Rapport Etnisch Profileren: één jaar later
Etnische profilering stoppen is een werk van lange adem. Maar een jaar na de publicatie van ons rapport over etnisch profileren in België kan ik al tevreden vaststellen dat politici en politie enkele belangrijke stappen hebben gezet.
Drie jaar geleden begon ik voor Amnesty aan een onderzoek naar etnische profilering in België. Als mijn vele interviews iets duidelijk maakten, dan wel dit: etnisch profileren is in ons land een realiteit. Dat zeiden niet alleen de mensen die omwille van hun uiterlijk door de politie worden gecontroleerd, maar ook verschillende politiemensen zelf.
Kritikos Pandelis Mwansa deed zijn relaas van hoe een politievrouw hem beschuldigde van inbraak in zijn eigen huis. Nyira, Younes, Manassé, Mohamed en Mostafa vertelden in dit filmpje over de impact die etnisch profileren op hen heeft. Deze verhalen blijven me raken, omdat ik telkens voel hoe onrechtvaardig etnisch profileren is en hoeveel moed deze mensen opbrengen om hun persoonlijke verhaal, hun pijn, te delen, zodat anderen het in de toekomst het niet hoeven mee te maken.
Op een debatavond in Antwerpen enkele maanden geleden, dat Amnesty organiseerde met Uit de Marge, Kifkif en De Roma, kwamen nog eens vierhonderd mensen praten over etnisch profileren en hun ervaringen met de politie. Dat het thema een gevoelige snaar raakt, is intussen wel duidelijk.
Politieke wil
Sinds het rapport van Amnesty kwam de problematiek van etnische profilering op de politieke agenda te staan. Het betekende de start van een belangrijke dialoog met de minister van Binnenlandse Zaken – toen nog Jan Jambon – die de politie aanstuurt. Het was ook de aanleiding voor verschillende parlementaire vragen. Dit jaar organiseerde de Commissie Binnenlandse Zaken zelfs een speciale hoorzitting over etnische profilering, waarop Amnesty-directeur Wies De Graeve en ik de conclusies van ons rapport toelichtten.
Op een conferentie in mei 2018 deed ik samen met zeven andere organisaties aanbevelingen om etnische profilering te bestrijden aan een honderdtal beleidsmakers, politiemensen en andere belanghebbenden. Het bleek een opmerkelijk startpunt voor initiatieven bij politie en politici. Zo valt het op dat de meeste partijen de strijd tegen etnisch profileren hebben opgenomen in hun huidige verkiezingsprogramma’s.
Ook op de eerder vernoemde debatavond in Antwerpen werd duidelijk dat er politieke wil is om het probleem aan te pakken. Alle aanwezige partijen – CD&V, Groen, N-VA, Open VLD, PVDA en sp.a – spraken zich toen uit vóór de registratie van politiecontroles (zie foto hieronder). Daarmee toonden ze zich akkoord met een van onze belangrijkste aanbevelingen. Of en hoe de partijen hun beloftes zullen vertalen in het regeerakkoord, valt af te wachten. Amnesty volgt het in elk geval van dichtbij op.
Politie neemt het voortouw
Ook bij de politie beweegt er wat. Het hoofd van de federale politie en verschillende korpschefs erkenden expliciet dat etnische profilering bestaat en veroordelen het. Dat is een positief signaal.
Enkele politiezones namen intussen het voortouw om etnische profilering te bestrijden. Zo ging er in Luik een instructie rond om duidelijkheid te scheppen rond de vage wettelijke bepaling van "redelijke gronden" voor een controle. In Charleroi komt er een opleiding die identiteitscontroles moet helpen professionaliseren. In Mechelen werkt men al een tijd aan een registratiesysteem. Verder werken de politiezones van Antwerpen, Gent, Mechelen en Brussel-Noord samen aan een handelingskader voor professionele politiecontroles. Uiteraard zal de politie zelf goed moeten evalueren wat het effect van deze maatregelen is, om te kunnen bijsturen waar nodig.
Iedereen wint
Etnisch profileren helpt niets of niemand vooruit. Mensen die regelmatig tegengehouden worden voor politiecontroles zonder gegronde reden, raken gefrustreerd en wantrouwen de politie. Er ontstaat een vertrouwensbreuk, die een serieuze barrière is voor goed politiewerk.
Ik ben blij om te zien dat een jaar na ons Amnesty-rapport politie en politici de eerste stappen hebben gezet om etnisch profileren aan te pakken. Als ze dat grondig doen, zal de politie niet alleen efficiënter werken, maar ook de politie van iedereen zijn.
