Irak: folteringen en gedwongen verdwijningen na arrestatie in Al-Jed’ah

Amnesty onderzocht de lotgevallen van acht mensen, waaronder zeven mannen en een vrouw. – Zij werden tussen 2023 en 2024 gearresteerd in het rehabilitatiecentrum in Al-Jed’ah, dat ook bekend staat als Jed’ah 1 Camp. Zeven van hen waren gefolterd en mishandeld. Volgens de geïnterviewden bestonden de folteringen uit ernstige afranselingen, elektrische schokken, het gedwongen aannemen van stressvolle houdingen, gedwongen onderdompeling in water of bedekking van het hoofd met een plastic zak. Familieleden zeiden dat ze duidelijke gevolgen van de foltering op hun familieleden hadden gezien, zoals gebroken vingers en ontwrichte schouders.

‘Het moet onmiddellijk stoppen’

Veel Irakezen zijn overgebracht naar het centrum in Al-Jed’ah vanuit het Al-Hol detentiekamp in het noordoosten van Syrië. In Al-Hol worden tienduizenden mensen arbitrair vastgehouden omdat ze verdacht worden van banden te hebben met de Islamitische Staat (IS). Deze verdenkingen zijn echter niet altijd terecht. Sinds 2021 zijn zo’n 9.500 mensen vanuit Al-Hol naar Irak teruggebracht. De Iraakse autoriteiten willen meer Irakezen overbrengen naar Irak, zodat vóór 2027 alle Irakezen die nog in Al-Hol zijn, naar Irak zijn overgebracht. Het gaat om naar schatting 18.000 mensen.

‘De foltering en mishandeling waaronder de gearresteerden uit Al-Jed’ah hebben geleden zijn verschrikkelijk’, zegt Agnès Callamard, de secretaris-generaal van Amnesty Inernational. ‘Het moet onmiddellijk stoppen en moet onmiddellijk onderzocht worden.’

In september 2024 verbleven 2.223 mensen in het Al-Jed’ah rehabilitatiecentrum. Onder hen 1.318 kinderen, 627 vrouwen en 278 mannen.

‘Bijna iedereen die wordt gearresteerd, wordt gefolterd…het is gewoon routine’

Sinds 2021 voerden de Iraakse veiligheidsdiensten zo’n 80 arrestaties uit in het centrum, vanwege beschuldigingen van banden met IS. De meerderheid van de gearresteerden bestond uit mannen, maar ook vrouwen en kinderen werden opgepakt.

Saleem*, die samen met zijn zoon Abdullah* werd gearresteerd in 2023, vertelde dat zij beiden waren gefolterd tijdens hun ondervragingen. ‘Ze sloegen me en… boeiden mijn handen op mijn rug. Ze sloegen op mijn voetzolen met een groene waterpijp… Ik zei de hele tijd “nee”… Tijdens de folteringen zeiden ze dat ze wilden dat ik dingen bekende die ik niet had gedaan. Ik bekende niet, en kon dus vier dagen lang niet lopen.’

Saleem zei dat hij zijn zoon Abdullah na hun ondervraging in hun gedeelde cel zag: ‘Ze hadden mijn zoon urenlang opgehangen…Hij werd onderworpen aan ta’liq [in elkaar slaan terwijl je aan een metalen balk hangt], ze sloegen hem op zijn voeten, scholden hem uit en beledigden zijn waardigheid… Bijna iedereen die gearresteerd is, wordt gefolterd… Dat is gewoon routine.’

Maryam*, gearresteerd in Al-Jed’ah in 2024, vertelde Amnesty dat ze elektrische schokken kreeg, was getrapt, met een stok op haar nek was geslagen en seksueel geweld had meegemaakt tijdens haar ondervraging. Ze werd ook gedwongen te kijken naar het folteren van andere gedetineerden. ‘[De ondervrager] schold me uit en zei dingen over mijn lichaam. Sommige woorden die [hij zei] kan ik niet zeggen, ik kan ze niet eens in de mond nemen… Ze bleven herhalen dat ik moest zeggen dat ik bij IS zat.’

Mostafa*, gearresteerd in 2024, werd kort na zijn ondervraging door zijn vrouw bezocht. Zij vertelde Amnesty: ‘Ik herkende hem niet… Zijn tanden waren gebroken, en hij kon niet horen. Hij kan nog steeds niet goed horen. Zijn ribben waren gebroken… We konden zien hoe erg hij was gefolterd.’

Gedwongen verdwijning

Zes van de acht mensen naar wie Amnesty onderzoek deed, waren twee weken tot drie maanden gedwongen verdwenen. In de meeste gevallen weigerden de autoriteiten de verblijfplaats van de gearresteerden bekend te maken. Vaak hoorden familieleden pas via anderen die vrijgelaten waren waar hun dierbaren waren.

De vrouw van Mostafa vertelde Amnesty: ‘We bleven de autoriteiten maar vragen waar hij was. Ze zeiden slechts dat ze hem hadden meegenomen… en ze gaven altijd verschillende antwoorden. Ze vonden het niet leuk als ik naar mijn ma

onrechtmatige arrestaties

Hoewel sommige arrestaties in het Al-Jed’ah centrum wellicht gerechtvaardigd waren, kunnen volgens Irakezen en medewerkers van internationale organisaties verschillende factoren ertoe leiden dat iemand valselijk wordt beschuldigd van banden met IS.

In sommige gevallen worden mensen ervan beschuldigd als een familielid van hen bij IS zat. Persoonlijke vetes kunnen ook leiden tot valse beschuldigingen. Amnesty documenteerde twee gevallen waarbij de beschuldigingen van betrokkenheid bij IS voortkwamen uit huwelijksproblemen. Deze patronen zijn eerder gedocumenteerd door Amnesty tijdens het conflict met IS in Irak en de nasleep ervan.

In sommige andere gevallen zijn mensen uit de buurt gaan wonen in een huis van mensen die Irak hebben verlaten. Om geen afstand te moeten doen van het eigendom, beschuldigen ze iemand van betrokkenheid bij IS.

Onmenselijke omstandigheden in gevangenis

In alle acht gevallen die Amnesty onderzocht, werden de mensen aangeklaagd onder de beruchte Antiterrorismewet uit 2005. Twee van hen werden na hun rechtszaak vrijgelaten. De andere zes werden veroordeeld tot lange gevangenisstraffen, op basis van na foltering verkregen ‘bekentenissen’: vijf van hen tot levenslange gevangenisstraffen (20 jaar), en een tot een celstraf van 15 jaar.

Volgens sommige familieleden zijn de omstandigheden in de gevangenis, vooral in Nasiriyah, onmenselijk. Gevangenen hebben nauwelijks toegang tot adequaat voedsel, water, sanitaire voorzieningen en gezondheidszorg.

Veel familieleden gaven aan dat ze in wanhopige situaties zijn beland omdat degenen die nu gevangen zitten vaak de kostwinners van de familie waren. De vrouw van Mostafa, die een celstraf van 20 jaar uitzit in Babel, vertelde Amnesty: ‘We zijn helemaal gebroken nu. Een van de kinderen werkt op een parkeerterrein en verkoopt parkeertickets… De andere werkt in een ijswinkel. Zij onderhouden nu het gezin… We smeken iedereen die we tegenkomen om hulp… We kunnen niet eens de huur meer betalen.’

Oproep Amnesty International

Amnesty roept de autoriteiten van Irak op om onmiddellijk een einde te maken aan de foltering,mishandeling en gedwongen verdwijning van mensen die worden gearresteerd in het Al-Jed’ah rehabilitatiecentrum. De Iraakse overheden moeten alle mensen die werden veroordeeld op basis van bekentenissen na foltering een nieuw proces geven dat voldoet aan de internationale normen voor een eerlijk proces. Daarnaast moeten de VN verder onderzoek doen naar de behandeling van mensen die in Al-Jed’ah zijn gearresteerd, en hun medewerking en steun aan de Iraakse autoriteiten stopzetten indien deze steun wordt gebruikt voor mensenrechtenschendingen.

Achtergrond

Amnesty International interviewde mensen die in Al-Jed’ah waren gearresteerd en hun familieleden tijdens een onderzoeksreis naar Irak in juli 2024. Ook werden mensen op afstand geïnterviewd tussen juli en september 2024. Amnesty-onderzoekers interviewden daarnaast zestien medewerkers van onder andere de VN en andere internationale organisaties.

Zeven van de acht mensen deelden gedetailleerde verhalen over foltering en mishandeling tijdens ondervragingen door de Irakese veiligheidsdienst.

In juli 2024 weigerden de Iraakse autoriteiten Amnesty International toegang te geven tot het Al-Jed’ah centrum vanwege ‘veiligheidsrisico’s’. Op 2 oktober 2024 schreef Amnesty International naar de premier van Irak om de onderzoeksbevindingen te delen. Bij de publicatie van dit rapport was er nog geen reactie ontvangen.

*Voornamen zijn veranderd.