Nieuwe enquête over seksueel geweld in België. Nood aan betere preventie, nazorg en vervolging
Seksueel geweld in België is een prangend mensenrechtenprobleem dat een doortastende, effectieve en gecoördineerde aanpak vraagt op alle beleidsniveaus.
Amnesty International lanceert daarom op de vooravond van Internationale Vrouwendag (8 maart) een nieuwe campagne die de Belgische beleidsmakers oproept een topprioriteit te maken van de strijd tegen seksueel geweld.
“De afgelopen jaren zette België verschillende stappen in de goede richting, met onder meer de oprichting van de eerste Zorgcentra na Seksueel Geweld in 2017. Er is echter meer nodig. De inspanningen moeten grootschaliger, beter gecoördineerd en meer gestructureerd. Slachtoffers van seksueel geweld blijven nu te vaak in de kou staan”, zegt Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen.
“Heel recent zien we heel wat bemoedigende en positieve aankondigingen van zowel federale als Vlaamse regeringsleden hierover. Onze campagne zal die voornemens hopelijk versterken en ondersteunen zodat er werkelijk een kentering komt.”
Harde cijfers
De officiële cijfers voor seksueel geweld in ons land zijn hallucinant: de afgelopen 10 jaar werden er gemiddeld bijna 10 verkrachtingen per dag aangegeven bij de politie. Tot naar schatting 90% van de gevallen van seksueel geweld worden echter niet aangegeven, dit is het zogenaamde dark number. Seksueel geweld blijft dus grotendeels onder de radar. In een recente peiling* van Amnesty International bij 2.300 Belgen zegt 20% van de bevraagde vrouwen en 14% van bevraagde mannen ooit verkracht te zijn. Van de bevraagde jongeren tussen 15 en 24 jaar zegt 24% dat ze ooit verkracht werden.
* De enquête waarvan sprake in dit persbericht werd afgenomen door het bureau Dedicated in september en oktober 2019 bij 2300 Belgen tussen 15 en 75 jaar oud.
Mythes
Slachtoffers durven vaak niet te spreken over wat hen is overkomen uit angst voor onbegrip of stigmatisering. Er heersen nog steeds een pak schadelijke vooroordelen en stereotypes over seksueel geweld bij een deel van de bevolking. Dit blijkt ook uit de nieuwe enquête van Amnesty International. Zo vindt 19% van de ondervraagde Belgische mannen dat slachtoffers van seksueel geweld mee verantwoordelijk zijn als ze sexy kledij aanhebben.
Liefst 40% van de bevraagde mannen vindt dat er geen sprake is van verkrachting als iemand niet expliciet weigert. Bij de bevraagde jongeren tussen 15 en 24 jaar is dat 31%. Nochtans is er sprake van verkrachting of seksueel geweld zolang er geen toestemming werd gegeven. Bovendien is het zo dat veel slachtoffers van seksueel geweld verlammen als reactie en zich niet meer kunnen verdedigen of weigeren. Het bestaan van het fenomeen verlamming wordt dan weer wel door 86% van de bevraagden erkend.
“De cijfers tonen aan dat er nog steeds moet ingezet worden op sensibilisering om kwalijke mythes en taboes te doorbreken. Dit is essentieel om seksueel geweld te voorkomen. Preventiecampagnes moeten focussen op het aangeven van grenzen, het begrip ‘toestemming’, seksuele autonomie en het recht op lichamelijk integriteit”, zegt Wies De Graeve.
Hoge seponeringsgraad
Een ander pijnpunt is het zorgwekkend hoge seponeringscijfer. Tussen 2010 en 2017 werd 53% van de verkrachtingszaken door het parket geseponeerd zonder gevolg. Ruim een tiende werd geseponeerd uit ‘opportuniteitsredenen’, zoals onvoldoende onderzoekscapaciteit, de beperkte maatschappelijke weerslag of de relationele band tussen dader en slachtoffer.
De meest voorkomende reden van seponering – de helft van alle zaken – is het gebrek aan bewijs. Om penetratie en een gebrek aan toestemming, de twee elementen waaruit verkrachting bestaat, aan te tonen, is materieel bewijs, zoals een medisch attest, vereist. Het verkrijgen van dergelijk bewijs is in veel gevallen niet gemakkelijk, vooral wanneer de klacht dagen, maanden of zelfs jaren nadien wordt ingediend.
“De hoge seponeringsgraad kan deels getackeld worden door slachtoffers zorg te bieden in combinatie met onmiddellijke bewijsvergaring. Dit gebeurt nu al in de bestaande drie Zorgcentra na Seksueel Geweld, maar de centra moeten snel uitgebreid worden tot alle provincies, ze moeten voldoende middelen krijgen en mensen moeten beter op de hoogte zijn van het bestaan ervan”, zegt Wies De Graeve.
Uit de enquête van Amnesty International blijkt dat 68% van de bevraagde Belgen het hoge aantal seponeringen in verkrachtingszaken betreurt omdat dit kan bijdragen tot straffeloosheid.
Meer opleiding politie en justitie
Schadelijke stereotypen over seksueel geweld bestaan ook bij de instanties die rechtstreeks met de slachtoffers in contact komen. Zo weigeren politieagenten soms om een klacht te registreren omdat de verkrachting binnen het huwelijk gebeurde. Gespecialiseerde opvang en kwalitatief hoogstaand onderzoek door de politie en het gerecht is van groot belang.
In de basisopleiding van politieagenten wordt slechts een handvol uren besteed aan het specifieke probleem van seksueel geweld en het belang van dit thema verschilt sterk van school tot school. Als prioritair veiligheidsfenomeen zou het thema in de opleiding net een hoge prioriteit moeten krijgen. Het ontbreken van een multidisciplinaire opleiding van magistraten en andere justitiële actoren in de behandeling van gevallen van seksueel geweld is eveneens problematisch.
“Het gebrek aan opleiding bij politie en justitie leidt voor sommige slachtoffers tot bijkomende trauma’s. Ervaringen zoals negatieve of knullige reacties, behandeld worden zonder respect, niet gehoord worden of slechte informatie krijgen, hebben een grote impact - zeker gezien de cruciale rol van justitie en politie in de strijd tegen straffeloosheid”, zegt Wies De Graeve.
“Het is duidelijk dat er nog veel werk verzet moet worden. Amnesty International vraagt de Belgische autoriteiten met aandrang om een coherent en doortastend beleid te voeren zodat we deze choquerende cijfers naar beneden krijgen. Elke daad van seksueel geweld is er één te veel”, besluit Wies De Graeve.
ACHTERGROND
Op donderdag 5 maart lanceert Amnesty International een petitie waarin de huidige en toekomstige Belgische overheden gevraagd worden volgend eisenpakket te realiseren:
- Een toegewezen en toereikend budget om seksueel geweld tegen te gaan en zorg te bieden aan slachtoffers via Zorgcentra na Seksueel Geweld in elke provincie.
- Transparante en betere dataverzameling (over het voorvallen van seksueel geweld, het aantal veroordelingen etc.) die politici in staat stellen om de juiste maatregelen te nemen.
- Een versterking van de opleiding voor mensen die rechtstreeks in contact komen met slachtoffers, met name politieagenten en gerechtelijke ambtenaren.
- Betere gerechtelijke procedures die leiden tot minder seponering van verkrachtingszaken en een einde aan de straffeloosheid van seksueel geweld.
