. Het is een schande dat mensenrechtenverdedigers het doelwit worden van overheden die hun grenzen willen afschermen tegen elke kost, zelfs ten koste van mensenlevens.”
AMNESTY INTERNATIONAL HEEFT ZAKEN ONDERZOCHT VAN MENSENRECHTENVERDEDIGERS DIE TUSSEN 2017 EN 2019 VERVOLGD WERDEN VOOR ABSURDE AANKLACHTEN IN 8 EUROPESE LANDEN: KROATIË, FRANKRIJK, GRIEKENLAND, ITALIË, MALTA, SPANJE, ZWITSERLAND EN HET VERENIGD KONINKRIJK.
Het rapport toont aan hoe de kostbare tijd en middelen van politie en gerecht, en wetten die bedoeld zijn om criminele smokkelnetwerken te vervolgen, onterecht ingezet worden tegen mensen die vluchtelingen, migranten en asielzoekers helpen.
