Foltering
Als iemand van de overheid om een bepaalde reden ernstige geestelijke of lichamelijke pijn aan iemand toebrengt, is dat foltering. Soms wil de overheid zo een bekentenis afdwingen voor een misdaad of informatie krijgen. Soms willen ze met foltering angst en terreur zaaien.
FOLTEREN IS VERBODEN, ALTIJD EN OVERAL
Folteren is nooit te rechtvaardigen. Het is barbaars en onmenselijk en vervangt de rechtsstaat door terreur. Niemand is veilig als overheden foltering toestaan.
Foltering en andere vormen van mishandeling zijn al lang altijd en overal verboden volgens het internationaal recht. Om maar een paar voorbeelden te noemen: 172 landen sloten zich aan bij het Internationaal Verdrag over Burgerrechten en Politieke Rechten, dat foltering en andere vormen van mishandeling verbiedt, en 165 landen zijn partij bij het VN-Verdrag tegen Foltering. Dat verdrag kwam er in 1984 na een intensieve campagne van Amnesty International.
Toch komt foltering nog altijd voor in meer dan de helft van de landen ter wereld.
AMNESTY INTERNATIONAL STRIJDT AL MEER DAN 50 JAAR TEGEN FOLTERING
Al meer dan vijftig jaar strijdt Amnesty International voor wereldwijde uitbanning van foltering. Amnesty International vindt dat alle schenders van mensenrechten voor de rechter moeten komen. Zij moeten berecht worden, desnoods in een ander land.
Samen met lokale mensenrechtenorganisaties doen we onderzoek naar wie foltert en stellen we hun misdaden aan de kaak. Wij zetten regeringen onder druk om de internationale verdragen tegen foltering te bekrachtigen en roepen landen op om de export van folterwerktuigen te verbieden.
WREEDHEID VAN FOLTERMETHODES TART ALLE VERBEELDING
Er zijn erg veel foltermethodes. Slagen met allerhande voorwerpen en wapens of elektroshocks zijn voorbeelden van fysieke foltering. Mensen worden ook gefolterd door seksueel geweld zoals verkrachting en seksuele vernedering. En er zijn ook methodes die vooral psychologisch lijden willen berokkenen zoals slaap ontzeggen, lang eenzaam opsluiten of bedreigen.
‘TOOLS OF TORTURE’ – HANDEL IN FOLTERINSTRUMENTEN
Niemand zou mogen profiteren van pijn. Maar tuigen zoals spijkerknuppels, elektroshockvesten, duimboeien en voetboeien worden nog altijd in de hele wereld verhandeld. Bedrijven blijven ook wetshandhavingsuitrusting (zoals pepperspray en normale handboeien) verkopen aan overheden die die misbruiken voor folterpraktijken.
In 2006 konden we er met onze partners al voor zorgen dat de EU wetgeving aannam die de handel in folterwerktuigen aan banden legde. We voeren nu campagne voor vergelijkbare internationale regelgeving om de productie en verkoop van foltertuigen te verbieden en de handel te reguleren in goederen die misbruikt kunnen worden.
FOLTERING UITROEIEN KAN
Foltering uitroeien kan, maar daarvoor is actie nodig. Er zijn wettelijke beschermingen: foltering moet bijvoorbeeld overal uitdrukkelijk strafrechtelijk verboden worden en – omdat het een misdrijf is onder internationaal recht – kunnen daders in principe overal berecht worden. Er zijn ook mechanismen zoals het Comité tegen Foltering van de VN dat toezicht houdt op de inspanningen van staten in verband met foltering.
Als je door de overheid vastgehouden wordt, zijn er ook praktische waarborgen tegen foltering:
- Je advocaat moet ondervragingen kunnen bijwonen.
- Een vertrouwde arts moet je kunnen onderzoeken en de nodige zorg geven.
- Je moet contact kunnen hebben met familie en vrienden.
- Mocht er bewijsmateriaal tegen je zijn dat voortkomt uit foltering, mag dat niet gebruikt worden in gerechtelijke procedures.
- Als je slachtoffer werd van foltering, heb je recht op schadeloosstelling in een eerlijk proces.
Gevangenen overdragen en ‘diplomatieke garanties'
Het verbod op foltering is absoluut en universeel. Daarom verbiedt het internationaal recht ook om bijvoorbeeld een gezocht iemand uit te leveren naar een land waar het risico groot is dat de persoon zal worden gefolterd.
Dat is soms vervelend voor staten omdat ze iemand die verdacht wordt van een misdrijf niet kunnen uitleveren. Maar er kan in geen geval een uitzondering zijn op het verbod op foltering. Want ook mensen die van een misdrijf worden verdacht hebben mensenrechten en het zijn net zij die allicht het meest risico lopen op foltering.
Wat wel kan – zeker wanneer het ernstige misdrijven betreft - is dat het land waar de persoon wordt gevonden zelf een onderzoek start naar het vermeende misdrijf en zelf zorgt voor een eerlijk proces. Amnesty is grote voorstander van dit principe om straffeloosheid voor internationale misdrijven tegen te gaan.
Maar uitlevering naar gewisse foltering is dus absoluut verboden. In de strijd tegen terreur hebben verschillende staten – ook België – een erg slinkse manier ontwikkeld om het absolute verbod te omzeilen en toch gevangenen over te brengen naar staten waar gefolterd wordt. Deals werden afgesloten met landen als Algerije, Egypte, Jordanië of Rusland.
Staten waar foltering vaak voorkomt ‘beloven’ dan om die ene gevangene niet te zullen mishandelen. Zo’n diplomatieke garanties zijn niet controleerbaar en hebben geen enkele bindende waarde. De garanties zijn bovendien ronduit discriminerend en ondermijnen het absolute verbod op foltering.
In de praktijk blijkt het papier waarop de garantie staat vaak meer waard dan de belofte zelf, met gruwelijke gevolgen voor betrokken gevangenen.
Amnesty International verzet zich tegen het hanteren van diplomatieke waarborgen over foltering, zeker wanneer ze worden ingezet om iemand over te brengen naar een plek waar de persoon allicht foltering zal moeten ondergaan.
Moses Akatugba gered van de doodstraf
De pijn van foltering is ondraaglijk. Ik had nooit gedacht dat ik vandaag nog in leven zou zijn. Je kunt je niet voorstellen hoeveel pijn die agenten me deden. In mijn hele leven werd ik nog nooit op zo’n onmenselijke manier behandeld.
Op 27 november 2005 veranderde het leven van Moses Akatugba volledig. Het Nigeriaanse leger arresteerde de zestienjarige jongen en beschuldigde hem van diefstal. Bij zijn arrestatie sloegen soldaten hem op zijn hoofd en rug en schoten ze in zijn hand. Om hem tot bekentenissen te dwingen, sloeg de politie hem met stokken en machetes, hing hem op tijdens de ondervragingen en trok zijn nagels uit met een tang. Na acht jaar in de cel werd Moses ter dood veroordeeld. Hij mocht zijn familie nauwelijks zien.
Na een intensieve actie van Amnesty International kwam Moses Akatugba in 2015 vrij. Gelukkig. Voor anderen is de afloop niet zo gelukkig. Elke dag komen er in de wereld mensen als Moses bij. Slachtoffers van folteringen, die voor het leven getekend zijn. Amnesty International komt op voor mensen als Moses Akatugba en gaat de strijd aan met de daders. Want folteraars mogen hun straf niet ontlopen.
Marteling of foltering?
Foltering en marteling zijn synoniemen die meestal door elkaar gebruikt worden. In België gebruikt Amnesty doorgaans het woord ‘foltering’ omdat dat de enige term is die gebruikt wordt in het Belgische strafrecht en in het internationaal recht.
In Nederland is het wat ingewikkelder: daar gebruikt de overheid de twee termen met een subtiel betekenisverschil. Daar is het vaak logischer om te spreken van ‘marteling’.
