Kiest het Europees Parlement voor de kernprincipes van de EU?
Op 12 september, vlak na de State of the Union van EU-voorzitter Juncker, staan de Europarlementsleden voor een historische keuze: ofwel bieden ze het hoofd aan Hongarijes afwijking van het pad van respect voor fundamentele rechten en vrijheden - het pad waar EU-lidstaten samen voor kozen - ofwel laten ze de EU van dit pad afwijken met lidstaten die deze basisprincipes van de EU openlijk schenden.
Samen met Human Rights Watch, the Open Society European Policy Institute en andere Europese en Hongaarse middenveldorganisaties, roept Amnesty International de Europese parlementsleden op om op te komen voor deze principes, waaronder het respect voor mensenrechten en de rechtsstaat.
De Europarlementsleden zullen in de plenaire sessie een cruciaal rapport over Hongarije aanvaarden of verwerpen. Dit rapport concludeert dat het land “een duidelijk risico vormt tot een schending” van de fundamentele principes van de EU.
Die conclusie is niet zomaar een uitdrukking van bezorgdheid. Ze trekt aan de alarmbel en roept Europarlementsleden op om hun belangrijkste plicht te doen als verkozen vertegenwoordigers, ten dienste van alle mensen in Hongarije en elders in de EU: opkomen voor mensenrechten, democratische waarden en de rechtsstaat.
Artikel 7
Als deze conclusie met de nodige tweederdemeerderheid wordt aanvaard, activeert dit onmiddellijk artikel 7.1 van het Verdrag van de Europese Unie (artikel 7 TEU). Dit roept de Raad op om de Hongaarse regering duidelijk te maken dat haar onverdedigbare acties niet getolereerd zullen worden.
De situatie in Hongarije is ernstig genoeg om het uitzonderlijke artikel 7 TEU in te roepen. Het is de enige maatregel die de EU toelaat om rechtstreeks van Hongarije te eisen om de fundamentele principes van de EU te respecteren. Artikel 7 laat ook een bredere beraadslaging over verschillende bezorgdheden, in plaats van elke keer naar het Europees Hof van Justitie te gaan met een nieuwe juridische actie, telkens wanneer de Hongaarse autoriteiten beslissen om de EU-wetten naast zich neer te leggen, in een eindeloos spelletje van “pak me dan, als je kan”.
Het rapport van het Europees Parlement wijst op verschillende pijnpunten. Ze gaan over de werking van het grondwettelijk systeem, de onafhankelijkheid van de rechtelijke macht, vrijheid van meningsuiting en van vereniging en ook over het recht op een gelijke behandeling, de rechten van minderheden (waaronder Roma en joden), de fundamentele rechten van migranten, asielzoekers en vluchtelingen, en zoveel meer.
Niet per se de nucleaire optie
Artikel 7 activeren wordt vaak gezien als de nucleaire optie. Het kan namelijk leiden tot sancties zoals het opheffen van Hongarijes stemrecht in de Raad, als de Raad vaststelt dat de Hongaarse regering “een ernstige en aanhoudende inbreuk” pleegt op de basisprincipes van de EU.
Dit zal niet onmiddellijk gebeuren. Noch zal het per se de uitkomst zijn aan het eind van de procedure. Toch betekent het dat de EU zijn beschikbare mechanismes gebruikt om op te komen voor zijn fundamentele principes door de zorgwekkende situatie in Hongarije op de tafel te gooien van de lidstaten, waar ze dringend hoort te liggen.
Eens dit op de tafel van de Raad ligt, varieert het aantal mogelijke uitkomsten eigenlijk van een simpele tik op de vingers van de Hongaarse regering tot ernstige waarschuwingen en uiteindelijk sancties. Het zal hoe dan ook zorgen voor een kritisch debat tussen de lidstaten en zou moeten leiden tot sterke aanbevelingen vanuit de Raad. Dit kan de Hongaarse autoriteiten ertoe aanzetten om hun koers opnieuw af te stemmen op het gemeenschappelijke pad van de EU.
Een principiële keuze over rechten en vrijheden
Wat zal gebeuren als artikel 7.1 geactiveerd wordt, is dus nog af te wachten. Anderzijds is het wel zeker wat de implicaties zullen zijn als Europarlementariërs kiezen voor politieke kortetermijnwinst in plaats van voor principes.
Als Europarlementariërs geen standpunt innemen, zullen rechten en vrijheden waar hard voor is gevochten – en die de basisteksten van de EU garanderen – blijven met de voeten getreden worden door de autoriteiten in Boedapest, in een cynische strijd tegen weerloze vluchtelingen en migranten, andere ingebeelde vijanden en kritische stemmen. Xenofoben en populisten elders in Europa zullen zich aangemoedigd voelen om verder te gaan met hun politiek van angst, haat en veronachtzaming van tegenstemmen. Ze zullen weten dat ze ermee wegkomen.
De laatste jaren voerde de Hongaarse regering talloze zogenaamde ‘hervormingen’ door, waarmee de fundamentele rechten en vrijheden in het land werden beperkt. De capaciteit van het grondwettelijk hof om de regering ter verantwoording te roepen en de onafhankelijkheid van justitie werden dramatisch uitgehold. Ngo’s en de academische wereld die buitenlandse fondsen kregen, werden doelwit van willekeurige strafmaatregelen. De diversiteit in het medialandschap kelderde. Mensen werden beperkt in hun recht om te protesteren.
Campagne tegen middenveldorganisaties
Amnesty Internationals recentste jaarrapport over Hongarije beschrijft de verslechterde mensenrechtensituatie en onderlijnt de onverdedigbare behandeling van vluchtelingen en migranten en de aanvallen tegen universiteiten en ngo’s die buitenlandse fondsen ontvangen.
Sinds de parlementaire verkiezingen van de voorbije lente, schakelde de Hongaarse regeringspartij Fidesz een versnelling hoger in zijn campagne tegen middenveldorganisaties en zijn aanvallen op fundamentele rechten en vrijheden. Dit werd ondersteund door een significante meerderheid in het Hongaarse parlement en door de haast complete stilte van hun collega’s van de Europese Volkspartij (EPP) in het Europees Parlement en de regeringsleiders van andere EU-landen.
Deze campagne tegen het middenveld piekte met het aannemen van de wetten die legitiem migratiewerk van middenveldorganisaties criminaliseren, maar ook activisten en advocaten. Dit kan organisaties die buitenlandse fondsen ontvangen een kwart van hun inkomen kosten.
Tijd voor actie
Deze feiten gingen niet onopgemerkt voorbij bij de Europarlementariërs. Talloze organisaties, waaronder de EU zelf, verschillende mechanismen van de Raad van Europa en de Verenigde Naties, én middenveldorganisaties die Fidesz zo wil ondermijnen, hebben deze onaanvaardbare terugval in Hongarije de voorbije jaren in het oog gehouden en hiervoor herhaaldelijk aandacht gevraagd. De tijd van vragen stellen en overtuigen is voorbij. Het is nu tijd voor actie.
Voor Europarlementariërs zou het een onvergeeflijke fout zijn om toe te kijken op wat er in Hongarije gebeurt en de kans te laten voorbijgaan om stevige actie te ondernemen.
Hoe ziet de toekomst van Europa eruit als onze verkozen vertegenwoordigers niet opstaan om de ware fundamenten van de Unie te verdedigen?