Interview 'Wij helpen Israël haar ziel terug te vinden'

Angela Goldstein is beleidsmedewerker bij de Israeli Committee Against House Demolitions (ICAHD), een Israëlische organisatie die zich verzet tegen huisvernietigingen in Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever en vernietigde huizen wederopbouwt als daad van politiek verzet. Zij is tevens lid van het Internal Displacement Monitoring Center, een internationaal orgaan opgericht op vraag van de Verenigde Naties dat wereldwijd toeziet op ontheemding door gewapende conflicten. Goldstein is één van de mensen achter de Free Gaza Movement, die onlangs nog een boot naar de kusten van het afgesloten Gaza voer. Ze gelooft sterk in een samenwerking tussen Israëli's en Palestijnen om de kansen op vrede te verhogen. Sinds 1981 woont zij in Jeruzalem, maar ze woonde lang in Zuid-Afrika. Haar vader is oorspronkelijk afkomstig uit Litouwen. Wij hadden met haar een gesprek over huisvernietigingen, het werk van ICAHD en de Israëlische bezettingspolitiek in de Westelijke Jordaanoever.

De Israeli Committee Against House Demolitions werd opgericht door antropologie-professor Jeff Halper in 1997, toen het Oslo-vredesproces in verval raakte en Benjamin Netanyahu premier werd na de moord op Rabin. Na een consultatie bij Palestijnen over waar de Israëlische vredesbeweging best zou rond werken, kwam de praktijk van huisvernietigingen naar voor als de meest prangende kwestie. De omvang van de praktijk bleek schokkend te zijn. Sinds het begin van de bezetting in 1967 werden meer dan 18.000 Palestijnse huizen gesloopt. Bijna elke Palestijnse familie heeft een ervaring met huisvernietigingen. ICAHD gebruikt het werk rond huisvernietigingen als een tool om zich te verzetten tegen de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden.

Goldstein: Tien jaar geleden hadden wij geen vermoeden van de kracht van deze strategie. Iedere huisvernietiging is een soort microkosmos van de bezetting: de reden waarom het Israëlische leger een bepaald huis in een bepaald gebied vernietigt, legt bloot hoe de bezetting werkt en hoe het proces van huisvernietigingen deel uitmaakt van de ruimere bezettingspraktijken. We willen de manier waarop Israël de bezetting uitlegt als veiligheidskwestie ontmaskeren. Door te werken rond huisvernietigingen kunnen we een andere kijk op de bezetting geven. In meer dan 90% van de gevallen hadden de gezinnen wiens huis werd gesloopt, niets op de kerfstok.

Waarom worden de huizen dan gesloopt?
Goldstein: Israël verschuilt zich achter bureaucratie: "Overal ter wereld worden illegaal gebouwde huizen gesloopt." Maar waarom zouden Palestijnen al hun spaargeld in een illegale bouw steken? Omdat ze niet legaal kunnen bouwen: Palestijnen krijgen haast nooit bouwvergunningen in Oost-Jeruzalem en in meer dan de helft van de Westelijke Jordaanoever, in de zogenaamde Zone C. Daarom moeten mensen nood-gedwongen illegaal bouwen. De Oslo-vredesakkoorden van 1993 deelden de Westelijke Jordaanoever op in drie zones en institutionaliseerden de bezetting. Daardoor kan Israël doelbewust een demografisch beleid voeren, waardoor Palestijnen moeten verhuizen van Zone C waar Israël haar controle wil bestendingen, naar Zone A waar de Palestijnse Autoriteit bevoegd is. Het is een langzaam beleid om Palestijnen als 'surplus-bevolking' in controleerbare en afgebakende zones te dwingen, zoals je ook goederen opstapelt in pakhuizen. Naomi Klein lanceerde dit concept van 'warehousing' in haar nieuwe boek 'The Shock Doctrine'.

Wat is er zo bijzonder aan Zone C?
Goldstein: Huisvernietigingen zijn een wijdverspreid verschijnsel in Zone C omdat alle nederzettingen, legerbases, industrieparken en kolonistenwegen daar gelegen zijn. Huis-vernietigingen gaan hand in hand met onteigeningen en uitbreiding van de neder-zettingen. Buitenlandse donoragentschappen financieren projecten voor de bouw van infrastructuur voor de Palestijnen in Zone C, terwijl Israël in hetzelfde gebied infrastructuur bouwt voor haar burgers en de Palestijnse infrastructuur vernietigt, ook als deze gebouwd is met donorgeld. Duizenden Palestijnen zijn ontheemd en dakloos en nog meer Palestijnen dreigen interne vluchtelingen te worden.

En daarom bouwen jullie huizen weer op?
Goldstein: Ja en nee. We ontdekten de enorme impact die een huisvernietiging heeft op de getroffen families: echtscheidingen, uiteenvallen van gezinnen, kinderen die het slecht doen op school en gedragsproblemen ontwikkelen, enzovoort. Het gezin is de belangrijkste instelling in de Palestijnse samenleving.

Als ik hoor dat een huis op het punt staat te worden afgebroken, zakt mijn hart tot in mijn maag. Uiteindelijk staan we machteloos tegenover de bulldozers en kunnen we niets doen voor de slachtoffers hier en nu. We verzetten ons fysiek tegen een huisvernietiging om onze solidariteit te betuigen met de slachtoffers, maar vooral om tijd te winnen zodat journalisten en mensenrechtenactivisten naar de site kunnen komen. Ook de heropbouw van vernietigde huizen is eerder een politieke daad van verzet tegen de bezetting, dan een humanitaire daad. De slachtoffers weten dat ze slachtoffer zijn van een beleid.

Hoeveel van de 18000 vernietigde huizen hebben jullie inmiddels weer opgebouwd?
Goldstein: Een fractie. We bouwden meer dan 150 woningen overal in de Westelijke Jordaanoever. Onlangs hebben we een huis opnieuw opgebouwd in Al Baqa'a, een landbouwersdorpje in een vruchtbare vallei vlakbij Hebron, waar mensen zeer traditioneel leven. Al Baqa'a ligt tussen twee Israëlische nederzettingen en verhindert dus de territoriale continuïteit tussen die nederzettingen. Elk huis in het dorp is ofwel totaal vernield, deels beschadigd of heeft een afbraakorder gekregen. De Israëlische kolonisten zijn geleidelijk het hek rond de nederzetting aan het verplaatsen om meer land in te nemen.

Hoe verloopt een huisvernietiging?
Meir Margalit (medeoprichter van ICAHD: tijdens een bezoek aan een vernietigd huis in Oost-Jeruzalem, nvdr): Er is geen budget voor de vernietiging van alle huizen gebouwd zonder vergunning, want dit is vrijwel ieder Palestijnse huis in Oost-Jeruzalem en Zone C van de Westelijke Jordaanoever. Dit draagt bij tot de onzekerheid en de willekeur van de huisvernietigingen: je weet nooit wanneer de bulldozers zullen komen. Zelfs na de betekening van een afbraakorder kan je huis nog jaren rechtstaan. De afbraakorder laat de keuze: als je niet zelf je huis binnen een bepaalde termijn laat slopen, dan zal de staat het voor je doen. Vanaf het moment dat je de afbraakorder ontvangt, leef je in voortdurende onzekerheid of angst. Het kan morgen gebeuren of binnen 10 jaar.

Als de staat het huis sloopt, dragen de slachtoffers zelf de kosten van de vernietiging van hun eigen huis. Het moment waarop je weet dat je huis zal worden afgebroken, is de ochtend van de afbraak. De wijk wordt bezet door politie en militairen. Je krijgt wat tijd om je bezittingen naar buiten te brengen, maar wordt daarbij 'geholpen' door de politie en de soldaten. Als je weerstand biedt, wordt je gearresteerd, soms met geweld, voor het hinderen van de politie. De politie staat in voor de bescherming van het afbraakproces. Kinderen zijn getuige van dit alles. Eén van de voornaamste dingen die ouders aan hun kinderen bieden, is een veilige thuis. Een sloop laat kinderen getraumatiseerd voor de rest van hun leven.

Na een afbraak liggen de privébezittingen verspreid over het terrein en alles wat er overblijft van het privéleven van de familie is beton en staal. In augustus sprak ik met een gezin waarvan de vader na de afbraak van zijn huis overleed aan een hartaanval. De moeder bleef achter met 5 kinderen. Ze had geen inkomen en moest een appartement huren in de stad, niet goedkoop. Een huisvernietiging creëert financiële, psychologische en soms lichamelijke stress, zoals hartaanvallen. Israël schept de voorwaarden voor terreur. We leggen het leven van mensen in hun meest intieme privésfeer in puin.

Voor Amnesty is het duidelijk dat enkel een einde aan de mensenrechtenschendingen duurzame vrede kunnen brengen. Wat staat ons in de weg?
Goldstein: Als jonge Israëlische soldaten of onschuldige Israëli's sterven, geven Israëlische leiders gespierde toespraken: 'We zullen de terreur hardhandig onderdrukken!' Ze weten goed dat we op die manier de voorwaarden scheppen voor meer terreur. De reden van de onderdrukking ligt ergens anders. We houden de Westelijke Jordaanoever bezet om het demografische en fysieke karakter van het gebied te veranderen en de Palestijnen te dwingen in een 'modus vivendi'. Op deze manier kunnen we vermijden dat we hun rechten moeten erkennen. Ik denk niet dat deze militaristische aanpak verstandig is. Het draagt niet bij tot meer veiligheid of tot een stabilisering van de regio.

Israëli's denken dat een controle van de Westelijke Jordaanoever hun veiligheid verhoogt. Het beleid van structurele mensenrechtenschendingen zal onze vijanden versterken om geweld tegen ons te gebruiken, terwijl we onze eigen bevolking en de Palestijnen zouden moeten versterken om vrede te sluiten. Maar het wordt hoe langer hoe moeilijker voor Israël om te weg te raken met schendingen van mensenrechten. Daarom moeten we elke schending documenteren.

En dat doe je bij het Internal Displacement Monitoring Center?
Goldstein: We documenteren alle gevallen van ontheemding door huisvernietiging of landonteigening voor de bouw van de muur. We trachten ook juridische bijstand te regelen voor de slachtoffers. We houden statistieken bij over het beleid. Het idee is bewijzen te verzamelen van gedwongen en systematische verplaatsing van Palestijnen, om uiteindelijk rechtszaken te kunnen instellen. Misschien zelfs bij het Internationale Gerechtshof. De wereld moet meer weten over deze praktijken.

Ten minste Tony Blair zou het moeten weten. Hij is immers bevoegd voor de ontwikkeling van de Palestijnse economie voor het Midden-Oosten Kwartet. Weet hij dat Zone C onmisbaar is voor de ontwikkeling van de Palestijnse gebieden?
Goldstein: Wanneer hij voor het eerst hier aankwam, vol van energie en vastberaden door zijn succes in de Noord-Ierse vredesgesprekken, was hij verbaasd over de omvang van de afsluiting van de Westelijke Jordaanoever. Na een tijdje raakte hij in een depressie. Nu is hij zich ervan bewust, maar zijn mandaat geeft hem geen klauwen. In het werk dat hij levert om de economie van de Palestijnse gebieden op te krikken, moet hij rekening houden met de Israëlische 'security-establishment'. Onlangs was ik op één van zijn persconferenties waar de ontmanteling van een controlepost werd voorgesteld als een belangrijke verworvenheid. Eerder was er ook overeenstemming over de aanleg van een industriepark in het Jenin-district in Zone C. Hij tracht ook het toerisme naar Bethlehem te stimuleren.

Het klinkt geweldig, maar hij boekt geen echte vooruitgang. Er komen zelfs checkpoints bij. De Israëlische autoriteiten spuwen in zijn gezicht. Hij is zeer begaan met de zaak, maar er zijn geruchten dat hij zal aftreden. Hij tracht de ruimtelijke ordening van Zone C te reguleren, maar zijn plan is minimaal. Israël is niet van plan een groot deel van Zone C op te geven onder een definitief vredesakkoord.

Er zal een 'landruil' plaatsvinden om de gebieden te compenseren die Israël zal behouden?
Goldstein: Wat we nu zien, is een duidelijk proces van verdeling van het land, niet door onderhandelingen, maar door een eenzijdig proces op het terrein. Sharon was de voornaamste architect van dit beleid. Israël neemt het land in dat het wil en daarna garandeert het landruil in onderhandelingen. Maar het zand in de Negev naast Gaza zal geen compensatie bieden voor de boeren van Jayyus in het noorden van de Westelijke Jordaanoever. Zij verloren hun landbouwgronden en watervoorraden. Het gaat om leefbaarheid, niet om wiskundeoefeningen. Als we vasthouden aan Zone C ondermijnen we de mogelijkheid van een levensvatbare Palestijnse staat.

In 1988 erkenden de Palestijnen Israël op 78% van het historische Palestina. Elke Palestijn zal de percentages doorprikken die vandaag worden gepresenteerd als toverformules: Israël biedt 93% van de Westelijke Jordaanoever, een zogenaamd 'genereus aanbod'. Maar vanuit het perspectief van de Palestijnen is dit 93% van de 22% die zij overhielden. Palestijnen weten heel goed dat ze Jeruzalem nodig hebben, dat ze een duurzame en onafhankelijke toegang tot water moeten hebben, dat ze toegang moeten hebben tot hun akkers, dat ze gemakkelijk moeten kunnen reizen tussen Bethlehem, Jeruzalem en Ramallah. Percentages kunnen deze behoeften niet doen vergeten, maar dat is precies wat de percentages doen ten aanzien van de internationale gemeenschap en de globale publieke opinie: het Israëlische aanbod krijgt een schijn van redelijkheid en verbergt de echte problemen.

Wat is de rol van Zone C voor de leefbaarheid van een Palestijnse staat?
Goldstein: Zone C doorkruist de hele Westelijke Jordaanoever en vernietigt de territoriale continuïteit. Israël bouwt nu een infrastructuur van 'transportcontinuïteit', een concept geïntroduceerd door Sharon. Israëlische planners zijn op dit moment een hele systeem aan het uitdenken om de Palestijnse 'fabric of life' te verzoenen met de aanwezigheid van nederzettingen.

Palestina zal een eiland zijn omringd door Israël en zal tunnels onder Israël krijgen om bewegingsvrijheid te verzekeren. Waar Israël boven de grond is, moet de Palestijnse staat onder de grond gaan. Dit is volgens ons geen duurzame en leefbare oplossing. We moeten 'benchmarks' ontwikkelen over wat 'leefbaarheid' betekent. Anders zijn we gewoon bewust of onbewust een apartheidsstaat aan het opzetten zonder zelfbeschikking.

Hoe doet ICAHD aan bewustmaking in de Israëlische maatschappij?
Goldstein: Dit is een zeer moeilijke klus. Wanneer de huizen van Israëlische kolonisten uit Gaza werden gesloopt en de kolonisten niet de beloofde compensatie kregen, stond het land op zijn kop. Maar het structurele beleid van de vernietigingen van Palestijnse huizen op dagelijkse basis kan ons niet raken. ICAHD wil de Israël helpen haar ziel terug te vinden. Huisvernietigingen corrumperen de morele basis waarop Israël is gebouwd.

Dat is duidelijk een bredere missie dan vele andere Israëlische vredesorganisaties. Wat is de plaats van ICAHD in de Israëlische vredesbeweging?
Goldstein: Wij worden gebrandmerkt als radicalen omdat we het vertrouwen in de twee statenoplossing verliezen, maar het is het Israëlische beleid dat twee staten onmogelijk maakt. Organisaties zoals Peace Now zijn niet helemaal eerlijk tegenover het Israëlische publiek. Ze laten Israëli's geloven dat een landruil vrede zal brengen. Peace Now is de standaard in de Israëlische vredesbeweging, heeft de mainstream opgeslokt en bepaalt de grenzen van het vredesdiscours. Wij vallen daar wat buiten.

Vele Israëlische organisaties werken enkel binnen een Israëlische context en komen nooit in contact met Palestijnen. Daarmee doen ze niets om de muren van angst tussen de twee volkeren af te breken. Ze maken de Israëlische samenleving klaar voor de definitieve afscheiding van de Palestijnen, terwijl wij werken naar een toenadering tot de Palestijnen. We benadrukken wat ons bindt en niet wat ons scheidt. We willen de Israëlische samenleving in staat stellen de Palestijnen te zien als mens. Dat klinkt banaal, maar het is cruciaal. Doordat vele Israëli's Palestijnen niet beschouwen als individuen met rechten kan de Israëlische regering zonder veel protest de mensenrechten van de Palestijnen schenden.

Hoe zie jij de toekomst van Israel en Palestina?
Goldstein: We moeten durven dromen van een regio zonder grenzen. Het is zo'n klein land. Sommige Palestijnen wonen in enclaves omringd door de muur, maar eigenlijk wonen ze op 15 kilometer van de mooiste stranden van Israël. Zij kunnen er niet komen. Kijk naar de Europese Unie, waar de grenzen zijn verdwenen. Jullie weten niet eens waarom je ze eigenlijk nodig had.

De scheidingslogica gaat terug tot de trauma's die het Joodse volk opliep in het verleden: de Holocaust, antisemitisme, zelfmoordaanslagen. We kunnen alleen maar hopen dat de toekomstige generaties in Israël minder trauma's zullen kennen en zich zullen openstellen voor de wereld.

Meer info

• ICAHD: www.icahd.org
• 18,000 Homes destroyed by Israel since 1967: www.18000homes.org/
• Constructing Peace (foto's): picasaweb.google.com/ICAHD2007
• Interview Jeff Halper (ICAHD): www.youtube.com/watch?v=lZJc7i0bGGk
• Jeff Halper, Warehousing a "Surplus People": www.icahd.org/eng/articles.asp?menu=6&submenu=1
• Norwegian Refugee Council: www.nrc.no/?did=9167645
• Internal Displacement Monitoring Center: www.internal-displacement.org/idmc/website/countries.nsf/(httpCountries)/78C5F977D946B388802570A7004CD702?OpenDocument&count=1000