Nieuwe bewijzen van vreselijke wandaden tegen vluchtelingen en migranten in Libië
In Libië zitten tienduizenden vluchtelingen en migranten vast in een vicieuze cirkel van wreedheden. Om aan mensenrechtenschendingen te ontkomen proberen ze per boot Europa te bereiken, maar op zee worden ze onderschept en naar Libië teruggestuurd waar ze opnieuw blootstaan aan de misdaden die ze juist probeerden te ontvluchten. Dit staat in het vandaag verschenen Amnesty-rapport ‘Between life and death’: Refugees and migrants trapped in Libya’s cycle of abuse.
Breed scala aan mensenrechtenschendingen
Het rapport beschrijft welke afgrijselijke mensenrechtenschendingen vluchtelingen en migranten moesten ondergaan. Het gaat onder meer om het onwettig doden van mensen, gedwongen verdwijningen, mishandeling en foltering, verkrachting en ander seksueel geweld, willekeurige detentie, dwangarbeid en uitbuiting door toedoen van zowel statelijke als niet-statelijke actoren. Dit gebeurt in een klimaat van nagenoeg volledige straffeloosheid. Het rapport beschrijft ook recente ontwikkelingen, zoals het vasthouden van mensen in niet-officiële detentiecentra – zoals in de beruchte Tabacco Factory in Tripoli – en de groepsdeportaties van duizenden vluchtelingen en migranten uit het oosten van Libië.
Medeverantwoordelijk van EU en lidstaten
‘De Europese Unie en haar lidstaten voeren nog steeds een beleid waardoor tienduizenden mensen terechtkomen in een vicieuze cirkel van ernstige misbruiken,’ zegt Diana Eltahawy van Amnesty International. ‘Daarmee geven ze blijk van een grote minachting voor het leven en de waardigheid van deze mensen. De Libische autoriteiten slagen er niet in de schendingen van mensenrechten van vluchtelingen en migranten aan te pakken, ook niet als die worden gepleegd door overheidspersoneel en milities waarmee ze banden onderhouden. Daarom moeten de EU en de lidstaten hun samenwerking met de Libische autoriteiten heroverwegen. Ze moeten alleen steun geven op voorwaarde dat de Libische autoriteiten onmiddellijk actie ondernemen om een einde te maken aan de schendingen. Tot die tijd mogen mensen die op de Middellandse Zee zijn gered of onderschept, niet terug gestuurd worden naar Libië, maar op een veilige plek worden opgevangen.’
Gisteren kondigde de Europese Commissie haar nieuwe Migratiepact aan waarin wordt gepleit voor nauwere samenwerking met landen buiten de Europese Unie om de migratiestroom te beheersen.
Teruggestuurd naar Libië
EU-lidstaten, met Italië op kop, werken sinds 2016 samen met de Libische autoriteiten. Ze leveren speedboten, trainen mensen en assisteren bij de coördinatie van operaties op zee. Zo willen ze bereiken dat mensen die Libië over zee ontvluchten, worden onderschept en worden teruggebracht. Sinds 2016 zijn naar schatting 60.000 mensen door de EU gesteunde Libyan Coast Guard (LCG) op zee opgepakt. Tussen 1 januari en 14 september 2020 werden 8.435 mensen op zee tegengehouden. Gedreven door de wens om aankomsten koste wat het kost te stoppen, hebben EU-lidstaten hun steun aan Libië aangeboden – in een poging om internationale wetten die pushbacks verbieden te omzeilen - zonder die steun te onderwerpen aan strikte mensenrechtengaranties.
Detentie en gedwongen verdwijningen
Duizenden vluchtelingen en migranten die in 2020 in Libië van boord gingen, werden opgesloten in centra van het Directoraat ter bestrijding van illegale migratie. Deze valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken van de door de VN gesteunde regering die in het westen van het land de dienst uit maakt, de Government of National Accord (GNA). Ook werden duizenden mensen in 2020 mensen slachtoffer van gedwongen verdwijning nadat ze naar niet-officiële detentiecentra waren overgebracht, zoals de Tabacco Factory. Dat gebeurde onder aanvoering van de aan de GNA gelieerde militie van Emad al-Trabulsi.
Constant gevaar
Mensen die niet zijn opgepakt lopen niet alleen het risico om gearresteerd en opgesloten te worden, maar ook op ontvoering door milities, gewapende groeperingen en mensenhandelaars. Sommigen worden door hen vastgehouden en gemarteld of verkracht om hun familie te dwingen tot het betalen van losgeld. Ook sterven mensen tijdens hun detentie als gevolg van geweld, foltering, uithongering of het uitblijven van medische zorg.
Op 27 mei 2020 openden gewapende mannen het vuur op circa 200 vluchtelingen en migranten die door mensenhandelaars in de stad Mazda gevangengehouden werden. Daarbij kwamen ten minste dertig mensen om het leven en raakten elf anderen gewond.
Ondanks de Libische belofte de aanslag in Mazda en andere misdrijven te zullen onderzoeken, is niemand verantwoordelijk gehouden. Twee mannen tegen wie een Libisch arrestatiebevel is uitgevaardigd en die op de sanctielijst van de VN staan vanwege hun rol bij mensenhandel, hebben banden met de GNA. Ahmad al-Dabbashi, ook bekend onder de naam ‘Al-Amou’, werd afgelopen april gezien toen hij meevocht aan de zijde van het regeringsleger. Abdelrahman Milad, ook bekend onder de naam ‘Al-Bija’, werkt als commandant bij de Libische kustwacht LCG.
Amnesty verifieerde ook video’s waarop te zien hoe milities en gewapende groeperingen pronken met vluchtelingen en migranten en hen mishandelden. Ze hebben ook migranten en vluchtelingen gedwongen om deel te nemen aan militaire gevaarlijke operaties.
Geen andere uitweg
De huidige programma’s voor hervestiging en evacuatie zijn ontoereikend om Libië veilig en legaal te verlaten. Vanaf 2017 tot 11 september 2020 werden slechts 5.709 kwetsbare vluchtelingen op die manier geholpen. Door reisbeperkingen als gevolg van de coronapandemie is de situatie van vluchtelingen en migranten alleen maar verslechterd. Dit jaar zijn, voordat in maart de grenzen dicht gingen wegens COVID-19, 297 vluchtelingen uit Libië geëvacueerd. Omdat ze geen andere uitweg zien, kiezen vluchtelingen en migranten voor de gevaarlijke zeereis naar Europa.
Een vluchteling vertelde Amnesty in augustus: ‘Nu gaan vluchtelingen de zee op... [Er is] geen evacuatie of hervestiging… Vluchtelingen lopen gevaar in Libië. [We verkeren] tussen leven en dood.’
Omdat vluchtelingen en migranten geen andere uitweg zien om Libië te verlaten, kiezen ze ervoor de Middellandse Zee over te steken in bootjes die niet zeewaardig zijn. De oversteek is extreem gevaarlijk, ook vanwege de onderscheppingen door de LCG en criminelen. Midden augustus getuigden overlevenden dat gewapende mannen op een boot met de naam ‘Captain al-Salam 181’ hen beroofden en daarna hun boot beschoten waardoor de motor vlam vatte en de boot kapseisde. Circa veertig mensen kwamen om het leven.
Uitbuiting en geweld
Uit Amnesty’s onderzoek blijkt dat vluchtelingen en migranten ook worden uitgebuit door hun werkgevers of dwangarbeid moeten verrichten voor milities en gewapende groepen. Ze wonen in erbarmelijke omstandigheden zonder toegang tot schoon water en sanitair. Dat maakt hen extra kwetsbaar voor het coronavirus. Ook worden ze regelmatig bestolen en lopen meisjes en vrouwen het risico slachtoffer te worden van seksueel geweld. Uit angst om gevangengezet te worden of voor wraak van de daders, durven ze niet naar de politie te gaan.
Racisme en vreemdelingenhaat
Regeringsfunctionarissen, leden van milities en gewapende groepen en de media gebruiken vaak racistische taal als ze het over vluchtelingen en migranten hebben. De coronacrisis heeft dit verergerd, omdat vluchtelingen en migranten publiekelijk de schuld krijgen van de verspreiding van het coronavirus. Amnesty’s onderzoek toont aan dat in 2020 meer dan 5.000 vluchtelingen en migranten het land zijn uitgezet, onder meer omdat ze ‘dragers van besmettelijke ziektes’ zijn.
