Oekraïne - Eén jaar na de EuroMaidan protesten nog steeds geen gerechtigheid voor slachtoffers van geweld
Terwijl de ogen van de wereld gericht zijn op het conflict in Oost-Oekraïne vraagt Amnesty International ook aandacht voor de eerste verjaardag van het gewelddadig neerslaan van de protesten op EuroMaidan.
Diepgewortelde straffeloosheid, een gebrekkige expertise en in sommige gevallen zelfs opzettelijke obstructie zorgen ervoor dat de vele honderden slachtoffers van buitensporig en onnodig politiegeweld tijdens de EuroMaidan protesten nog steeds wachten op gerechtigheid.
De briefing Ukraine: A Year After Maydan, Justice Delayed, Justice Denied documenteert het consequent falen van de overheid om het onwettig gebruik van geweld door de veiligheidstroepen te onderzoeken. Zo blijven de slachtoffers van EuroMaidan verstoken van gerechtigheid.
“Het gebrek aan vooruitgang in dit dossier is bijzonder betreurenswaardig en toont nog maar eens aan hoe het Oekraïens strafrechtelijk systeem zwaar faalt"
Karen Moeskops, directeur van Amnesty International Vlaanderen.
“Het buitensporig en onnodig gebruik van geweld tijdens de protesten moet dringend onderzocht en bestraft worden. Er heerst al lang een cultuur van straffeloosheid voor de Oekraïense politiediensten en die moet doorbroken worden. Er moet gerechtigheid zijn voor iedereen, niet alleen voor wie gedood werd, maar ook voor wie mishandeld werd.”
Wat in november 2013 begon als een vreedzaam protest tegen de weigering van de overheid om de associatieakkoorden met de EU te ondertekenen, groeide uit tot massale protesten tegen de overheid. De demonstraties escaleerden tot gewelddadige confrontaties tussen demonstranten en veiligheidstroepen.
Volgens het Oekraïens Ministerie van Volksgezondheid stierven 105 mensen tijdens de protesten, waaronder ook minstens 13 politieagenten.
Amnesty registreerde verschillende gevallen van onrechtmatig gebruik van geweld, waaronder het doden en folteren van demonstranten. De organisatie bezorgde meermaals details over willekeurig en buitensporig geweld aan de Oekraïense overheid. Tot nog toe is er echter geen aantoonbare vooruitgang in de dossiers die door Amnesty worden opgevolgd.
Tot op heden zijn slechts twee lager gerangschikte agenten veroordeeld nadat op camerabeelden te zien was dat ze een man dwongen in het openbaar naakt te staan in de vrieskou. De twee agenten kregen voorwaardelijke straffen van drie en twee jaar voor “het overschrijden van officiële bevoegdheden”. Verschillende andere politieagenten die ook betrokken waren bij het incident werden niet aangeklaagd.
Dodelijk geweld en foltering
De eerste demonstrant die het leven liet was de 21-jarige Serhiv Nihoyan. Hij werd op 22 januari 2014 vier maal beschoten, onder meer in het hoofd en in de nek. De identiteit van de schutter is nog steeds onbekend.
Vele demonstranten werden gefolterd en mishandeld. Een 23-jarige man werd geslagen en bij zijn lippen tot aan een politievoertuig gesleept. Nadien bespoten de agenten zijn genitaliën met traangas waarna hij het bewustzijn verloor.
Terwijl Iryne Rabchenyuk, een 51-jarige vrouw toekeek naar de protesten werd ze met een wapenstok in het gezicht geslagen door een politieagent. Haar schedel brak en ze werd permanent blind aan een oog.
Vrijwel alle slachtoffers met wie Amnesty International sprak, vertelden dat ze niet zijn verhoord als slachtoffers van een misdaad maar als vermeende daders. Nu, vele maanden na het indienen van hun klachten is nog niemand van hen op de hoogte gehouden van de vooruitgang van het onderzoek.
Slepende en gesaboteerde onderzoeken
Na de val van president Yanukovych was de nieuwe overheid snel om hem en zijn entourage aan te duiden als de voornaamste schuldigen voor de misdaden begaan tijdens de EuroMaidan protesten.
De nieuwe Oekraïense autoriteiten hebben meermaals beloofd om krachtdadig alle mensenrechtenschendingen te onderzoeken en de verantwoordelijken te berechten.
“Het onderzoek was tot nu toe gefocust op de dodelijke slachtoffers en de vermeende verantwoordelijkheid van topfiguren binnen de vorige regering, maar veel verder dan beloftes is het voorlopig niet gekomen. Het onderzoek naar gewonde of mishandelde slachtoffers is zelfs nog niet of nauwelijks gestart,” zegt Karen Moeskops.
Openbare aanklagers met wie Amnesty International sprak, vermeldden verschillende obstakels voor de vordering van hun onderzoek. Onder meer de vernietiging van bewijs door veiligheidstroepen, de terughoudendheid van agenten om mee te werken, een gebrek aan middelen en overlappende bevoegdheden van verschillende onderzoeksinstanties werden aangehaald.
“Amnesty erkent dat er veel dossiers onderzocht moeten worden en dat sommige zeer complex in elkaar zitten. Het grote probleem ligt echter niet hier maar bij het uitblijven van vergaande hervormingen aan de instellingen die verantwoordelijk zijn voor het onderzoeken van politiemisbruiken. Indien niets verandert zal gerechtigheid voor de slachtoffers van EuroMaidan uitblijven en zal de vicieuze cirkel van straffeloosheid, die de mensen juist deed protesteren, niet doorbroken worden,” besluit Karen Moeskops.
