Afbeelding

Controle op Wapenhandel

Roekeloze wapenhandel verwoest levens. Wapens en munitie worden in schokkend grote hoeveelheden geproduceerd en verhandeld, vaak zonder voldoende controle en op onverantwoorde wijze.

Elk jaar worden er twaalf miljard kogels geproduceerd. Dat is gigantisch veel. Elke dag worden duizenden mensen gedood, verwond of gedwongen hun huis te ontvluchten door wapengeweld en gewapende conflicten.

Internationaal Verdrag

Sinds 2014 is er een Wapenhandelsverdrag van kracht. Het dient om internationale wapenhandel te reguleren en moet onder meer voorkomen dat een land wapens toestemming geeft om wapens uit te voeren wanneer het risico groot is dat de wapens zullen worden gebruikt om ernstige mensenrechtenschendingen te begaan.

Het verdrag is een mijlpaal in de lange weg naar het onder controle krijgen van de dodelijke handel. Toch neemt de wereldwijde wapenhandel nog steeds toe en blijft het mensenrechtenschendingen aanwakkeren. Dit komt doordat enkele van de grootste wapenexporteurs, zoals Rusland en de VS, het verdrag niet hebben geratificeerd. En zelfs landen die het verdrag wel hebben geratificeerd, leven het niet na en dragen wapens en munitie over naar plaatsen waar ze gebruikt kunnen worden voor schendingen van de mensenrechten en van het internationaal humanitair recht.

Gevolgen

Burgers zijn meestal de dupe. Wapens zoals artillerie, mortieren, geleide bommen en raketten vernietigen ziekenhuizen, huizen, markten en transportsystemen, waardoor overlevenden in armoede vervallen. Mensenlevens worden verwoest. Dit zijn de kosten van een ongereguleerde wapenindustrie.

Onverantwoorde wapenhandel treft mensen die binnen en buiten gebieden met gewapende conflicten en politieke instabiliteit leven. Geweld met vuurwapens is een dagelijkse tragedie die mensen over de hele wereld treft, waarvan de overgrote meerderheid niet in conflictgebieden woont. Wereldwijd sterven elke dag meer dan 500 mensen door geweld met vuurwapens.

Daarom voert Amnesty campagne om de ongereguleerde stroom van wapens te stoppen, of het nu gaat om een ongeregistreerd handvuurwapen in de Verenigde Staten of componenten voor gevechtsvliegtuigen die worden ingezet voor mensenrechtenschendingen in Gaza of Jemen.

Wat met België?

België is partij bij het Wapenhandelsverdrag en moet zich ook houden aan Europese regels over wapentransfers. Intern Belgisch zijn het de gewesten die moeten zorgen voor effectieve regelgeving. De drie gewesten hebben elk andere regels en tussen Vlaanderen en Wallonië zijn er grote verschillen, zowel in wetgeving als qua het soort materiaal waarover het in de praktijk gaat. Overkoepelend is er zeker ruimte voor een betere samenwerking én voor effectievere wetgeving om te zorgen dat wapenbedrijven zelf een gepaste zorgvuldigheid (due diligence) aan de dag moeten leggen om te zorgen dat ze niet bijdragen tot ernstige mensenrechtenschendingen.

In Vlaanderen gaat het bij wapenhandel vaak over de handel en productie van componenten die elders in een wapentuig worden geïntegreerd. Meestal gaat het niet over afgewerkte producten en vaak is de export niet rechtstreeks naar de uiteindelijke gebruiker. Ook de controle op zaken die zowel een civiel als een militair nut kunnen hebben, is essentieel in het Vlaamse landschap. Ngo’s zoals Vredesactie en Amnesty, maar ook het Vlaams Vredesinstituut, zien mee toe op de effectieve controle. Vaak hebben ze moeten wijzen op mazen in het net, in het bijzonder wanneer het gaat om de Vlaamse controle op het eindgebruik van de wapens en gerelateerde goederen. Ook effectieve controle op transit of doorvoer – denk bijvoorbeeld aan wat in de haven van Antwerpen passeert – is een pijnpunt gebleken.

Wallonië kent een meer ‘traditionele’ wapenindustrie, onder meer met het bekende FN-Herstal – een bedrijf dat voor 100% eigendom is van het Waalse gewest. Het Waalse gewest heeft de afgelopen jaren regelmatig de uitvoer van wapens toegestaan die volgens Amnesty International in strijd is met de mensenrechtenverplichtingen. Zo werden er erg veel wapens uitgevoerd naar onder meer Saoedi-Arabië, ondanks de mensenrechtenschendingen door de Golfstaat in eigen land en in Jemen. Elk jaar publiceert Amnesty samen met partners uit het middenveld een rapport over de Waalse wapenexport.