LGBTI+

Overal ter wereld worden mensen aangevallen om wie ze zijn

Leven als lesbische, homoseksuele, biseksuele, transgender of interseksuele (LGBTI) persoon kan in een aantal landen levensbedreigend zijn. Ook voor wiens leven niet dagelijks direct bedreigd wordt, kan discriminatie op basis van hun seksuele geaardheid, genderidentiteit en/of expressie en geslachtskenmerken een verwoestend effect hebben op hun fysieke, mentale en emotionele welzijn.

Discriminatie en geweld tegen LGBTI+ personen manifesteert zich in vele vormen, van schelden, pesten, intimidatie en gendergerelateerd geweld tot afwijzing voor een baan of passende gezondheidszorg. Ook protesten om de rechten van LGBTI+ mensen te verdedigen, worden wereldwijd onderdrukt.

We zien vele vormen van ongelijke behandeling en allemaal zijn ze schadelijk. Ze kunnen gebaseerd zijn op:

• je seksuele geaardheid (tot wie je je aangetrokken voelt)
• je genderidentiteit (hoe je jezelf identificeert, ongeacht het geslacht dat je bij de geboorte is toegewezen)
• je genderexpressie (hoe je je gender kenbaar maakt, bv. door kleding, kapsel of bepaalde gedragingen),
• je geslachtskenmerken (bv. je geslachtsdelen, chromosomen, voortplantingsorganen of hormoonspiegels).

Amnesty International voert campagne om de rechten van LGBTI+ personen wereldwijd te beschermen en te doen naleven, ook hun recht op leven, vrijheid en veiligheid.

Wat betekent het om LGBTI+ te zijn?

De term LGBTI+ verwijst naar een brede groep, waaronder mensen die zichzelf identificeren als lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender of interseksueel. Er zijn wereldwijd nog meer termen die door mensen worden gebruikt om hun seksuele geaardheid of genderidentiteit te definiëren, vandaar de '+'. De gebruikte terminologie kan sterk variëren en hangt samen met de historische, culturele en maatschappelijke context.

In de internationale mensenrechtenwetgeving is duidelijk vastgelegd dat staten maatregelen moeten nemen om de rechten van LGBTI+ personen te beschermen.

Genderidentiteit versus seksuele geaardheid

Genderidentiteit verwijst naar het diepgevoelde interne gevoel van gender van eenieder, dat al dan niet overeenkomt met het geslacht dat bij de geboorte is toegewezen. Iemands genderidentiteit kan die van een man of een vrouw zijn of buiten de binaire categorie van man en vrouw vallen; ook meer dan één gender is mogelijk, vloeiend over verschillende genders of helemaal geen.

Seksuele geaardheid verwijst naar iemands diepe emotionele, affectieve en seksuele aantrekkingskracht tot andere mensen, met wie die persoon intieme en seksuele relaties wil of heeft. Mensen ervaren seksuele en affectieve aantrekkingskracht niet allemaal op dezelfde manier. Je kunt je aangetrokken voelen tot mensen van een ander geslacht of van hetzelfde geslacht als jezelf. Sommigen zijn aseksueel, wat betekent dat ze weinig tot geen seksuele aantrekkingskracht voelen.

Wat betekent transgender?

Transgender- of trans personen hebben een genderidentiteit die verschilt van de typische verwachtingen van het geslacht dat hen bij de geboorte is toegewezen.

Sommige trans personen willen een wettelijke erkenning van hun gender krijgen of genderbevestigende operaties ondergaan om zich zekerder of comfortabeler te voelen in het leven als hun ware gender.

Transgender zijn heeft niets te maken met iemands seksuele geaardheid. Je kan een transman zijn en homoseksueel of een transvrouw en lesbisch.

Niet alle transgenders identificeren zich als man of vrouw. Sommigen identificeren zich als meer dan één gender of helemaal geen gender; mensen die hun genderidentiteit benoemen als non-binair, agender (genderloos of -neutraal), genderqueer of genderfluïde.

Wat is genderbevestiging?

Sommige transgenderpersonen besluiten hun genderidentiteit vast te leggen, wat het proces is om je leven te leven als het geslacht waarmee je je identificeert.

Er is niet slechts één genderbevestigingsproces. Sommige mensen gebruiken nieuwe voornaamwoorden, anderen veranderen hun naam of dienen een aanvraag in voor wettelijke gendererkenning en/of ondergaan genderbevestigende operaties of hormoontherapie.

Wat is gendererkenning?

Gendererkenning stelt transgenders in theorie in staat om hun wettelijk erkende gender af te stemmen op hun eigen genderidentiteit. Voor sommige transpersonen is wettelijke erkenning van hun gender een essentiële stap om vrij, oprecht en openlijk te leven.

Helaas is het proces, zelfs in landen waar het mogelijk is om je genderidentiteit legaal te bevestigen, vaak vernederend, lang en duur.

In sommige landen hebben transgenders een medisch attest nodig voordat hun genderidentiteit wettelijk erkend kan worden. Dit kan een ingrijpend proces zijn en het versterkt ook de misplaatste opvatting dat transgender zijn een ziekte is. Helaas is deze opvatting nog steeds wijdverbreid in veel samenlevingen over de hele wereld, ook al heeft de Wereldgezondheidsorganisatie haar richtlijnen bijgewerkt om transgender zijn niet langer te beschouwen als een 'stoornis'.

Trans personen verplichten tot onnodige medische handelingen om wettelijke gendererkenning te krijgen, schendt hun recht op de hoogst haalbare gezondheidsstandaard, die wordt beschermd door internationale mensenrechtenwetgeving, waaronder het VN-Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten.

Voor transgender personen zijn officiële identiteitsdocumenten die hun genderidentiteit bevestigen van vitaal belang voor het genieten van hun mensenrechten. Ze zijn niet alleen cruciaal tijdens het reizen, maar ook voor het dagelijks leven. Staten moeten ervoor zorgen dat trans mensen via een snelle, toegankelijke en transparante procedure wettelijke erkenning kunnen krijgen van het geslacht dat overeenstemt met hun eigen gevoel van genderidentiteit, terwijl hun recht op privacy behouden blijft.

Wat betekent het om non-binair te zijn?

Non-binaire mensen hebben een genderidentiteit die buiten de categorieën man of vrouw valt, de zogenaamde genderbinariteit. Het is een overkoepelende term voor verschillende genderidentiteiten die daarbuiten vallen. Sommige non-binaire mensen identificeren zich als trans, maar anderen niet.

Sommige non-binaire mensen gebruiken genderneutrale voornaamwoorden, zoals zij/hen. Anderen gebruiken een combinatie van gendergerelateerde en genderneutrale voornaamwoorden, zoals zij/hij of zij/zij. Voornaamwoorden respecteren is van groot belang voor veel mensen. Als je niet zeker weet welke woorden je moet gebruiken om iemand te beschrijven, vraag hen er dan op een beleefde manier naar.

Wat betekent intersekse?

Er wordt doorgaans van uitgegaan dat iemands fysieke, hormonale en chromosomale kenmerken netjes overeenkomen met die van een man of een vrouw. Maar dat is niet altijd het geval, naar schatting 1,7% van de kinderen wordt geboren met variaties in geslachtskenmerken.

Deze variaties zijn divers; sommige kinderen hebben bv. geslachtsdelen die buiten de standaardnormen van mannelijke of vrouwelijke lichamen vallen, anderen hebben vrouwelijke voortplantingsorganen maar XY (mannelijke) chromosomen, of mannelijke voortplantingsorganen en XX (vrouwelijke) chromosomen.

Deze kenmerken kunnen zichtbaar zijn bij de geboorte of pas duidelijk worden tijdens of na de puberteit.

Veel kinderen met intersekse variaties worden gedwongen om invasieve, niet-spoedeisende en onomkeerbare "normaliserende" operaties te ondergaan. Ze zijn dan te jong om daarvoor toestemming te geven. Maar soms gebeurt dat later in het leven. Veel mensen die dergelijke operaties hebben ondergaan en met wie Amnesty International sprak, meldden blijvende negatieve gevolgen voor hun fysieke en mentale gezondheid, seksleven, psychologisch welzijn en genderidentiteit.

Wanneer deze operaties worden uitgevoerd zonder geïnformeerde toestemming of adequate informatie, wordt het recht van mensen op fysieke en lichamelijke integriteit geschonden en dat kan op de lange termijn gevolgen hebben voor hun recht op gezondheid en hun seksuele en reproductieve rechten, vooral omdat ze de vruchtbaarheid ernstig kunnen belemmeren.

Discriminatie van LGBTI+ personen

Het internationale recht over mensenrechten beschermt ons allen tegen discriminatie op basis van onze seksuele geaardheid, genderidentiteit en/of -expressie en geslachtskenmerken.

In de praktijk echter blijven de autoriteiten in veel landen die internationale verdragen ondertekenden waarin ze zich ertoe verbinden de mensenrechten te beschermen, wetgevingen invoeren en implementeren die individuen discrimineren op basis van hun seksuele geaardheid of genderidentiteit en -expressie.

Er zijn wereldwijd 64 landen met wetten die homoseksualiteit criminaliseren, waarvan er veel Europese koloniën waren.

In sommige landen, zoals Brunei, Iran, Mauritanië, Saoedi-Arabië, Jemen, Oeganda en de noordelijke staten van Nigeria, kunnen mensen zelfs ter dood worden veroordeeld als ze consensuele seksuele handelingen verrichten met mensen van hetzelfde geslacht.

Discriminatie gaat verder dan strafrechtelijke vervolging vanwege het feit dat je een LGBTI+ persoon bent en kan bestaan uit beperkte toegang tot gezondheidszorg, moeite met het vinden van werk, pesten of intimidatie op de werkvloer en nog veel meer.

LGBTI+ identiteit en intersectionaliteit

Intersectionaliteit is een term die is bedacht door de zwarte, feministische jurist, professor Kimberlé Crenshaw, en die voor het eerst publiekelijk werd uitgelegd in haar essay uit 1989 'Demarginalizing the Intersection of Race and Sex'.

De term 'intersectionaliteit' werd oorspronkelijk gebruikt om de verschillende vormen van ongelijkheid en discriminatie te beschrijven waarmee zwarte vrouwen in de VS te maken krijgen, maar is nu een internationale term geworden voor het definiëren van manieren waarop verschillende vormen van onderdrukking en discriminatie elkaar kruisen.

Veel landen in het globale zuiden hebben mogelijk hun eigen kennis en ervaring met het aanpakken van kruisende onderdrukking. Feministische academicus Nivedita Menon geeft het voorbeeld van India; zij stelt dat daar een lange geschiedenis is van betrokkenheid bij meerdere, kruisende identiteiten die terug te voeren zijn op de anti-imperialistische strijd.

Een LGBTI+ persoon kan bijvoorbeeld discriminatie ervaren vanwege diens genderidentiteit of seksuele geaardheid, en onderdrukking vanwege ras, klasse, kaste, religie, etniciteit, (on)bekwaamheid of leeftijd. Om te vechten tegen systemen die LGBTI+ mensen onderdrukken, moeten we af van alle systemen van onderdrukking, ook racisme, imperialisme, validisme, seksisme, xenofobie, leeftijdsdiscriminatie en klassisme.

Pride als protest

Pride is op veel plekken nog steeds op de eerste plaats een protest dat de rechten van LGBTI+ personen benadrukt, viert en ervoor vecht.

Pride wordt in landen over de hele wereld op verschillende manieren gevierd. Veel gemeenschappen organiseren parades, marsen en concerten die LGBTI-mensen, sympathisanten en het publiek samenbrengen. Maar op andere plekken wordt Pride actief tegengehouden door overheden en wetshandhavingsinstanties, wat leidt tot veiligheidsrisico's voor de deelnemers.

Hoewel Pride meer en meer een van de best zichtbare manieren is geworden om queervreugde en -verzet te vieren, hebben LGBTI+ activisme, protest en manieren om als gemeenschap samen te komen altijd en overal bestaan in verschillende vormen. Er zijn ook plaatsen in de wereld waar Pride als concept niet lijkt aan te slaan bij de lokale LGBTI+ mensen; zij geven er de voorkeur aan om hun identiteit op andere, meer lokaal relevante manieren te vieren.

Wat doet Amnesty om LGBTI+ rechten te bevorderen?

Amnesty zet zich in om een eind te maken aan discriminatie van LGBTI+ mensen over de hele wereld.

We leren van de ervaringen van LGBTI+ mensen en doen aanbevelingen aan regeringen en andere invloedrijke leiders over hoe wetten verbeterd kunnen worden. Zo heeft ons onderzoek naar de rechten van intersekse personen, een van de eerste vanuit mensenrechtenperspectief, grote invloed gehad op nieuwe wetten in Denemarken, Finland, Griekenland en Noorwegen.

Amnesty helpt activisten over de hele wereld ook door bronnen te produceren over verschillende kwesties die LGBTI+ mensen aangaan. Dit werk neemt vele vormen aan, van een pleitbezorgingstoolkit voor activisten die discriminatie in Sub-Sahara Afrika bestrijden tot de Body Politics-serie die gericht is op het vergroten van het bewustzijn rond de criminalisering van seksualiteit en voortplanting.

Er is nog veel werk te doen en we blijven dan ook aandringen op de vervulling van alle rechten van LGBTI+ mensen, in nauwe samenwerking met partners, LGBTI+ groepen en activisten over de hele wereld.