Wat verwacht je als er geen medicijnen zijn?

Maher Albhaisi (30) is één van de honderden studenten uit Gaza die gedurende lange tijd geen vergunning kregen van het Israëlische leger om Gaza te verlaten. Het was pas na grote druk op de Israëlische autoriteiten, onder andere door Amnesty International, dat Maher net op tijd zijn doctoraat Hydrologie aan de Vrije Universiteit Brussel kon starten. Zijn vrouw Samah en dochtertjes Shahed (4) en Rahaf (2) konden overkomen naar België, maar veel van zijn familieleden en vrienden zitten nog in Gaza. Maher beleefde de ‘oorlog’ vanuit België, een ware kwelling. Tijdens dagelijkse telefoongesprekken met familie en vrienden in Gaza stond hij doodsangsten uit. Op 19 januari, net een dag na het staakt-het-vuren, spraken wij met Maher en Samah in hun appartement in Brussel. Maher en Samah hebben jaren in Gaza gewoond, ook onder de Israëlische blokkade.

De toestand in Gaza vóór de recente bloedige escalatie was al dramatisch. De anderhalf miljoen inwoners leefden al 19 maanden onder een verscherpte blokkade. We vroegen Maher en Samah naar de impact van die blokkade op het dagelijkse leven in Gaza. Zowel de blokkade als de recente Israëlische aanval op Gaza hebben hun weerslag op ongeveer elk aspect van het dagelijkse leven, maar op een aantal vlakken wegen de gevolgen bijzonder zwaar.

Maher: Bijvoorbeeld in het onderwijs: het tekort aan schrijfmateriaal, papier en leesboeken heeft gevolgen voor de schrijf- en leesvaardigheden van de kinderen. Vooral de medische sector lijdt erg zwaar onder de blokkade. Er is een gebrek aan medisch materiaal en medicijnen. De meest kwetsbare mensen zijn daar de eerste slachtoffers van. Zo is er voor spoedgevallen bij nier- en hartproblemen geen adequate behandeling mogelijk. Daar zijn mensen door gestorven.

Samah: Toen ik de laatste keer in Gaza was, vond ik zelfs geen aspirine. Na lang zoeken heb ik er dan toch gevonden, maar van een illuster merk. Ik moest er 55 shekel (€20) voor neertellen.

Maher: Een mogelijk nog groter probleem in de ziekenhuizen is het tekort aan reserve-onderdelen. Veel onderdelen zijn te groot om door de tunnels binnengesmokkeld te worden. Kapotte machines kunnen dus niet hersteld worden. Israël houdt ook regelmatig de brand-stoftoevoer tegen, waardoor de apparatuur in de ziekenhuizen op back-up-generatoren moet draaien.

Hoe is het gesteld met de infrastructuur na de recente bombardementen?
Maher: De elektriciteitscentrale werd al eens gebombardeerd na de ontvoering van Gilad Shalit. Toen was er slechts voor 4 à 6 uur per dag elektriciteit. Het heeft toen 3 maanden geduurd om terug op een normale manier elektriciteit op te wekken. Egypte bezorgde wel generatoren, maar dat waren verouderde machines die regelmatig onderhoud vergden. En dat was opnieuw problematisch aangezien reserveonderdelen niet op elk moment kunnen worden ingevoerd. Tijdens het recente militaire offensief van Israël werd de hele infrastructuur van het elektriciteitsnetwerk opnieuw gebombardeerd, waardoor Gaza 13 dagen zonder elektriciteit bleef, met alle denkbare gevolgen vandien. Herstelwerken waren levensgevaarlijk vanwege bombardementen.

De blokkade is een vorm van collectieve bestraffing: Israël wil de bevolking van Gaza tegen Hamas opzetten door hen te doen geloven dat al hun miserie door de blokkade en de massale vernieling de schuld is van Hamas.
Maher: Die perverse logica klopt niet. Laten we eerlijk zijn. De bevolking zal dit heus niet aan Hamas verwijten. Toch treft ook Hamas schuld. Ze staan te veel onder controle van de geostrategische belangen van Iran en Syrië. Zowel Israël als Hamas hebben een verwerpelijke houding. Het is zeer gevaarlijk en ook niet nodig om Israël met opzet een reden te geven om een oorlog te beginnen.

Palestijnse gewapende groepen vuurden inderdaad terug vele raketten af op Israëlische dorpen en steden. Hoe had Israël het rakettenprobleem moeten aanpakken? Nu ligt heel Gaza in puin, door de acties van een handvol militanten.
Maher: De Palestijnse raketten hebben lang gezwegen. Er was een staakt-het-vuren van 6 maanden. Israël beloofde de grenzen te openen als er geen raketten zouden worden afgevuurd, maar deed dat niet. En kijk wat nu het resultaat is. Israël heeft de sleutel in handen die de grenzen van Gaza kan openen en sluiten. Dat is ook de sleutel tot de oplossing, omdat die aan de bevolking van Gaza terug een normaal leven kan geven. Wat verwacht je als er geen medicijnen zijn, als er geen voedsel is, als er ondervoeding is? Een vredelievend volk? De Israëlische reactie heeft de radicale bewegingen alleen maar versterkt. Een hele generatie jongeren is nu uit op wraak en zo houdt Israël zijn vijand in stand.

Het doel van het militaire offensief was volgens jou niet om de raketten te stoppen?
Maher: Een militaire actie kan de toevoer van wapens aan Palestijnse gewapende groepen ten hoogste verminderen, maar nooit helemaal doen stoppen. De oorlog als een oorlog tegen het terrorisme omschrijven gaat niet op, het is een oorlog tegen de bevolking. Door de infrastructuur te bombarderen, wil Israël zelfs het minimum vernietigen dat de bevolking nodig heeft om te overleven. En zelfs als het stoppen van het afvuren raketten op Israël officieel het doel van het militaire offensief zou geweest zijn, dan nog was er geen balans tussen dat doel en de middelen die het Israëlische leger heeft gebruikt.

Samah: De ogen van wereld zijn plots op Gaza gericht. Maar Gaza staat niet altijd op de voorpagina’s van de kranten. De wereld ziet of weet niet wat er voorafgegaan is aan de huidige crisis en wat de toestand van vandaag verklaart, maar enkel radicalen die raketten op Israël afvuren.

Jullie bezoeken dagelijks een Palestijns meisje in een ziekenhuis in Brussel, één van de slachtoffers die op initiatief van de Belgische minister van Buitenlandse Zaken De Gucht naar België werd overgevlogen. Heeft zij jullie verteld wat ze heeft meegemaakt?
Maher: We bezoeken haar om met haar te praten en om te helpen met het vertalen. Samer is amper 4, maar ze klinkt als een meisje van 10. Ze is in shock en duidelijk getraumatiseerd. Ze vertelde ons dat een Israëlische tank halt hield bij hun huis. Soldaten riepen dat het gezin het huis moest verlaten. Toen Samer met haar moeder, grootmoeder en twee zusjes naar buiten kwam met een witte vlag, begonnen de soldaten te schieten. Zij heeft zelf van dichtbij een kogel in de rug gekregen en kan nu alleen haar hand bewegen. Ze is waarschijnlijk verlamd voor het leven. Haar grootmoeder heeft een kogel in de schouder gekregen en is achtergebleven in Gaza, samen met haar vader. Haar twee zusjes werden doodgeschoten, ze heeft hen zien sterven. Ze wil niet eten. Ze kan of wil ook niet wenen en ze voelt alleen maar pijn. Kan je met 1300 doden, waarvan 400 kinderen en meer dan 5000 gewonden nog spreken van een oorlog tegen Hamas? Een kind van 4 hoort niet te worden neergeschoten. Het is moeilijk om te begrijpen.

Hoe leggen jullie aan jullie eigen dochters uit wat er is gebeurd?
Samah: We spreken er met hen niet over. Onze kinderen vertonen gedragsproblemen omwille van wat ze in Gaza hebben mee-gemaakt. Ze hebben lang genoeg in Gaza gewoond om te begrijpen dat ze er niet naar terug willen. Onze oudste dochter zei dat ze haar grootmoeder miste, maar dat ze haar toch niet wil zien. Want dan moet ze naar Gaza. Het is moeilijk voor haar om de dingen in Gaza te begrijpen of te kaderen, maar toch doet ze dat op haar eigen manier. Ze vond het treffend dat je hier in ons appartement in België de ramen kan sluiten. In Gaza moesten we zelfs in de winter de ramen openlaten, omdat anders het glas door bombardementen in het rond zou kunnen vliegen. Het lichtje van de TV en het geluid van de koelkast geven haar een veilig gevoel: het is een teken dat er elektriciteit is.

Jullie familie is nog in Gaza. Zijn ze veilig?
Maher: Hun huis staat er nog. Ze zijn bij de ‘gelukkigen’, maar ze hebben doodsangsten doorstaan. Een groot deel van mijn familie woont in één huis dichtbij de Islamic University, een potentieel doelwit. Elke dag denk ik: de kans bestaat dat ik tientallen familieleden tegelijk verlies. Dat is ondraaglijk. Vrienden en familie in Gaza zijn maar liefst zeven keer door het Israëlisch leger opgebeld dat bombardementen zouden volgen, maar hun huizen werden nooit gebombardeerd. De angst die hierbij ontstaat is onvoorstelbaar. Regelmatig hoorde ik bominslagen als ik met mijn familie telefoneerde. Ze vertelden me dat de geur van de dood in de straten hangt. Niemand was veilig in Gaza. Er zijn veel mensen gestorven op straat en in hun eigen huizen.

Normaal kunnen mensen vluchten tijdens de oorlog, in Gaza bleven grenzen gesloten.
Maher: Ik herinner me een interview met Tzipi Livni. Op de vraag of burgers geen gevaar lopen, antwoordde ze dat ze maar naar veilige plaatsen moesten gaan. Er waren geen veilige plaatsen. Tijdens het offensief veranderden scholen van de Verenigde Naties in toevluchtsoorden. Op een bepaald moment schuilden er 50.000 vluchtelingen. Zelfs die gebouwen bleken geen veilige plaats te zijn. VN gebouwen werden maar liefst 4 keer gebombardeerd. Tientallen mensen die er veiligheid hadden gezocht, werden gedood.

Israël zegt dat vanuit die gebouwen werd geschoten?
Maher: De Verenigde Naties hebben eigen veiligheidspersoneel dat onafhankelijk van Hamas werkt. Hun gebouwen zijn ommuurd. Niemand kan daar zomaar naar binnen gaan.

Koester je hoop dat oorlogsmisdadigers zullen gestraft worden?
Maher: Weinig. Tijdens de zaak tegen Sharon hier in België enkele jaren geleden werd onder zware Israëlische druk één woord in de wet gewijzigd en de zaak mocht men vergeten. Bovendien werden journalisten en mensen-rechtenorganisaties tijdens de oorlog de toegang tot Gaza geweigerd. Zij zien nu, na het staakt-het-vuren, enkel het puin. Ze hebben niet gezien hoe burgers werden gedood. Vele lijken zijn bovendien al in staat van ontbinding, terwijl ze snel zouden moeten worden onderzocht om te weten hoe en aan welk soort verwondingen ze zijn bezweken. Laten we hopen dat er snel een onderzoek komt.

Dan zullen de acties van Hamas ook onder de loep worden genomen?
Maher: Uiteraard. Het recht geldt voor iedereen.

Wat zal de toekomst brengen?
Maher: Hoe lang zal het nog duren voor de veiligheid van de burgerbevolking in Gaza is gegarandeerd? Israël zal sowieso troepen in de buurt gestationeerd houden, zeker in het noorden van de Gazastrook. En Hamas zal wel blijven raketten afvuren. Ik verwacht ook niet dat de grenzen snel en voor lange tijd zullen open gaan. We staan nochtans voor de zoveelste wederopbouw die opnieuw miljarden euro’s zal kosten. Hoe lang zal het duren vooraleer de kinderen terug kwaliteitsvol onderwijs genieten? Scholen zijn vernield. Er is geen schrijfgerief, geen boeken. En vele kinderen zijn getraumatiseerd en hebben nood aan psychologische bijstand. Hoe lang zullen de mensen dakloos blijven? Duizenden gezinnen vinden hun eigen huis niet meer terug in het puin. Velen onder hen slapen nu in tenten of scholen, waarschijnlijk voor zeer lange tijd.

Er is nu vanuit verschillende hoeken de bereidheid om geld te doneren.
Maher: Geld lost niks op en brengt zeker de doden niet terug. In plaats van de humanitaire reflex achteraf, had een sterke politieke reactie van in het begin honderden mensenlevens kunnen redden. Er zijn burgers gedood, vrouwen en kinderen. Toch kwam er geen onmiddellijke, eensluidende oproep om het bloedvergieten onmiddellijk te stoppen. Pas veel later zijn de eerste voorzichtige stappen hiertoe gezet. Maar waar bleven China, Rusland, de EU, de VS? Wachtten ze tot er wat meer doden waren gevallen? De reactie van de EU is belachelijk. De EU wil geld doneren voor de heropbouw. Waarom reageerde Europa niet voor of tijdens de verwoestingen? Wat moeten de Palestijnen nu denken van de EU? De ontgoocheling in de internationale reactie, zeker die van de VN-Veiligheidsraad, is groot. Palestijnen zijn ook enorm ontgoocheld in Egypte en meer bepaald in de Egyptische regering.

Zie je nog kansen op een duurzame vrede tussen Israël en de Palestijnen?
Maher: We wachten op een nieuw historisch moment waarop de twee bevolkingen tegelijk vrede willen, een historische ‘match’ van de massa. De bevolkingen steunen op dit moment leiders die de confrontatie opzoeken. En dat verstoort de relaties voor de komende generaties.

Wat hun eigen toekomst zal brengen is ook nog niet zeker. Eerst wil Maher zijn studies afmaken en dan misschien naar familie in Dubai trekken. Terugkeren naar Gaza is de allerlaatste optie, ook al mist hij zijn familie en vrienden.

Meer informatie

Over Samer Abed Rabbu, het meisje dat werd neergeschoten en naar België werd overgevlogen:

• Gaza father finds out child survived http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7843430.stm
• New evidence of Gaza child deaths http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/7843307.stm
• Gazans say IDF troops ignored white flags, shot at them http://www.haaretz.com/hasen/spages/1056952.html