Net zoals hun collega's in de rest van de wereld ondernemen mensenrechtenactivisten in Latijns-Amerika en de Caraïben actie om de regering van hun land ertoe te bewegen de internationale mensenrechtenverdragen na te leven. Ze geven een stem aan de gemarginaliseerde sociale groepen, kinderen, inheemse volkeren en armen wiens rechten geschonden worden en willen een einde maken aan de straffeloosheid.
Door mensenrechtenactivisten worden daders van mensenrechtenschendingen gerechtelijk vervolgd en worden staten herinnerd aan hun verantwoordelijkheid om de mensenrechten van hun burgers te beschermen en bevorderen.
Vaak is het werk van de actievoerders niet zonder gevaar. Daarom heeft de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, net zoals de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), een aantal beginselen vastgelegd waarmee men mensenrechtenactivisten wil beschermen tegen de willekeur van sommige regeringen. Zo hoopt de internationale gemeenschap dat verdedigers van de mensenrechten hun werk op een veilige manier kunnen uitvoeren.
In sommige landen van Latijns-Amerika en de Caraïben zijn mensenrechtenactivisten vaak de enige geloofwaardige bron van informatie over mensenrechtenschendingen van overheidswege. De activisten brengen de wereld op de hoogte van folteringen en verdwijningen waarvoor overheidsambtenaren verantwoordelijk zijn, vaak met gevaar voor eigen leven. Wie de waarheid voor het voetlicht brengt wordt in sommige Latijns-Amerikaanse landen soms het slachtoffer van buitengerechtelijke executie of verdwijning, doodsbedreigingen, arresten of pesterijen van overheidsambtenaren. In sommige landen staat de situatie van de mensenrechtenactivisten mijlenver af van de internationale normen.
In andere gevallen proberen regeringen het werk van mensenrechtenactivisten te bemoeilijken of te verhinderen om de wandaden van hun ambtenaren te verdoezelen. Regeringen gebruiken hiervoor verschillende technieken, zoals het controleren van mensenrechtenactiviteiten, het aanmoedigen van lastercampagnes tegen de activisten of het onderwerpen van de activisten aan herhaalde ondervragingen over onbelangrijke feiten. Er zijn ook meer subtiele vormen van pesterijen, zoals het bedreigen van familieleden of bemoeilijken van het zoeken naar een job.
De Algemene Vergadering van de VN erkent het belang van en de nood aan het werk van mensenrechtenactivisten en keurde daarom op 9 december 1998 de 'Verklaring omtrent het Recht en de Verantwoordelijkheid van Individuen, Groepen en Organen van de Maatschappij tot Bevordering en Bescherming van de Universele Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden' (Verklaring betreffende de Mensenrechtenactivisten) goed. Deze Verklaring legt een reeks beginselen en normen vast waardoor staten de inspanningen van mensenrechtenactivisten volledig kunnen steunen, zodat deze hun werk ongehinderd en zonder angst voor vergelding kunnen uitoefenen.
Hoewel de Verklaring geen formeel verdrag is en staten bijgevolg niet verplicht zijn om over de naleving ervan te rapporteren, is door de VN een Speciale Vertegenwoordiger aangesteld die moet toezien op de naleving van de Verklaring. De belangrijkste artikelen van de Verklaring erkennen het recht op informatie en het recht op vreedzame vereniging en vergadering als essentieel voor het bevorderen van de universele mensenrechten. Daarnaast bevestigt de Verklaring ook het recht om kritiek te uiten op het gevoerde overheidsbeleid inzake de rechten van de mens. Tenslotte erkent de Verklaring het recht van activisten op voldoende bescherming en het recht om een verklaring af te leggen bij mensenrechtenschendingen waaraan ze omwille van hun acties onderworpen worden.
Sinds 1999 spreekt ook de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) in jaarlijkse resoluties haar erkenning en steun uit voor het werk van de mensenrechtenactivisten. De OAS erkent dat mensenrechtenactivisten een waardevolle bijdrage leveren tot de naleving en bescherming van de fundamentele rechten en vrijheden in Amerika.
Amnesty International ijvert ervoor dat de politieke voornemens die uitgedrukt worden in de VN Verklaring betreffende de mensenrechtenactivisten en in de OAS-resoluties door alle Latijns-Amerikaanse en Caraïbische landen zouden worden vertaald naar concrete acties en beleidsmaatregelen, gericht op bescherming van mensenrechtenactivisten. Dat moet hen in staat stellen om hun activiteiten ongehinderd uit te oefenen.
Meer informatie en acties op www.amnesty.org/en/human-rights-defenders
Abonneer je op de nieuwsbrief On the front line