Iran: internationale actie nodig om een einde te maken aan bloedvergieten bij protesten

De nieuwe briefing ‘They are shooting brazenly’: Iran’s militarized response to May 2022 protests documenteert hoe de Iraanse veiligheidsdiensten in mei 2022 grotendeels vreedzame protesten de kop indrukten. Ordetroepen schoten onrechtmatig met scherp en met hagel op demonstranten die manifesteerden tegen stijgende voedselprijzen en over de instorting van een gebouw.

Amnesty International verifieerde de dood van drie mensen in verband met de protesten en documenteerde een patroon van verwondingen door schoten met hagel . Dit komt neer op foltering van demonstranten en omstanders, onder wie kinderen. De autoriteiten hebben het internet en het mobiele netwerk verstoord om de communicatie te blokkeren en hun misdaden te verbergen.

“In mei gingen mensen in steden in het zuidwesten van Iran de straat op om te protesteren tegen de stijgende voedselprijzen en om gerechtigheid te eisen voor de slachtoffers van een ingestort gebouw”, aldus Diana Eltahawy, Amnesty International's adjunct-directeur voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika. “De reactie van de autoriteiten legde eens te meer hun grote minachting aan de dag voor het recht op leven en voor de internationale wettelijke normen voor het gebruik van geweld en vuurwapens.”

Amnesty’s oproep

De terechte verontwaardiging onder de mensen in Iran over staatscorruptie, inflatie, werkloosheid, lage of onbetaalde lonen, onzekerheid over voedsel en politieke onderdrukking zal waarschijnlijk leiden tot meer protesten. Als ze niet ter verantwoording worden geroepen zullen de Iraanse veiligheidstroepen zich aangemoedigd blijven voelen om demonstranten te doden en te verwonden.

In Iran zelf zijn er nagenoeg geen kansen voor slachtoffers om gerechtigheid te bekomen. Daarom herhaalt Amnesty de dringende noodzaak voor de VN-Mensenrechtenraad om een onafhankelijk onderzoeks- en verantwoordingsprocedure op te zetten. Daarmee moet bewijsmateriaal worden verzameld en geanalyseerd van de ernstige misdaden onder internationaal recht die in Iran zijn gepleegd om toekomstige berechting van de daders mogelijk te maken.

Om het onrechtmatige gebruik van geweld door de autoriteiten te onderzoeken, heeft Amnesty International uitgebreid videomateriaal , officiële verklaringen en rapporten van staatsmedia bekeken en geanalyseerd. Ook sprak Amnesty met mensenrechtenverdedigers en journalisten die contacten hebben met getroffen mensen en gemeenschappen.

Sterfgevallen door onwettig gebruik van geweld

Amnesty International stelde vast dat de Iraanse veiligheidstroepen een totale minachting aan de dag legden voor de principes van legaliteit, noodzaak en evenredigheid bij het neerslaan van wijdverbreide protesten tussen 12 en 17 mei 2022. De demonstranten protesteerden tegen de stijgende voedselprijzen in de provincie Khuzestan. De protesten verspreidden zich vervolgens naar de provincies Chaharmahal en Bakhtiari, in het zuidwesten van Iran.

Audiovisueel bewijs dat Amnesty’s Crisis Evidence Lab onderzocht, geeft aan dat veiligheidstroepen tijdens de protesten meerdere keren met scherp en met hagel hebben geschoten.

In de provincies Chaharmahal en Bakhtiari zijn tussen 14 en 17 mei ten minste drie mensen om het leven gekomen in verband met de protesten: Behrouz Eslami, Jamshid Mokhtari en Saadat Hadipour. Een andere persoon, Hamid Ghasempour, raakte op 13 mei ernstig gewond en een bewoner meldde dat hij kort daarna stierf. Amnesty kan deze informatie niet bevestigen. Een parlementslid maakte op 15 mei ook melding van de dood van een niet nader genoemde persoon in de provincie Khuzestan, in verband met de protesten tegen de stijgende voedselprijzen.

Buitensporig politiegeweld tegen vreedzaam protest

Toen een minderheid van de demonstranten stenen gooiden en brandstichtten, reageerden veiligheidstroepen met onnodig en buitensporig geweld. Hierdoor kon de overgrote meerderheid van de vreedzame demonstranten hun recht op vrijheid van vreedzame vergadering en meningsuiting niet uitoefenen. In de videobeelden die door Amnesty zijn beoordeeld, vormden demonstranten geen dreiging voor veiligheidstroepen of anderen. Een onmiddellijk risico dat veiligheidstroepen of anderen gedood of ernstig gewond zullen raken is volgens internationale normen de drempel voor het gebruik van dodelijk geweld.

Tussen 23 en 31 mei 2022 braken in de stad Abadan, in de provincie Khuzestan, protesten uit nadat een onvoltooid gebouw instortte waarbij tientallen mensen omkwamen. De autoriteiten reageerden met veel geweld op de vreedzame protesten. Veiligheidstroepen vuurden met jachtgeweren op rouwende demonstranten. In ten minste één door Amnesty onderzochte video waren waarschijnlijk schoten te horen van het schieten met munitie.

Foltering en andere mishandeling

Bij beide demonstraties hebben veiligheidstroepen onrechtmatig met hagel geschoten, waarbij demonstranten en omstanders gewond raakten. Video's die Amnesty International beoordeelde, tonen klassieke patronen van schotwonden op de rug, billen, benen en hoofden van gewonden.

Schieten met hagel is altijd willekeurig en richt veel schade aan. Dit is onnodig en buitensporig voor het bereiken van legitieme doelen, en het gebruik ervan is in strijd met het verbod op foltering en andere vormen van mishandeling.

Op beoordeelde beelden is ook te zien hoe veiligheidstroepen een vrouw en een in bedwang gehouden man slaan, en hoe zij traangas en waterkanonnen misbruiken om vreedzame demonstranten uiteen te drijven.

Internationale actie nodig om geweldscycli te doorbreken

Het onwettige gebruik van geweld door de Iraanse autoriteiten tijdens het neerslaan van de protesten van mei 2022 weerspiegelt de toenemende militarisering van het politieoptreden in de afgelopen jaren. Daardoor werden sinds december 2017 honderden demonstranten en omstanders, onder wie kinderen, gedood en raakten duizenden anderen gewond.

Het geweld wordt aangewakkerd door de voortdurende straffeloosheid in het land. Misdaden onder het internationaal recht en andere ernstige mensenrechtenschendingen, waaronder buitengerechtelijke executies en andere onwettige executies door veiligheidstroepen, zijn niet onderzocht en bleven onbestraft.

Amnesty International sluit zich aan bij de zorgen van de speciale VN-rapporteur voor Iran. De voorwaarden om straffeloosheid tegen te gaan en om te komen tot verantwoording voor misdaden op binnenlands niveau zijn afwezig. Bijgevolg moet de internationale gemeenschap reageren op het ‘alarmerend hoge aantal gewonden en doden’ en moet haar ‘belangrijke rol vervullen bij het waarborgen van de plicht tot verantwoording’.