Myanmar: gedetineerden gefolterd om oppositie tegen staatsgreep te onderdrukken

De briefing, 15 Days Felt like 15 Years, beschrijft de gruwelijke ervaringen van individuen vanaf het moment van hun arrestatie, tijdens hun ondervraging en gevangenschap, en na hun vrijlating. Het onderzoek is gebaseerd op 15 interviews in maart 2022 met voormalige gedetineerden, advocaten van gevangenen en deskundigen, en een evaluatie van meer dan 100 nieuwsberichten.

Sinds de staatsgreep van 1 februari 2021 heeft het leger van Myanmar meer dan 14.500 mensen gearresteerd en meer dan 2.000 gedood, volgens de Assistance Association for Political Prisoners (AAPP).

De militaire autoriteiten overtreden de wet bij iedere stap van het arrestatie- en detentieproces: ze arresteren mensen zonder arrestatiebevel, dwingen bekentenissen af door foltering of andere mishandeling, laten mensen ‘verdwijnen’, intimideren familieleden en houden gevangenen incommunicado vast waarbij ze geen contact hebben met de buitenwereld.

Slechte behandeling gevangenen en executies

De gruwelijke executies van vier mannen in juli 2022 zijn hiervan een goed voorbeeld. Onder de geëxecuteerden waren Phyo Zeya Thaw, een bekende activist en voormalig lid van de oppositiebeweging, en Ko Jimmy, een prominente pro-democratieactivist. De executies waren de eerste die in meer dan 30 jaar werden uitgevoerd. Volgens AAPP zitten in Myanmar nog meer dan 70 mensen in de dodencel en zijn 41 mensen bij verstek ter dood veroordeeld.

“Myanmar is tot ongekende nieuwe diepten gezakt met de wrede behandeling van gevangenen als onderdeel van een strategie om hun geesten te breken en hun verzet tegen de staatsgreep van 2021 te stoppen”, aldus Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

“Het heeft echter het tegenovergestelde effect: de mensen buigen niet, zelfs niet na de recente beschamende executies van Kyaw Min Yu (Ko Jimmy), Phyo Zeya Thaw, Hla Myo Aung en Aung Thura Zaw.”

Amnesty's oproep

Het leger van Myanmar moet onmiddellijk de duizenden mensen vrijlaten die nu wegkwijnen in de gevangenis alleen maar vanwege het uitoefenen van hun rechten, en hen laten terugkeren naar hun families.

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties moet de druk op het leger van Myanmar opvoeren door de situatie door te verwijzen naar het Internationaal Strafhof (ICC). Ook moet de VN een omvattend wapenembargo instellen en doelgerichte sancties opleggen.

Getaserd en geslagen

Het onderzoek van Amnesty International onthult hoe bewakers gevangenen schoppen en slaan met geweerkolven, elektrische draden en takken van palmbomen.

Gevangenen geven aan psychisch te zijn gefolterd met doodsbedreigingen en de dreiging met verkrachting om bekentenissen te forceren of om extra informatie over activiteiten tegen de staatsgreep los te krijgen. Aan één persoon werd een pakje met een namaakbom overhandigd.

Verschillende voormalige gevangenen vertelden Amnesty over andere gevangenen die zichtbare verwondingen hadden op hun lichamen, waaronder bloed, gebroken ledematen en opgezwollen gezichten.

Een student die werd opgepakt in de centrale regio Magwe vertelde: “Toen ze [de politie] ons slapend aantroffen, sloegen ze ons. Toen ze ons zittend betrapten, sloegen ze ons...Ze richtten G3-geweren op ons voorhoofd en dreigden dat ze ons elk moment konden doden.”

Een vrouw hoorde hoe veiligheidstroepen het hoofd van een gevangene in een emmer water duwden en verschillende keren tijdens het verhoor een taser op hem gebruikten.

Een student vertelde dat hij zag hoe de politie het hoofd van zijn vriend tegen de muur sloeg. De politie gebruikte ook een taser op zijn geslachtsdelen en dreigde hem op de blazen met een granaat.

Ma Kyu, die in de staat Karenni werd gearresteerd, vertelde wat een agent tegen haar zei: “We kunnen je gewoon doden na de arrestatie. We hoeven je niet eens in de gevangenis te stoppen. We kunnen je gewoon doodschieten.”

‘Ze trokken mijn kleren uit’

Ondervragers begingen ook seksuele en gendergerelateerde misdrijven.

Saw Han Nway Oo is een transvrouw die in september 2021 door het leger werd gearresteerd en vastgehouden op verdenking van het volgen van een zelfverdedigingstraining. Zij werd naar het ondervragingscentrum Mandalay Palace gebracht, dat berucht is geworden door berichten over folteringen.

Ze werd drie dagen lang ondervraagd in het centrum en bij een politiebureau. Ze zegt dat de ondervragers haar knieën bekrasten met scherpe objecten en spiritus over de bloedende wond spoten. Ze kreeg drie dagen lang geen eten of drinken.

“Telkens als ik tijdens de ondervraging naar mezelf refereerde als vrouw, zeiden ze dat ik homoseksueel was en lieten ze hun mannelijke geslachtsdelen voor me zien.”

Ze bekeken ook berichten van haar arts en vroegen of ze een geslachtsveranderende operatie had ondergaan. Vervolgens trokken ze haar kleren uit, keken naar haar naakte lichaam en dreven de spot met haar.

Andere LGBTI+'ers kregen ook te maken met grondige lichaamscontroles van hun private lichaamsdelen om ‘vast te stellen of ze man of vrouw zijn’, vertelde een gevangene.

Vernederende lichaamsonderzoeken kunnen een vorm van foltering of mishandeling zijn, vooral voor transgender gevangenen.

Geblinddoekt en afgezonderd

Arrestaties worden vaak 's nachts uitgevoerd. Tijdens deze nachtelijke invallen breken soldaten en agenten deuren open, slaan ze bewoners, halen ze huizen overhoop, nemen ze elektronica als telefoons en laptops in beslag, en nemen ze soms waardevolle voorwerpen zoals sieraden mee.

Protestleider Ma Win werd gearresteerd toen ze in een bus zat in de regio Mandalay. Ze werd in het gezicht geslagen, geboeid en geblinddoekt en naar een onbekende locatie gebracht.

Tijdens een verhoor dat meer dan 24 uur duurde, werd ze door veiligheidstroepen met zware laarzen getrapt en herhaaldelijk met de dood bedreigd.

Amnesty International sprak ook met advocaten die vertelden dat het lastig was de locaties te weten te komen waar hun cliënten werden vastgehouden. Soms moesten ze mensen omkopen om basisinformatie te krijgen.

De gevangenissen zijn overvol; één persoon beschreef dat hij met 50 mensen verbleef in een cel die bedoeld was voor 10 personen. De gedetineerden vonden ook dode insecten en wormen in hun eten.

Hoewel hun tijd in de gevangenis een psychologische tol eiste, zijn veel activisten vastbesloten om zich te blijven verzetten. “We zullen nooit opgeven,” vertelde Saw Han Nway Oo aan Amnesty. “We zijn als telefoons, we zullen ons opladen als de batterijen op zijn.”

*Sommige namen zijn veranderd om de identiteit van de geïnterviewden te beschermen.