Soedan: Buurlanden moeten veilige doorgang bieden aan mensen die conflict ontvluchten

Tussen 9 mei en 16 juni interviewde Amnesty International 29 burgers die voor de moeilijke keuze stonden om terug te keren naar het conflict dat ze ontvluchtten, of gestrand te blijven aan de grens, waar ze mogelijk voor onbepaalde tijd moeten wachten zonder basisvoorzieningen om hun gezondheid, privacy en waardigheid te behouden.

Onder de geïnterviewden bevonden zich mensen in Wadi Halfa, vlakbij de grens met Egypte, en Port Sudan, een haven aan de Rode Zee. Er waren ook mensen die op verschillende locaties de Soedanese grensovergangen waren gepasseerd en zich in een van de locaties bevonden of van plan waren door te reizen, waaronder Addis Abeba in Ethiopië, Juba en Renk in Zuid-Soedan, Caïro in Egypte, Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten en Ndjamena in Tsjaad.

“De schrijnende humanitaire situatie langs de grenzen zou worden verlicht door iedereen die het conflict ontvlucht snel de grens over te laten gaan en onmiddellijk toegang te geven tot asielregistratie,” zegt Tigere Chagutah, regionaal directeur voor Oost- en Zuidelijk Afrika van Amnesty International.

Omar*, een 35-jarige man die sinds eind april in Port Sudan verblijft, mocht niet vertrekken omdat hij geen paspoort had. Omar vertelde Amnesty International dat hij een Schengenvisum had aangevraagd en dat zijn paspoort bij de ambassade in Khartoem lag toen de oorlog begon.

“Staten zouden mensen die een conflict ontvluchten de toegang niet mogen ontzeggen op basis van een gebrek aan identificatiedocumenten of visa. De strenge toegangsregels voor mensen zonder geldige reisdocumenten of visa hebben onoverkomelijke barrières opgeworpen voor mensen in nood. Hierdoor lopen ze ernstige risico's.”

Talloze personen die met succes de grens zijn overgestoken, worden nog steeds geconfronteerd met onzekerheid. Ze ondervinden moeilijkheden om asiel te krijgen en/of hun status te behouden omdat ze hun identiteitsdocumenten niet kunnen verlengen.

De situatie voor mensen die Soedan ontvluchten wordt nog verergerd doordat sommige asielzoekers de toegang wordt geweigerd, waardoor ze het risico lopen om terug te keren naar de gevaren waaraan ze probeerden te ontsnappen.

Tijdens de evacuatie in Port Soedan in april 2023 weigerden landen die hun onderdanen evacueerden, ook de Soedanezen zonder visum te evacueren.

Amnesty International heeft getuigen en humanitaire hulpverleners geïnterviewd en documenten, video's, foto's en rapporten van media en ngo's in de regio geanalyseerd om de details verder te verifiëren.

‘Veiligheidsscreening' door Soedanese autoriteiten

Mensen die het conflict in Khartoem en de rest van het land ontvluchtten, moesten verschillende wegversperringen en controleposten passeren waar de autoriteiten hen lastigvielen en bedreigden. Dit maakte het moeilijk om Soedan te verlaten.

Amnesty International ontving berichten dat de kosten van reizen van Khartoem naar de grens aanzienlijk zijn gestegen, waardoor mensen die het geweld proberen te ontvluchten minder mogelijkheden hebben.

Drie geïnterviewden zeiden dat ze door het Soedanese leger werden ondervraagd toen ze probeerden te vluchten. Dit maakte het moeilijk om het land te verlaten en veroorzaakte vertragingen aan de grens.

Eén geïnterviewde vertelde het volgende aan Amnesty International: "Immigratieambtenaren in Gadarif [bij de grens met Ethiopië] zeiden dat ik ondervraagd moest worden door een militaire inlichtingenofficier. Hij ondervroeg me twee uur lang en vroeg me waarom ik wegging, wat ik vroeger in Khartoem deed en of ik bereid was om bij het leger te gaan. Ik zei dat ik naar Ethiopië wilde oversteken om veiligheid te zoeken. Ik mocht de grens over."

Ali*, een 26-jarige man, moest een getuige oproepen om zijn identiteit te bevestigen toen hij werd doorgelicht door een Soedanese veiligheidsbeambte en moest betalen om toestemming te krijgen om Ethiopië binnen te treden aan de grensovergang in Gallabat. Hij betaalde ongeveer 2.000 Soedanese pond (gelijk aan 4 Amerikaanse dollar) voor een dienst die voordien gratis was.

Humanitaire situatie

Volgens de ingewonnen informatie overweldigden de honderden wachtende mensen aan de grensovergangen in Qustul en Argeen bij Wadi Halfa de beschikbare faciliteiten aan de grens en in de aangrenzende steden.

Osman*, een 30-jarige man, zei dat de mensen die gestrand waren aan de grens bij Wadi Halfa gedwongen waren om de nacht buiten door te brengen zonder fatsoenlijk onderdak, water of voedsel. Het gebrek aan basisvoorzieningen, zoals toiletten en schoon water, creëerde een onhygiënische omgeving. Dit bracht veel risico's met zich mee, vooral voor ouderen en kinderen. Osman bevestigde de aanwezigheid van het Rode Kruis aan de Egyptische kant van de grens, maar zei dat aan Sudanese zijde medische hulp ontbrak.

Aamira*, een 30-jarige vrouw, vertelde Amnesty International dat haar familie acht uur lang buiten de bus had geslapen terwijl ze wachtten om langs de grenscontrole te worden doorgelaten.

Ze getuigde: “We kwamen 's nachts aan. En toen we daar aankwamen, was de Egyptische grens gesloten. We moesten buiten slapen. Mijn familieleden zaten meer dan drie dagen vast aan de grens bij Argeen zonder te worden bijgestaan. Er was noch medische hulp noch water voor sanitair.”

Egyptische autoriteiten hebben extra beperkingen opgelegd

Egypte heeft de grootste toestroom van mensen ontvangen die het conflict in Soedan ontvluchtten. Volgens het Egyptische ministerie van Buitenlandse Zaken waren op 26 juni meer dan 250.000 Soedanezen Egypte binnengekomen.

Volgens de door Amnesty International verzamelde informatie eisten de Egyptische autoriteiten vanaf 10 juni 2023 van alle Soedanese onderdanen een inreisvisum dat werd afgegeven door het Egyptische consulaat in Wadi Halfa of in Port Soedan. Dit deden ze naar eigen zeggen om zowel de vervalsing van visa tegen te gaan als de toestroom van Soedanese onderdanen naar Egypte beter te beheren.

Volgens de regels voorafgaand aan het conflict hadden enkel Soedanese jongens ouder dan 16 jaar en mannen jonger dan 50 jaar een inreisvisum nodig. Aan het begin van de crisis aanvaardden de Egyptische immigratieautoriteiten ook tijdelijke reisdocumenten bij landovergangen van Soedan naar Egypte voor vrouwen, meisjes, jongens jonger dan16 jaar en mannen ouder dan 50 jaar.

De Egyptische autoriteiten staakten deze praktijk echter zonder waarschuwing op 25 mei 2023, wat leidde tot verdere chaos, ernstige vertragingen en overvolle grensovergangen. De Egyptische autoriteiten maakten ook een einde aan eerdere praktijken waarbij Soedanese onderdanen met verlopen paspoorten, waarvan de geldigheidsduur met zes maanden was verlengd, toegang werd verleend en kinderen konden worden toegevoegd aan de paspoorten van hun ouders.

Een ander besluit dat door Amnesty International onder de loep werd genomen, dateert van 29 mei 2023. Hierin hebben de Egyptische overheden een aanvullende verplichte veiligheidscontrole ingevoerd voor jongens en mannen tussen de 16 en 50 jaar die Egypte binnenkomen via de internationale luchthaven van Caïro. Het beleid bepaalt dat op het visum het nummer van de veiligheidscontrole moet worden afgedrukt en gedateerd voordat het individu Egypte mag binnenkomen.

Amnesty International ontving ook alarmerende berichten over autoriteiten in Egypte die onderdanen van Syrië en Eritrea die Soedan ontvluchten de toegang tot het land ontzeggen. Een getuige vertelde Amnesty International dat eind april individuen de toegang was geweigerd aan de grens van Argeen met Egypte omdat ze in het bezit waren van verlopen documenten, met als gevolg dat een gezin van elkaar werd gescheiden.

Egyptische media meldden op 7 juni dat de autoriteiten de goedkeuring van een nieuwe asielwet willen versnellen. Hoewel het wetsontwerp nog niet openbaar is gemaakt, blijkt uit berichten dat volgens het voorstel alle asielzoekers en vluchtelingen in het land zich bij de autoriteiten moeten laten registreren en hun status moeten regulariseren binnen zes maanden nadat de uitvoeringsbepalingen van de wet van kracht zijn geworden.

Op satellietbeelden die Amnesty International tussen 6 juni en 23 juni van de grens met Argeen heeft gemaakt, is een aanzienlijke toename te zien van het aantal voertuigen aan de Soedanese kant van de grens.

Regionale reactie op vluchtelingen

Organisaties op lokaal niveau bieden steun aan Soedanezen die op de vlucht zijn, voornamelijk langs de grens tussen Soedan en Zuid-Soedan en de grensregio's tussen Soedan en Tsjaad. Het huidige gebrek aan steun van de internationale gemeenschap verergert de reeds kwetsbare situatie. Hierdoor komen de beperkte middelen die beschikbaar zijn in de lokale gemeenschappen verspreid over de grenzen, nog meer onder druk te staan.

In Tsjaad zorgen humanitaire organisaties voor water, voedsel, gezondheidszorg en onderdak voor de meer dan 120.000 Soedanezen die sinds het begin van het conflict zijn overgestoken. Zuid-Soedan heeft recent ook 129.000 mensen uit Soedan opgevangen.

Amnesty’s oproep

Op 27 juni was slechts 13% van het bedrag van 566,4 miljoen Amerikaanse dollar, dat door de VN-vluchtelingenorganisatie was aangevraagd voor de regionale vluchtelingenactie in Soedan, gefinancierd.

“Amnesty International roept buurlanden van Soedan op om hun verplichtingen op grond van de internationale mensenrechten- en vluchtelingenwetgeving na te komen door hun grenzen open te stellen voor mensen die dit escalerende conflict ontvluchten”, aldus Tigere Chagutah.

“Alle landen moeten de beperkingen die een snelle, veilige en waardige binnenkomst van alle mensen die Soedan ontvluchten belemmeren, zonder enige vorm van discriminatie opheffen. Ook moeten ze ervoor zorgen dat alle asielzoekers onbeperkt toegang hebben tot eerlijke en effectieve asielprocedures en humanitaire hulp.”

“De Egyptische autoriteiten moeten er ook voor zorgen dat de nieuwe voorgestelde wet- en regelgeving inzake asiel in het land volledig in overeenstemming is met de internationale mensenrechten en vluchtelingenwetgeving en -normen.”

Achtergrond

Volgens de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Vluchtelingen (UNHCR) zijn er momenteel meer dan 563.000 mensen de grens overgestoken op zoek naar veiligheid en bescherming tegen de aanhoudende crisis in Soedan. Humanitaire groeperingen die in en buiten Soedan reageren op de situatie, hebben zowel melding gemaakt van de erbarmelijke humanitaire situatie als de dringende behoefte aan onmiddellijke hulp en steun benadrukt.