Nieuw bewijs voor onwettig doden van burgers in Oekraïne

Voor het eerst hebben Amnesty-onderzoekers in Oekraïne onafhankelijk fysiek bewijs van verboden clustermunitie vastgesteld. Gebruik van clustermunitie is in strijd met het internationaal recht. Ze verzamelden ook bewijs van Russische belegeringstactieken, zoals onwettige willekeurige aanvallen – dat zijn aanvallen waarbij bijvoorbeeld geen onderscheid gemaakt wordt tussen militaire doelwitten en de burgerbevolking -, het afsluiten van basisvoorzieningen en communicatie, vernietiging van burgerinfrastructuur, en beperkingen op toegang tot medicijnen en gezondheidszorg.

De afgelopen weken hebben Russische strijdkrachten willekeurige wapens zoals clustermunitie ingezet, en onnauwkeurige wapens met grootschalige effecten zoals ongeleide 'domme' bommen en Multiple Launch Rocket Systems (MLRS) - bij aanvallen op dichtbevolkte burgergebieden.

Deze Russische aanvallen op dorpen en steden en de moedwillige vernietiging van de dagelijkse infrastructuur gaat in tegen het internationale oorlogsrecht en de mensenrechten. Daarnaast is het lanceren van willekeurige aanvallen waarbij burgers omkomen of gewond raken een oorlogsmisdaad.

“Een specifiek kenmerk van deze wrede belegeringen zijn de meedogenloze willekeurige aanvallen van Rusland, die al veel leed hebben veroorzaakt”, zegt Joanne Mariner van Amnesty's Crisis Response programma.

“Al vijf weken lang zien burgers in heel Oekraïne hun steden iedere dag met de grond gelijkgemaakt worden. Onze onderzoekers ter plekke hebben gedocumenteerd hoe sommige van de meest kwetsbare mensen extra hard worden getroffen door deze wrede belegeringstactieken.”

Burgers die vastzitten in belegerde steden moeten onmiddellijk toegang krijgen tot humanitaire corridors voor een veilige evacuatie. En humanitaire hulp moet mensen die achterblijven kunnen bereiken.

Amnesty International hield live interviews en interviews op afstand met mensen die de belegeringen meemaakten in vijf steden, waaronder Kharkiv en Mariupol. Amnesty's Crisis Evidence Lab analyseerde satellietbeelden en video's en foto's van de incidenten hieronder. De komende weken zal Amnesty International meer bewijs publiceren dat op het terrein in Oekraïne is verzameld.

Willekeurige aanvallen

Tijdens de eerste dagen van de invasie, bereikten Russische troepen de noordelijke voorsteden van Kharkiv en probeerden de stad te omcirkelen en schoten met onnauwkeurige wapens op dichtbevolkte gebieden.

Amnesty International heeft een patroon van onwettige willekeurige aanvallen in bevolkte gebieden in Kharkiv in kaart gebracht. Op 28 februari raakten drie MLRS salvo's het noorden van de stad en kwamen er ten minste negen burgers om. Onder hen kinderen. Ten minste 18 mensen raakten gewond.

Op 4 maart raakte de 41-jarige vader Olesky Stovba gewond door clustermunitie toen hij boodschappen aan het doen was in het Mala-Danlivka-district van Kharkiv.

Hij vertelde Amnesty International: “We vonden wat eten, en we stonden buiten een winkel en ik hoorde een hard geluid. Ik draaide me om en zag veel vuur. Het was zo hoog als mijn knieën, 50 meter bij me vandaan. Ik viel en mijn vrouw ook, en ik voelde dat iets mijn rechterbeen raakte...Ik trok mijn broek naar beneden en zag veel bloed.”

Later verwijderden chirurgen drie fragmenten uit zijn rechterlies, kuit en voet. De wapenonderzoeker van Amnesty's Crisis Response Team onderzocht het bewijs later en bevestigde dat het afkomstig was van clustermunitie van het type 9N210 of 9N235.

Het Saltivka-district van Kharkiv is ook vaak doelwit geweest van aanvallen. Amnesty's Crisis Evidence Lab bevestigde 22 incidenten in het district waarbij schade was in burgergebieden zoals scholen, woonhuizen, voedselmarkten en een tram depot, tussen 27 februari en 16 maart. Op foto's van aanvallen zijn delen van Smerch-raketten en clustermunitie te zien.

Een man* die een schuilkelder runt in Saltivka, vertelde Amnesty International: “Het is de nieuwe realiteit geworden - beschietingen en bombardementen, oude vrouwen uit het puin helpen, geen gas, geen water, geen elektriciteit. Eens in de drie dagen koken we ijs voor water. Er zijn 300 mensen in de schuilkelder. De meerderheid van hen is oud, kwetsbaar, [ze hebben] astma, diabetes. Er zijn er die de schuilkelder al drie weken niet hebben verlaten. Het grootste probleem in Sativka is dat de ouderen overlijden aan een gebrek aan medicijnen, van shock of hartaanvallen. Het is belangrijk hen in de grond te krijgen en te begraven, het gaat snel warmer worden en dan gaan ze ontbinden.”

In een schuilkelder in Lviv, interviewden Amnesty-onderzoekers een 16-jarig meisje dat alleen was geëvacueerd uit Kharkiv. Op een foto waren de resten te zien van een 220mm Uragan-raket die vlakbij het appartement van haar familie was ingeslagen. Het gebouw lag vlakbij een school. Ze vertelde Amnesty: “De raket sloeg 's nachts in, en ik rook het vuur en voelde de schokgolven. We woonden met mijn hele familie in de hal van het appartementencomplex vanaf het begin van de oorlog.”

Amnesty International bevestigde eerder dat clustermunitie een kind en twee andere burgers had gedood bij een school in Sumy Oblast. Ook beschreef Amnesty een luchtaanval in Tsjernihiv waarbij mensen in de rij voor voedsel omkwamen.

Geen basisvoorzieningen

Communicatie met burgers in bezette steden is erg moeilijk vanwege de onderbroken mobiele en internetdiensten. De meeste mensen zitten in ondergrondse schuilkelders met geen of slechte ontvangst. Toegang tot communicatie en het internet zijn essentieel voor de veiligheid, en voor toegang tot belangrijke informatie over mogelijke evacuatieroutes.

In de steden Kharkiv en Izium werden tv-torens door aanvallen vernietigd. Volgens onderzoek van Amnesty International gebeurde dit tussen 27 februari en 17 maart in Kharkiv en 12 maart in Izium. Dit leidde tot problemen met tv-uitzendingen, wat zorgwekkend is omdat veel oudere bewoners daarvan afhankelijk zijn voor nieuws en noodinformatie van de overheid.

Eerder al documenteerde Amnesty International hoe de burgers van Izium aan de vooravond van een humanitaire ramp staan sinds de Russische troepen hun stad begonnen te bombarderen.

Impact op risicogroepen

Het conflict heeft een grote impact op oudere mensen en mensen met beperkingen, wat door belegeringen verergerd wordt.

De 39-jarige Alexander Mihta uit Kharkiv heeft diabetes en kan daardoor niet goed lopen omdat hij verwondingen aan zijn voeten heeft. Hij reed zijn vrouw en dochter naar de Poolse grens, maar moest toen vanwege de dienstplicht in Oekraïne blijven. Zijn appartementencomplex werd geraakt door Smerch-raketten die de stoompijpen kapot maakten, waardoor de verwarming uitviel. Amnesty's Crisis Evidence Lab heeft 21 foto’s geverifieerd waaruit de schade aan het gebouw blijkt. Mihta ontsnapte later met zijn vader naar een opvangplek in Lviv met zijn vader.

Hij vertelde Amnesty International: “De beschietingen werden telkens erger. Ik had eten nodig, dus ging naar een winkel. Ik heb diabetes en ik rende toen de beschietingen toenamen, en ik verdraaide mijn been. Ik probeerde de schuilkelder te bereiken maar het lukte niet. Ik brak zes botten en de artsen willen amputeren.”

Amnesty International interviewde ook een 61-jarige vrouw* die is achtergebleven in Kharkiv om voor haar 84-jarige moeder te zorgen. De moeder heeft dementie en kan niet reizen.

Ze zei: “De oudere mensen blijven. Mijn moeder kan nauwelijks bewegen... We komen uit Luhansk en moesten mijn moeder in Luhansk ophalen... We waren op weg naar mijn dochters flat in Kharkiv en zitten hier nu vast. Eens in de 24 uur gaan we naar buiten.

Ik praat tegen mijn moeder. Ik breng haar naar het toilet en help haar met uitkleden. Ik moest steeds aan haar uitleggen waarom we in Kharkiv zijn en waarom we in de kelder zitten. Ze heeft dementie en vergeet steeds waarom ze in de kelder is, en ik moet het haar de hele dag vertellen. Ze had een goed leven, ze kon in de tuin lopen. Nu niet meer.”

Amnesty International wijst er op dat oudere mensen en mensen met beperkingen en andere groepen extra risico lopen als ze moeten vluchten, en voorrang moeten krijgen bij evacuaties, zoals is aangegeven in het internationale humanitaire recht. Planning en communicatie van evacuaties en veilige humanitaire corridors moet ook op een inclusieve manier gebeuren, en er moet voor worden gezorgd dat informatie, transport en diensten toegankelijk zijn.

*Sommige namen zijn weggelaten om veiligheidsredenen.

Lees meer