Soedan: Constante toevoer van wapens voedt aanhoudend burgerleed in conflict

De briefing, New Weapons Fuelling the Sudan Conflict, documenteert hoe recent gefabriceerde buitenlandse wapens zijn overgebracht naar en rond Soedan, vaak in flagrante strijd met het bestaande wapenembargo voor Darfur.

Amnesty International heeft vastgesteld dat onlangs geproduceerde of overgebrachte wapens en munitie uit landen als China, Rusland, Servië, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Jemen in grote hoeveelheden worden geïmporteerd in Soedan. Vervolgens komen ze in sommige gevallen in Darfur terecht.

Tot nu toe zijn er meer dan 16.650 mensen gedood sinds de escalatie van het conflict tussen de Sudanese Armed Forces (SAF) en de Rapid Support Forces (RSF) in april 2023. Amnesty International heeft burgerslachtoffers gedocumenteerd, zowel bij willekeurige aanvallen als bij directe aanvallen op burgers. Sommige schendingen van het internationaal humanitair recht door de partijen in het conflict komen neer op oorlogsmisdaden. Naar schatting zijn meer dan 11 miljoen mensen ontheemd geraakt en lopen miljoenen mensen een direct risico op hongersnood.

“De constante wapenstroom naar Soedan blijft op immense schaal burgerdoden en leed onder de burgerbevolking veroorzaken”, zegt Deprose Muchena, Senior Director for Regional Human Rights Impact van Amnesty International.

“Ons onderzoek toont aan dat wapens die het land binnenkomen in handen zijn gekomen van strijders die beschuldigd worden van schendingen van internationaal humanitair recht en mensenrechten. We hebben methodisch een reeks dodelijke wapens getraceerd - waaronder handwapens, jachtgeweren en geweren - die in Soedan worden gebruikt door strijdende partijen.”

“Het is duidelijk dat het bestaande wapenembargo, dat momenteel alleen van toepassing is op Darfur, volstrekt ontoereikend is en moet worden herzien en uitgebreid naar heel Soedan. Dit is een humanitaire crisis die niet kan worden genegeerd. Met een dreigende hongersnood kan de wereld de burgers in Soedan niet in de steek blijven laten.”

Een wereldwijde handel in dood

Amnesty International identificeerde recentelijk geproduceerde of overgebrachte handwapens en munitie uit verschillende landen die door verschillende partijen in het conflict op het slagveld worden gebruikt. Geavanceerde drone-stoorzenders, mortieren en antimaterieelgeweren die in China zijn gefabriceerd, zijn door beide partijen in het conflict gebruikt. Een verscheidenheid aan recent geproduceerde gepantserde personeelsdragers uit de VAE is gebruikt door de Rapid Support Forces.

Uit handelsgegevens op zendingsniveau blijkt dat Turkse bedrijven de afgelopen jaren honderdduizenden losse geweren naar Soedan hebben geëxporteerd, samen met miljoenen losse patronen. Amnesty International denkt dat deze op grote schaal in Soedan worden omgezet in dodelijke wapens. Dit benadrukt de noodzaak om deze grotendeels ongereguleerde handel nauwlettender te controleren.

Amnesty International signaleert ook een opkomende trend waarbij handwapens, die normaal gesproken op de civiele markt worden verkocht, worden doorgesluisd naar regeringstroepen en gewapende oppositiegroepen. Bedrijven in Turkije en Rusland hebben civiele varianten van handwapens geëxporteerd die door beide partijen in het conflict worden gebruikt.

Wapens zoals de Tigr marksman geweren of Saiga-MK geweren - geproduceerd door het Russische Kalashnikov Concern - worden normaal gesproken verkocht aan civiele wapenbezitters, maar zijn verkocht aan wapenhandelaren met sterke banden met de SAF.

Sarsilmaz, Turkije's belangrijkste fabrikant van handwapens, levert aan de SAF. Uit analyse van handelsgegevens blijkt ook dat kleinere Turkse bedrijven - zoals Derya Arms, BRG Defense en Dağlıoğlu Silah - de afgelopen jaren Turkse jachtgeweren en geweren naar Soedan hebben geëxporteerd. Zo is op een video die de RSF op zijn officiële X-account heeft gezet, een RSF-soldaat te zien die is uitgerust met een BRG 55-geweer dat is gefabriceerd door het Turkse bedrijf Burgu Metal. De video is naar verluidt gefilmd in Nyala in Zuid-Darfur op 15 februari 2024. Amnesty International heeft ook bewijs gevonden dat recentelijk gefabriceerde Chinese mortieren zijn gebruikt in El-Daein in Oost-Darfur, en dat recente Chinese handwapens ook op grote schaal aanwezig zijn in andere delen van Soedan.

“De VN-Veiligheidsraad moet het wapenembargo dringend uitbreiden naar de rest van Soedan en ook zijn controle- en verificatiemechanismen versterken”, aldus Deprose Muchena.

“De uitbreiding moet effectief toezicht houden op internationale wapenleveranties en illegale wapenverplaatsingen naar het land en moet een zo groot mogelijk aantal wapens omvatten om de wijdverspreide verspreiding van geweren, jachtgeweren, losse geweren en bijbehorende munitie naar Soedan tegen te gaan.”

Methodologie

Amnesty International analyseerde meer dan 1.900 zendingen van wapens uit verschillende landen naar Soedan door handelsgegevens te bekijken die waren verzameld bij twee leveranciers, voor respectievelijk 2013-2023 en 2020-2023.

De mensenrechtenorganisatie analyseerde ook open bronnen en digitaal bewijsmateriaal - waaronder ongeveer 2.000 foto's en video's - waarop recentelijk geproduceerde of geïmporteerde wapens in Soedan te zien zijn. Amnesty International heeft tussen februari en maart 2024 ook 17 regionale wapen- en Soedanexperts geïnterviewd om de gegevensanalyse te bevestigen en wapenaanvoerlijnen te onderzoeken die door verschillende groepen worden gebruikt.

Amnesty International en haar Digital Verification Corps bevestigden vervolgens de aanwezigheid van wapensystemen die in de handelsgegevens waren geïdentificeerd door een groot aantal video's en afbeeldingen van sociale mediaplatforms samen te stellen en te analyseren. De foto's en video's omvatten materiaal dat door de RSF of de SAF is geplaatst, maar ook materiaal van bekende SAF- of RSF-filialen. Waar mogelijk is ook digitaal bewijsmateriaal geanalyseerd en geverifieerd door het Crisis Evidence Lab van Amnesty International.

Vanwege het aanhoudende conflict konden Amnesty International-onderzoekers geen onderzoek doen in Soedan. Alle vermelde bedrijven en actoren zijn vóór publicatie op de hoogte gesteld van de bevindingen en hebben de gelegenheid gekregen om te reageren en aanvullende informatie te verstrekken. Waar relevant zijn elementen uit deze antwoorden aan de briefing toegevoegd.

Achtergrond

In april 2023 braken in Soedan gevechten uit tussen de paramilitairen van de SAF en de RSF. Sindsdien hebben andere gewapende groepen en actoren zich bij het conflict aangesloten, waarbij zij zich ofwel bij de SAF ofwel bij de RSF hebben gevoegd. De gevechten vonden plaats na maanden van spanningen tussen de twee groepen over hervormingen van de veiligheidsmacht. Deze hervormingen werden voorgesteld als onderdeel van de onderhandelingen voor een nieuwe overgangsregering, naast andere kwesties.

Het conflict heeft geleid tot massale ontheemding van burgers. Volgens schattingen van de VN zijn sinds april 2023 meer dan 7,3 miljoen mensen ontheemd geraakt. Daarnaast zijn naar schatting nog eens 2,1 miljoen mensen gevlucht naar de buurlanden Centraal-Afrikaanse Republiek, Tsjaad, Egypte, Ethiopië en Zuid-Soedan, waar ze in erbarmelijke omstandigheden leven.

Op 15 april 2024, de eerste verjaardag van het Soedan-conflict, lanceerde Amnesty een wereldwijde petitie die er bij de VN-Veiligheidsraad op aandringt om het bestaande wapenembargo uit te breiden van Darfur naar de rest van Soedan. Dit is onderdeel van een bredere campagne van Amnesty International die pleit voor de bescherming van burgers in Soedan en oproept tot het afleggen van verantwoording aan degenen die wreedheden tegen burgers hebben begaan.

Lees de volledige briefing