Schrijfmarathon: Yasamans strijd voor keuzevrijheid in Iran

Schrijfmarathon: Yasamans strijd voor keuzevrijheid in Iran

Uit de beweging

Stel je even voor: je bent 23 jaar en je deelt een filmpje van jezelf op sociale media. In dat filmpje is te zien hoe je ter ere van Internationale Vrouwendag bloemen uitdeelt aan andere vrouwen op de metro. De meeste van die vrouwen dragen een sluier, maar jijzelf, je vriendinnen en je moeder niet.Je deelt met de andere vrouwen op de metro je hoop voor betere vrouwenrechten. Een maand later word je gearresteerd, Je brengt negen dagen door in gevangenschap, zonder dat jij of je ouders weten waar je bent. In het internationaal strafrecht heet dat een gedwongen verdwijning. Een paar maanden later word je veroordeeld tot zestien jaar cel. 

Dit is het onrecht dat Iraanse mensenrechtenactiviste Yasaman Aryani sinds 10 maart 2019 onafgebroken wordt aangedaan. Voor haar protest op de metro tegen de Iraanse sluierwet, die Iraanse vrouwen verplicht een sluier te dragen in de openbare ruimte, werd ze veroordeeld voor “het verspreiden van propaganda tegen het systeem”, “misdaden tegen de nationale veiligheid” en het “aanzetten tot en faciliteren van corruptie en prostitutie”. 

Dit jaar is Yasaman Aryani één van de jonge mensenrechtenverdedigers voor wie mensen van over de hele wereld brieven zullen schrijven tijdens de Schrijfmarathon. Samen met tientallen andere vrouwenrechtenverdedigers zit ze een celstraf uit in Iran voor haar protest tegen de sluierwetten.

Niet tegen de hoofddoek, voor de keuzevrijheid

Yasaman is slechts één van de minstens 48 vrouwenrechtenverdedigers die sinds januari 2018 door de Iraanse autoriteiten werden gearresteerd voor hun protest tegen de verplichte sluier. Zij maken deel uit van een groeiende beweging van burgers die dappere daden van verzet stellen. Vrouwen die op publieke plaatsen hun hoofddoek aan een stok hangen of net als Yasaman video’s delen waarop hun losse haar te zien is. 
De beweging bestaat niet alleen uit vrouwen die de hoofddoek afzweren, maar eveneens uit vrouwen die er wel een dragen. Ook mannen doen mee. 
Deze groep trekt niet de straat op om tegen de hijab te protesteren, maar voor het recht op de keuzevrijheid van de vrouw om te dragen wat ze wil, zonder dat ze moet vrezen voor intimidatie, geweld, bedreigingen of zelfs opsluiting. “Ik zonder hijab, jij met hijab”, hoor je Yasaman tegen een andere vrouw zeggen in haar filmpje.
 

Een geschiedenis van gevaarlijke kledij

Vrouwen in Iran mogen al een lange tijd niet meer kiezen hoe ze zich kleden. Onder het prowesterse regime van de Sjah werd het vrouwen in 1936 verboden de hijab te dragen, nadat mannen eerder al werden verplicht om een pak, das en hoed te dragen “zodat de westerlingen ons niet meer uitlachen”. Na de revolutie van 1979 vaardigde Ayatollah Khomeini het bevel uit vrouwen en meisjes te verplichten de hoofddoek te dragen. In 1983 werd deze praktijk in een wet gegoten. Deze wet maakte het mogelijk om vrouwen die de hoofddoek weigerden te dragen, te veroordelen tot een boete, geseling of een gevangenisstraf. 

De naleving van deze wet wordt streng bewaakt door de ‘moraliteitspolitie’ die door de straten van Iran patrouilleert en de macht heeft om vrouwen aan een vergaande controle te onderwerpen: van de hoeveelheid haar die ze tonen, tot de lengte van hun broek en de hoeveelheid make-up die ze dragen. Zelfs kleurrijke of nauw aansluitende kledij kan worden beschouwd als aanstootgevend. Het optreden van deze moraliteitspolitie is vaak gewelddadig: er zijn talrijke verhalen van vrouwen die door hen in het gezicht worden geslagen of in hun busje worden gegooid en weggevoerd. 

Bovendien creëren deze wetten een klimaat waarin misdadigers en zelfverklaarde burgerwachten zich gerechtigd voelen om op eigen initiatief de waarden van de Islamitische Republiek te verdedigen door vrouwen publiekelijk aan te vallen. Dagelijks zijn er gevallen van vrouwen en meisjes die door vreemden worden geslagen, pepperspray in hun ogen krijgen of worden uitgemaakt voor hoeren of wiens hoofddoeken hardhandig worden rechtgetrokken. 

Repressieve wetten, nog meer repressieve sancties

Deze wetten, die vrouwen zonder hijab criminaliseren, zijn een extreme vorm van discriminatie. Ze schenden verschillende grondrechten waaronder het gelijkheidsbeginsel, het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer en de vrijheid van meningsuiting en geloof. Het geweldloze protest waarmee mensenrechtenverdedigers zich tegen deze wetten verzetten, wordt door de Iraanse autoriteiten repressief en onevenredig beantwoord. Verschillende demonstranten zijn gefolterd, gevangengenomen, en het recht op een eerlijk proces ontzegd. De politie gebruikt de dreiging van gevangenisstraffen om toekomstige protesteerders te ontmoedigen. 

In de manier waarop Yasaman na haar arrestatie werd behandeld, kunnen verschillende ontradingsmiddelen worden herkend, die vaak tegen vrouwelijke mensenrechtenverdedigers worden gebruikt. Tijdens haar gedwongen verdwijning van negen dagen werd ze onderworpen aan intense verhoren waarbij haar ondervragers er herhaaldelijk mee dreigden haar familie en vrienden te arresteren als ze niet bekende. Yasamans moeder, Monireh Arabshahi, werd terwijl ze op zoek was naar informatie over haar dochter, gearresteerd op dezelfde grond als haar dochter. Ook zij werd uiteindelijk veroordeeld tot een celstraf van zestien jaar.

 


Yasaman Aryani, haar moeder en tientallen andere vrouwen en mannen, moesten hun strijd voor de keuzevrijheid van de vrouw bekopen met hun eigen vrijheid.

Amnesty International wil haar en andere mensenrechtenverdedigers helpen hun vrijheid terug te winnen.

vanaf eind november kan je voor Yasaman in actie komen tijdens de Schrijfmarathon.


 

Auteur: 
Alexandra Vanreusel