Iran: twee wetsvoorstellen reduceren vrouwen tot "babyfabriekjes"

Hat rapport You Shall Procreate: Attacks on women’s sexual and reproductive rights in Iran toont aan dat de Iraanse autoriteiten bereid zijn erg verregaande maatregelen te treffen om gezinsuitbreiding te promoten en het bevolkingscijfer te doen stijgen.

“Deze wetsvoorstellen versterken de al bestaande discriminatie van vrouwen in Iran en zullen de rechten van vrouwen en meisjes met tientallen jaren terugdraaien. De overheid promoot deze gevaarlijke evolutie waarbij vrouwen van hun fundamentele rechten beroofd worden en worden gereduceerd tot babyfabriekjes. Ze worden niet langer beschouwd als mensen met het fundamentele recht om over hun eigen lichaam en leven zelf te beslissen,” zegt Hassiba Hadj Sahraoui van Amnesty International.

“De wetten bevestigen de discriminerende stereotypering van vrouwen. Het gaat om een nooit eerder geziene tussenkomst van de staat om zich te mengen in het privéleven van mensen. De Iraanse overheid doet verwoede pogingen om een beeld van militaire macht en geopolitieke sterkte uit te dragen door te proberen het geboortecijfer op te krikken. Maar ze treedt hierbij de fundamentele rechten van vrouwen compleet met de voeten – zelfs het huwelijksbed is voor de overheid geen verboden terrein meer.”

Eerste wetsvoorstel

De “Wet om de vruchtbaarheidscijfers te verhogen en een daling van de bevolking te voorkomen” (Wet 446) verbiedt vrijwillige sterilisatie (de tweede meest gebruikelijke methode van contraceptie in Iran) en verhindert de toegang tot informatie over geboortebeperking. Zo wordt aan de vrouwen de kans ontnomen om geïnformeerde beslissingen te nemen over het hebben van kinderen.

Dat komt bovenop het schrappen van de staatssubsidies voor het Iraanse programma van gezinsplanning. Dat gaf tot in 2012 aan miljoenen vrouwen in het land de toegang tot betaalbare moderne contraceptiemiddelen. Dit zal ongetwijfeld een groter aantal ongewenste zwangerschappen veroorzaken. Het gebrek aan condooms, die voordien door de stedelijke hospitalen en gezondheidshuizen op het platteland verspreid werden op kosten van het Iraanse Gezins- en Bevolkingsplanning Programma, zal bovendien leiden tot een stijging van het aantal seksueel overdraagbare besmettingen, waaronder HIV.

De wet werd met een overgrote meerderheid in augustus 2014 in het parlement aangenomen. Ze wordt nu nog geamendeerd overeenkomstig de aanbevelingen van de Raad van Wachters, die de tekst moet goedkeuren vooraleer die kracht van wet krijgt.

“Door de programma’s voor gezinsplanning af te schaffen en de toegang tot essentiële seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten te verhinderen, stelt de overheid de vrouwen bloot aan ernstige risico’s. Zo worden ook hun mensenrechten geschonden.

Het is absoluut noodzakelijk dat de overheid de uitgebreide programma’s voor gezinsplanning blijft financieren. Enkel zo kan er voor gezorgd worden dat vrouwen op het vlak van geboortebeperking kunnen blijven beschikken over kwaliteitsvolle middelen, diensten en informatie,” zegt Hassiba Hadj Sahraoui.

Als dat niet langer het geval is zullen vrouwen hetzij hun zwangerschap moeten voldragen ook als dat niet hun eigen keuze is, ofwel hun leven en gezondheid moeten riskeren door een onveilige, clandestiene abortus te ondergaan.

Onveilige abortussen zijn een van de voornaamste oorzaken van moedersterfte wereldwijd. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waren onveilige abortussen in 2008 verantwoordelijk voor de dood van 47.000 vrouwen en veroorzaakten ze blijvende handicaps bij niet minder dan vijf miljoen vrouwen.

Tweede wetsvoorstel

De “Uitgebreide Wet aangaande de bevolking en de bevordering van het gezin” (Wet 315) waarover volgende maand in het parlement gedebatteerd wordt, zou de gender-gebaseerde discriminatie nog meer betonneren, in het bijzonder voor vrouwen die ervoor kiezen of niet in staat zijn om te trouwen of kinderen te krijgen.

De wet draagt alle private en openbare instellingen op om bij de aanwerving voor bepaalde jobs voorrang te geven aan, in volgorde: mannen met kinderen, gehuwde mannen zonder kinderen en gehuwde vrouwen met kinderen. De wet maakt echtscheiding moeilijker en vraagt aan politie en justitie om zo min mogelijk tussenbeide te komen bij familieruzies. Hierdoor neemt het risico om slachtoffer te worden van huiselijk geweld voor vrouwen toe.

“De Iraanse regering moet erkennen dat de invoering van dergelijke wetgeving desastreuze gevolgen zou kunnen hebben voor vrouwen in relaties waar er van mishandeling sprake is,” vindt Hassiba Hadj Sahraoui.

Ondraaglijk lijden

Volgens het Iraanse burgerlijk wetboek moet een vrouw die wil scheiden zelf bewijzen dat ze “ondraaglijk lijden” ondergaat. Een man daarentegen kan scheiden zonder dat hij daarvoor een reden moet opgeven. Mannen beschikken ook over het exclusieve recht om twee vaste vrouwen te hebben in een polygaam huwelijk en zoveel vrouwen als ze willen in “tijdelijke” (sigheh) huwelijken. Wet 315 zou rechters er toe aanzetten om zich tegen echtscheiding uit te spreken door ze een bonus te geven gebaseerd op het aantal zaken die eindigen in een echtelijke verzoening.

“De boodschap van de wet is dat vrouwen alleen maar goed zijn om gehoorzame huisvrouwen te zijn en baby’s op de wereld te zetten. Dat impliceert ook dat vrouwen niet het recht hebben om te werken en een carrière op te bouwen zolang ze hun voornaamste rol en plicht niet vervuld hebben. De wetten staan in schril contrast met de werkelijkheid: Iraanse vrouwen maakten, althans tot voor kort, een meerderheid uit van de universitair gediplomeerden, en vormden 17% van de werkende bevolking,” zegt Hassiba Hadj Sahraoui.

Gelijke behandeling ver te zoeken

De Iraanse overheid beweert - en ook president Hasan Rouhani heeft dat een aantal keren verklaard - dat mannen en vrouwen in Iran gelijk behandeld worden. Maar in werkelijkheid is dat verre van waar. Seksueel geweld en discriminatie tegen vrouwen komt in Iran vaak voor en aan Iraanse vrouwen worden gelijke rechten ontzegd als het gaat om huwelijk, echtscheiding, voogdij over de kinderen, erfenissen, reizen en zelfs inzake kledingkeuze.

Het Iraans wetboek van strafrecht bestraft vrouwen en meisjes al vanaf de leeftijd van negen jaar met een gevangenisstraf of met een boete als ze hun haar niet met een hoofddoek bedekken en andere verplichte kledingvoorschriften niet naleven. Die wetten worden geregeld gebruikt door de politie om vrouwen omwille van hun uiterlijk en hun kleding in het openbaar lastig te vallen of aan te houden.

Volgens het huidige burgerlijk wetboek in Iran, verliest een vrouw het recht om door haar man onderhouden te worden als ze weigert haar “huwelijkse plichten” na te leven, zoals: weigeren om seks met haar man te hebben of het huis zonder toestemming verlaten.
Een getuigenis van een vrouw voor de rechtbank wordt in een juridische procedure maar half zo veel waard gevonden als dat van een man, en schadevergoedingen die betaald moeten worden voor het doden of het verwonden van een vrouw zijn de helft van wat voor een man van toepassing is.

De leeftijd voor strafrechtelijke aansprakelijkheid voor meisjes is net geen 9 jaar, maar is net geen 15 voor een jongen. Verkrachting binnen het huwelijk en huiselijk geweld worden niet als misdrijven erkend. Lesbische seks wordt met 100 stokslagen gestraft, en een vierde veroordeling hiervoor betekent de doodstraf.

Gedwongen huwelijken op jonge leeftijd komen veel voor: 41.226 meisjes tussen 10 en 14 jaar traden volgens het jaarlijks rapport 2013-2014 van de Nationale Instelling voor Burgerregistratie in het huwelijk. Daarnaast waren er nog eens minstens 201 meisjes jonger dan 10. Aan sommige universiteiten worden vrouwen uitgesloten voor bepaalde richtingen, gaande van ingenieursstudies tot Engelse literatuur. Dat is het resultaat van quota die tot doel hebben de vooruitgang in het aantal en in het percentage vrouwelijke universiteitsstudenten terug te draaien.

Waardig leven

“De Iraanse overheid zoekt haar toevlucht bij de wet om te proberen de vooruitgang van de vrouwen in het land terug te dringen. Ze wil hen beperken tot de rol van moeder en echtgenote. In plaats van nog meer dingen toe de voegen aan de waslijst van discriminaties waar de Iraanse vrouwen mee te maken hebben, moet de overheid erkennen dat vrouwen mensen zijn met fundamentele rechten en moet ze zo’n discriminerende wetten intrekken.

De overheid wil al controle uitoefenen over wat Iraanse vrouwen mogen dragen, waar ze mogen werken en wat ze mogen studeren. Nu bemoeit ze zich met hun privéleven door controle te willen uitoefenen over hun lichamen en hen te zeggen hoeveel kinderen ze moeten krijgen.

Beide wetsvoorstellen moeten ingetrokken worden en er moet opnieuw geld vrijgemaakt worden voor een kwalitatieve dienstverlening op het vlak van gezinsplanning. Vrouwen moeten een waardig leven kunnen leiden, een leven zonder zulke ingrijpende schendingen van hun fundamentele rechten en vrijheden,” besluit Hassiba Hadj Sahraoui.