Opinie: vluchten kan niet meer…

Aan de grens tussen Syrië en Jordanië zitten 75.000 vluchtelingen vast. Aan de Syrische kant welteverstaan. Jordanië laat de mensen die de oorlog in Syrië ontvluchten niet langer binnen.

Aanleiding is een aanval waarbij Jordaanse soldaten omkwamen, maar de achterliggende oorzaak is dat het kleine land de druk van de ondertussen al 650.000 vluchtelingen op zijn grondgebied niet langer aan kan. De strook niemandsland waarin de 75.000 vluchtelingen vastzitten wordt ondertussen ‘de berm’ genoemd. Satellietbeelden tonen hoe de begraafplaats bij het kamp zienderogen aangroeit. De vluchtelingen krijgen al wekenlang geen enkele hulp.

In België wordt ondertussen opvangcentrum na opvangcentrum gesloten omdat – oef – de vluchtelingendruk klaarblijkelijk van de ketel is. Het verband met de vluchtelingen in ‘de berm’ is niet te kort door de bocht. Het lijken wel degelijk dominostenen die tegen elkaar vallen. Het sluiten van de Balkanroute en de deal met Turkije om vluchtelingen terug te sturen, hebben het nog moeilijker gemaakt om Europa te bereiken. En we zien dat landen in de regio die al enorm veel vluchtelingen opvangen steeds meer de grenzen op slot houden. Zo jaagt de Turkse grenswacht families terug over de Turks-Syrische grens of reizen vluchtelingen zich vast in ‘de berm’.

Maandag is er in New York een VN-top over het vluchtelingenvraagstuk. Op zich is dat bemoedigend: de sleutel voor een oplossing ligt bij een gecoördineerd verdelen van verantwoordelijkheid over de hele wereld. Maar de top dreigt een maat voor niets te worden. De voorlopige slotverklaring levert geen enkel concreet engagement op. Dat is dramatisch omdat landen vandaag vooral bezig zijn met het afschuiven van verantwoordelijkheid en dat zorgt voor een mensonterend bestaan voor vele miljoenen vluchtelingen. Het alternatief voor deze mislukking is al vele keren op tafel gelegd: een billijk verdeelde, massieve inzet op hervestiging van vluchtelingen. Dat betekent dat kwetsbare vluchtelingen uit gevaarlijke regio’s via legale routes in veiligheid worden gebracht. Kijk bijvoorbeeld naar de 40.000 mensen die Canada met het vliegtuig liet overvliegen en georganiseerd opvangt.

Dat de VN-top wellicht een flop wordt, is vooral te wijten aan een gebrek aan politieke wil van nationale overheden. Een zo klein mogelijke inspanning voor vluchtelingen is voor zowat alle regeringen het marsorder. De piste van massale hervestiging wordt afgevoerd met argumenten als ‘geen draagvlak bij de kiezers’ of ‘politiek niet haalbaar’. Die onmacht van onze beleidsmakers is wel heel selectief. Kijk naar Griekenland. In dat land zitten tienduizenden vluchtelingen vast in erbarmelijke kampen. Al in september 2015 beslisten de EU-lidstaten om die vluchtelingen deftig op te vangen en te spreiden over de EU. Een jaar later is dat nog maar voor een fractie gebeurd: aan dit tempo zijn we nog jaren bezig. De ene geeft de schuld aan de bureaucratische Grieken, de andere aan de vluchtelingen zelf, nog een ander aan de VN-Vluchtelingenorganisatie,… Alle lidstaten slepen met de voeten, ook ons land. Toen het om draconische besparingen ging tijdens de eurocrisis en de uitverkoop van de Griekse economie, was de internationale daadkracht alvast een stuk indrukwekkender.

Het criterium voor een goed vluchtelingenbeleid is momenteel ‘zo weinig mogelijk bij ons’, terwijl het zou moeten zijn ‘zijn we erin geslaagd mensen die er nood aan hebben bescherming te bieden’. Dat betekent niet open grenzen, maar een georganiseerde, veilige hervestiging van vluchtelingen in nood. De leiders van de EU en de VN zijn minder onmachtig dan ze denken. De vluchtelingenstroom is vaak ‘ongezien’ en ‘historisch’ genoemd, de grootste sinds de Tweede Wereldoorlog. De tijd dringt om uit te maken hoe wij daar mee omgaan: wordt het een historische mislukking? Of wordt het een historisch succes voor internationale samenwerking en voor de rechten van mensen op de vlucht? De tijd voor allerlei uitvluchten is alvast voorbij.

Wies De Graeve – Directeur Amnesty International Vlaanderen