Oeganda: Criminalisering van LGBTQ mensen leidt ook online tot aanvallen en discriminatie

Het rapport “Everybody Here is Having Two Lives and Phones”: The Devastating Impact of Criminalization On Digital Spaces for LGBTQ People in Uganda” beschrijft wijdverspreide patronen van door technologie gefaciliteerd gendergerelateerd geweld tegen LGBTQ personen in Oeganda. Het rapport documenteert gevallen van doxing (het verzamelen of verspreiden van persoonlijke gegevens voor intimiderende doeleinden) outing (het bekendmaken van iemands seksuele geaardheid, waardoor diegene gedwongen wordt uit de kast te komen), bedreigingen met geweld, chantage, imitatie van personen, hacking en desinformatie. Hierdoor worden LGBTQ personen, en degenen met een kansarme sociaaleconomische achtergrond in het bijzonder, nog verder gemarginaliseerd.
Met name de antihomoseksualiteitswet van 2023 bleek een klimaat van straffeloosheid voor aanvallen op LGBTQ mensen te versterken, waardoor zowel individuen als organisaties gedwongen werden om de manier waarop zij zich online laten zien en met mensen communiceren aanzienlijk te veranderen.

“Ons onderzoek toont aan dat, terwijl LGBTQ activisten en -organisaties digitale ruimten zijn blijven gebruiken in een zeer vijandige omgeving, het stigma, het geweld en de discriminatie waar zij offline mee te maken krijgen online weerspiegeld en versterkt wordt,” zegt Shreshtha Das, genderonderzoeker en -adviseur bij Amnesty International.

“Het gendergerelateerd geweld dat door technologie wordt mogelijk gemaakt heeft zeer zware gevolgen. Onder meer omdat online tot doelwit gemaakt worden in Oeganda soms een desastreuze impact kan hebben offline. Willekeurige arrestaties, foltering en andere mishandeling, gedwongen huisuitzetting, ontslagen worden op het werk, fysiek geweld, stress, angsten en depressie zijn allemaal reële risico’s.”

Amnesty International deed onderzoek in zes Oegandese steden en nabijgelegen gebieden, en nam daarbij 64 interviews af met LGBTQ personen en -organisaties. Het onderzoek toont aan dat door technologie gefaciliteerd gendergerelateerd geweld wijdverspreid is, en benadrukt niet alleen het falen van overheidsinstanties om deze misstanden te voorkomen of aan te pakken, maar ook hun actieve rol in het aanmoedigen en vergoeilijken ervan, waardoor LGBTQ personen worden blootgesteld aan ernstige mensenrechtenschendingen.

Een ‘heksenjacht’

LGBTQ personen en -organisaties in Oeganda zijn op digitale platforms aangewezen om in contact te komen met hun gemeenschappen, informatie te delen over seksuele gezondheidzorg, en hun rechten te beschermen.

De prevalentie van door technologie gefaciliteerd gendergerelateerd geweld heeft echter de mogelijkheden voor LGBTQ personen om toegang te krijgen tot digitale ruimten, en daar te communiceren en bijeen te komen, ernstig beperkt. Tegelijkertijd worden ook de inspanningen van veel organisaties om de gemeenschappen te bereiken belemmerd. Organisaties die gezondheidszorg bieden aan gemarginaliseerde groepen zijn genoodzaakt online promotie van hun diensten te vermijden, uit angst dat de autoriteiten hun registratie willekeurig opschorten op basis van valse beschuldigingen dat zij “homoseksualiteit promoten”.

“In plaats van beleid te voeren om door technologie gefaciliteerd gendergerelateerd geweld te bestrijden, hebben de Oegandese autoriteiten mensenrechtenverdedigers en -organisaties de kop in gedrukt en hun werk aan discriminerende beperkingen onderworpen. Hun optreden komt neer op een heksenjacht op degenen die worden gezien als “promotoren van homoseksualiteit”, wat zorgt voor een chilling effect; het recht op vrijheid van meningsuiting en vereniging wordt dus verder beperkt,” zegt Marco Perolini, beleidsadviseur Civic Space van Amnesty International.

Het rapport documenteert vele gevallen waarbij de politie door met arrestatie te dreigen apparaten of gegevens van LGBTQ personen in beslag nam. Bovendien hebben zowel de politie als privépersonen socialemediaplatforms gebruikt om eerst met LGBTQ personen in contact te komen en hen vervolgens fysiek geweld aan te doen en te chanteren.

Op alle locaties werd chantage gerapporteerd als de meest voorkomende vorm van door technologie gefaciliteerd gendergerelateerd geweld. Daarnaast hebben zowel de politie als privépersonen LGBTQ personen ge-out, waardoor zij werden blootgesteld aan online misbruik, bedreigingen, fysiek geweld, gedwongen uitzettingen en ontslag van werk.

Amnesty International stelde vast dat het gebruik van denigrerende en beledigende taal tegen LGBTQ personen online alomtegenwoordig is, evenals desinformatiecampagnes waarin LGBTQ personen op schadelijke manieren worden afgeschilderd, bijvoorbeeld als “seksuele roofdieren”.

Deze verhalen versterken de stereotypering van LGBTQ personen en leiden tot emotioneel leed, sociale uitsluiting, financiële problemen en soms ook fysiek geweld.

“Tegenwoordig zijn digitale ruimten, die voor LGBTQ personen in Oeganda zo belangrijk zijn, vaak niet veiliger dan offline ruimten – in beide krijgen ze te maken met discriminatie en geweld,” zegt Roland Ebole, Oeganda-onderzoeker van Amnesty International.

Schadelijke wetten verergeren homofobie en transfobie

Door technologie gefaciliteerd gendergerelateerd geweld kwam in Oeganda vroeger al vaak voor, maar is in ernst en prevalentie toegenomen sinds de antihomoseksualiteitswet van 2023. Met het aannemen van deze wet is het homofobe en transfobe publieke debat versterkt.

Alle geïnterviewden vertelden aan Amnesty dat ze geen aangifte zouden doen van gendergerelateerd geweld via technologie uit angst om te worden ge-out, gechanteerd of gearresteerd. In de weinige gevallen dat LGBTQ personen wel aangifte deden, verzaakte de politie om actie te ondernemen en onderwierp hen in plaats daarvan aan verdere vernedering.

LGBTQ personen en -organisaties vertelden ook dat het moeilijk blijft om gevallen van door technologie gefaciliteerd gendergerelateerd geweld te melden op socialemediaplatforms. Vaak wisten zij niet hoe ze misbruik konden melden. Ondanks het bedrijfsbeleid van socialemediaplatforms om door technologie gefaciliteerd gendergereleateerd geweld aan te pakken, blijven er zorgen over het modereren van content, met name in andere talen dan het Engels.

Van alle entiteiten die Amnesty International heeft aangeschreven, zoals verschillende overheidsinstanties in Oeganda, particuliere organisaties en socialemediabedrijven (Meta, TikTok en X) met haar bevindingen, hebben alleen Meta en TikTok gereageerd. Hun antwoorden zijn opgenomen in het rapport.

“Het Oegandese Parlement moet onmiddellijk de Antihomoseksualiteitswet van 2023 intrekken, net als andere wetten met een onevenredig grote impact op LGBTQ mensen,” aldus Shreshtha Das.

“Ook moeten de autoriteiten een onafhankelijk mechanisme instellen om effectieve, snelle en onpartijdige en onafhankelijke onderzoeken uit te voeren naar beschuldigingen van door technologie gefaciliteerd gendergerelateerd geweld en andere mensenrechtenschendingen tegen LGBTQ personen.”