Rusland: decriminaliseren huiselijk geweld is crimineel

Aan het begin van de twintigste eeuw ontpopte de nieuwe Russische socialistische staat zich met figuren als Alexandra Kollontai als een van de voortrekkers inzake vrouwenrechten. Zo werd abortus al in 1920 volledig gelegaliseerd, kregen vrouwen acht weken betaald moederschapsverlof en werd er vanuit verschillende hoeken voor een meer progressieve ofwel ‘kameraadschappelijke‘ liefde gepleit.

Doorheen de twintigste eeuw veranderde die vrouwvriendelijke toon meermaals en werden vooruitstrevende wetten teruggeschroefd. Ook vandaag zien we hoe Rusland vrouwenrechten wil inperken. De nieuwe wet is een aanslag op de veiligheid van vrouwen en geeft een verkeerd signaal in een land waar elke veertig minuten een vrouw aan huiselijk geweld sterft.

Onzichtbaar en onbelangrijk

Amnesty publiceerde al in 2005 een uitgebreid dossier over geweld tegen vrouwen in Rusland. Hieruit bleek dat de Russische wetgeving er niet in slaagt om huiselijk geweld aan te pakken en het bijgevolg onzichtbaar blijft. Zo is er geen specifieke wet die verkrachting binnen het huwelijk criminaliseert, maar moeten slachtoffers hun toevlucht zoeken in genderneutrale wetten die er vaak niet in slagen vrouwen voldoende te beschermen.

Die gebrekkige wetgeving ligt in lijn met de heersende publieke opinie dat geweld binnen het huwelijk niet door de staat moet worden behandeld, maar binnen de familie zelf. Wetten die huiselijk geweld willen bestraffen, zouden een inmenging in het private leven en de familie zijn. Uit een ondervraging bleek zelfs dat 60% van de mannelijke bevolking en 50% van de vrouwelijke ‘verkrachting binnen het huwelijk’ een misleidende benaming vond en zou volgens 70% van alle respondenten seks binnen het huwelijk met wederzijdse toestemming niet belangrijk zijn. Naast die normalisering van huiselijk geweld worden andere argumenten aangehaald om gendergerelateerd geweld te rechtvaardigen. Zo worden vrouwen vaak het slachtoffer van huiselijk geweld als zij er niet in slagen om te voldoen aan het genderstereotype van de huismoeder. Ook alcoholisme is in vele gezinnen een aanleiding voor geweld. Wanneer misbruikte vrouwen toch naar hulp zoeken, vinden ze weinig gehoor bij de politie; 75 à 90% van de ingediende klachten worden geseponeerd zonder enige verdere actie.

Die vrouwonvriendelijke attitude binnen de Russische samenleving zorgt voor nog meer schokkende statistieken. Maar liefst 70% van de vrouwelijke bevolking zou al slachtoffer zijn geweest van een vorm van geweld door haar partner (psychologisch, seksueel, fysiek of economisch). 58% hiervan gaat over fysiek geweld en 23% over seksueel geweld. Ook is 90% van de totale bevolking als kind getuige geweest van huiselijk geweld tussen zijn of haar ouders of hier al slachtoffer van geweest in de huidige relatie. Het wordt pijnlijk duidelijk dat huiselijk geweld binnen de Russische samenleving sterk aanwezig is en er sprake is van een vicieuze cirkel die dit geweld niet alleen tolereert, maar zelfs tot norm maakt.

Niet langer crimineel

Een nieuwe wet die in februari door een overweldigende meerderheid werd gestemd (385 stemmen tegen twee), lijkt Rusland nog verder in een spiraal van huiselijk geweld te duwen. Door die nieuwe wet wordt fysiek geweld op een familielid voortaan niet meer als strafrechtelijke inbreuk behandeld, maar als burgerrechtelijke, tenzij bij ernstige verwondingen zoals gebroken beenderen. Hierdoor zijn ook de straffen drastisch verminderd. Vroeger kon men een maximumstraf van twee jaar krijgen voor het toebrengen van slagen of verwondingen, nu kan dit door middel van een boete of een gevangenisstraf van 15 dagen geregeld worden. Voorstanders van dit nieuwe amendement wijzen op het zelfbeschikkingsrecht van de familie, dat hen het recht geeft zelf te beslissen hoe er wordt omgegaan met conflicten en het disciplineren van kinderen. Het amendement werd opgesteld door Yelena Mizulina, hetzelfde parlementslid dat achter de controversiële ‘anti-homopropagandawet’ zat.

Bewustwording en protest

Ondanks de normalisering van huiselijk geweld in Rusland zijn er toch enkele vrouwenbewegingen en activisten die aan de alarmbel trekken. Eerder dit jaar deelden honderden Russische en Oekraïense vrouwen hun ervaringen met gendergerelateerd geweld onder de hashtag #‎яНеБоюсьСказати (‘ik ben niet bang om te spreken’). Deze beweging toont dat er een groeiend bewustzijn over huiselijk en seksueel geweld ontstaat en mensen dit niet langer als normaal willen accepteren.

Toch heeft Rusland nog een lange weg te gaan. Tijdens het protest van vrouwenrechtenactiviste Alena Popova aan de Doema tegen het nieuwe amendement werd ze meerdere malen beledigd. Er waren zelfs andere protesten van ouders aan de gang die het recht om hun kinderen te slaan opeisten. Het is duidelijk dat Rusland nog een lange weg heeft te gaan alvorens het zijn meest kwetsbare burgers zal beschermen en gendergerelateerd geweld zal aanpakken. Het blijft echter belangrijk dat we ons hiertegen blijven uitspreken; huiselijk geweld kan geen deel van familiewaarden zijn, het scheurt families uit elkaar.

Meer weten? Raadpleeg het Amnesty Rapport Russian Federation: Nowhere to turn to: Violence against women in the family