Interview met Michel Warschawski van het Alternative Information Center
Michel Warschawski is journalist, schrijver en vredesactivist. Hij is één van de eerste Israëli's die allianties smeedde tussen Israëli's en Palestijnen.
Vanaf de jaren 70 organiseerde Michel Warschawski ontmoetingen tussen Israëlische en Palestijnse universiteitsstudenten. Half jaren 80 richt hij het Alternative Information Center (AIC) op, één van de eerste gezamenlijk Israëlisch-Palestijnse organisaties. Het AIC is een alternatieve nieuwsbron voor de Israëlische en Palestijnse bevolking en bevordert de samenwerking tussen Palestijnen en Israëli's. Warschawski komt uit een nest van vredesactivisten. Zijn moeder is actief in Bat Shalom, een feministische organisatie bestaande uit Joods-Israëlische en Palestijns-Israëlische vrouwen. Zijn vader is actief in Rabbi's for Human Rights. Wij hadden het met Michel Warschawski over het verleden, het heden en de toekomst van Jeruzalem, één van de belangrijkste obstakels voor vrede tussen Israël en de Palestijnen.
Warschawski heeft een speciale band met Jeruzalem. Als zoon van de belangrijkste rabbijn van Straatsburg verhuist hij in 1965, op zijn 15e, naar Jeruzalem om er joodse religie te gaan studeren. Twee jaar later is hij getuige van de oorlog van 1967: hij maakt van dichtbij mee hoe Oost-Jeruzalem bezet en een paar weken later illegaal aan Israël wordt gehecht. Sindsdien is de stad onherkenbaar veranderd. Warschawski zegt nog steeds verliefd te zijn op Jeruzalem, maar wat er vandaag met zijn stad gebeurt, stemt hem dieptreurig.
Warschawski: De charme van de stad vóór de annexatie van Oost-Jeruzalem was dat Jeruzalem zowel geografisch als politiek geïsoleerd was van de rest van Israël. Het Jeruzalem waar ik van hield, was een kleine provinciale stad zonder pretenties. Nu is het een stad die wordt verstikt door een bezetting en een annexatie: een derde van de bevolking is Palestijn onder bezetting in Oost-Jeruzalem, een derde is Israëlisch kolonist in Oost-Jeruzalem. Jeruzalem moet zowel een soevereine Israëlische stad zijn, als een soevereine Palestijnse stad. Dat zou het einde betekenen van elke Israëlische politieke aanwezigheid in Oost-Jeruzalem. Dat is mijn droom.
Is dat realistisch? Hoe denk jij dat Jeruzalem er zal uitzien binnen 10 jaar?
Warschawski: Helaas zal Jeruzalem er niet meer zijn. Of tenminste niet het Jeruzalem waar we allemaal van houden. Deze eeuwenoude stad wordt vernietigd door de onstuitbare drang Israëlische nederzettingen te bouwen in Oost-Jeruzalem en door de speculaties van makelaars in onroerend goed die daarmee gepaard gaan. Wat in mijn ogen de mooiste stad van de wereld was, is nu een enorme bouwsite, een project in onroerend goed. Steeds meer rijke buitenlandse joden die niet hier wonen, kopen appartementen. Grote delen van de stad veranderen in spookbuurten. UNESCO zou heel Jeruzalem op haar lijst van erfgoed in gevaar moeten zetten. De Verenigde Naties hadden niet voor niets het plan om van Jeruzalem een internationale stad te maken, onder internationaal bestuur. Jeruzalem is een stad in gevaar.
Heb je in al die jaren ooit een oplossing in het vizier gehad?
Warschawski: Israël heeft een geweldige kans laten liggen om haar aanwezigheid in Oost-Jeruzalem te regulariseren, namelijk tijdens de Taba-onderhandelingen in 2001. Arafat was bereid tot uitwisseling van grond-gebied, om op die manier Israël en de Palestijnen eens en voor altijd te verlossen van het probleem van de kolonisten in de neder-zettingenblokken rond Oost-Jeruzalem. Het ging om de nederzettingen gelegen op gronden die Israël bij het geannexeerde Oost-Jeruzalem had ingelijfd in 1967, maar die eigenlijk vóór 1967 deel uitmaakten van de Westelijke Jordaanoever. De Palestijnse onderhandelaars waren bereid dit gebied, waar het merendeel van de Israëlische kolonisten woont, ongemoeid te laten in ruil voor een evenwaardig grondgebied in Israël ('land swap', nvdr). De affiniteit die de Palestijnen voelen voor Jeruzalem omvat niet Pisgat Zeev of Maale Adumim. Daarom heeft Arafat dit eenmalige aanbod kunnen doen. Hij bood een deel van de Westelijke Jordaanoever, niet een deel van Oost-Jeruzalem. Ik betwijfel of een andere Palestijnse leider in de nabije toekomst de legitimiteit zal hebben om een dergelijk aanbod aan Israël te doen. Als Israël zou hebben ingestemd, zou het zich meteen verlost hebben van het rampzalige scenario van een massale evacuatie van kolonisten. Nu is het te laat. En elke uitbreiding van de nederzettingen brengt een definitieve oplossing verder in gevaar.
Israël brengt volgens u zélf de toekomst van de nederzettingenblokken in Oost-Jeruzalem in gevaar door ze uit te breiden?
Warschawski: Natuurlijk. Het E1-gebied (zie kaart hierboven, nvdr) vormt de grootste uitdaging. E1 is het gebied tussen Jeruzalem en Maale Adumim, een van de grootste neder-zettingen diep in de Westelijke Jordaanoever. E1 blijft de laatste open ruimte op de Westelijke Jordaanoever waar een modern Oost-Jeruzalem zou kunnen aansluiten bij de rest van de Westelijke Jordaanoever, om de hoofdstad van een levensvatbaar, onafhankelijk Palestina te worden. Maar E1 zal worden volgebouwd met de Israëlische nederzettingen, waardoor dat scenario onmogelijk zal worden. De Palestijnen zullen niet langer in staat zijn het aanbod van Arafat te herhalen, omdat datgene wat ze in ruil moeten krijgen (Oost-Jeruzalem aangesloten op de Westelijke Jordaanoever) onmogelijk wordt. Daarom brengt het recent aan-gekondigde plan voor de bouw van duizenden nieuwe woningen in de nederzettingen rond Oost-Jeruzalem de toekomst van de neder-zettingenblokken zelf in gevaar. Het maakt het principe van 'land swap' onmogelijk. Israël slaat de droom van een oplossing waarin geen enkele nederzetting moet worden vernietigd, aan diggelen. Het is nu alles of niets: ofwel zullen de nederzettingen moeten worden vernietigd, ofwel zal er geen oplossing zijn. E1 is een ramp voor Israël én de Palestijnen. Architecten en deskundigen in ruimtelijke ordening waarschuwen al langer tegen E1. Zij zeggen: "Als je een oplossing wil voor de nederzettingenblokken rond Oost-Jeruzalem aan een zo laag mogelijke prijs, is er slechts één advies: bouw niet in E1."
Ook de muur zal een oplossing onmogelijk maken. De route van de muur valt immers grotendeels samen met gemeentelijke grenzen van Jeruzalem.
Warschawski: De kwestie van de muur en zijn route is niet specifiek voor Jeruzalem. Met de muur wil Israël een grens bouwen en de grote nederzettingen bij Israël inlijven. De Israëlische regering ontkent dat tot op vandaag. Telkens als er bijvoorbeeld Europese diplomaten op bezoek zijn, zegt de Israëlische regering dat de muur gebouwd is voor de veiligheid en dat grenzen zullen onderhandeld worden. Het is echter overduidelijk dat de route van de muur de belangen van een annexatie dient en niet die van veiligheid.
Eerste minister Ehud Olmert heeft nochtans de tweestatenoplossing in het vizier. Onder welke druk staat hij dan om maatregelen te nemen die zulke oplossing onmogelijk maken?
Warschawski: De redenering van Olmert is: "Zolang we niet echt verplicht worden om de bouw te stoppen, kan ik toegeven aan interne druk om ermee door te gaan." Sharon was de architect van dit beleid van 'feiten op de grond', dat vandaag nog steeds wordt uitgevoerd. 'Onze grenzen zullen daar liggen, waar we onze laatste boom planten. Hoe meer nederzettingen we bouwen, hoe sterker onze onderhandelingspositie.'
Hoe kan Israël zulk beleid voeren zonder betekenisvolle druk van de internationale gemeenschap?
Warschawski: Waarom er geen druk is van de internationale gemeenschap, dat moet ik jou vragen. Waarom proberen de regeringen in Europa hun eigen officiële standpunt niet uit te voeren? Geen enkel land, zelfs niet de Verenigde Staten, erkende ooit de annexatie van Oost-Jeruzalem. Deze dubbelzinnige houding weerspiegelt de houding van de internationale gemeenschap ten aanzien van het Israëlisch- Palestijns conflict in het algemeen. De EU en de VS zijn niet in staat ervoor te zorgen dat de Israëlische regering zich houdt aan het internationale recht. Israël wordt in een toestand van straffeloosheid gelaten en dat is het laatste wat Israël verdient of nodig heeft.
In Annapolis heeft de Israëlische regering zich nochtans verbonden tot een bouwstop in de nederzettingen, onder druk van de VS. Tot op vandaag uiten de VS sterker dan ooit kritiek op Israël's nederzettingenbeleid. Als Israël zelfs niet naar de VS luistert, welke druk is dan wel nodig om Israël tot een bouwstop te bewegen?
Warschawski: Feiten, geen woorden. Het officiële standpunt van de VS - de annexatie is illegaal en schadelijk voor het vredesproces - heeft nooit indruk gemaakt op Israël. De Israëlische regering heeft nog maar één keer officieel de uitbreiding van de nederzettingen bevroren onder druk van de VS en dat was toen de regering van George Bush Sr. ermee dreigde garanties voor leningen in te trekken. Het Israëlische publiek raakte geobsedeerd door deze druk van de traditionele bond-genoot. Het leidde zelfs tot de val de regering Shamir. De VS moeten laten weten dat het ze menens is en mogen niet enkel verklaringen afleggen om de Egyptische en de Jordaanse regeringen te sussen. De VS moeten een concreet ultimatum stellen: 'Stop de bouw van de nederzettingen of we houden financiële steun in.' Ik garandeer u, de dag van het ultimatum zal er niet meer worden gebouwd.
Israëli's roepen hun leiders toch ook niet ter verantwoording voor wat ze in Oost-Jeruzalem doen?
Warschawski: Israëli's zullen zich slechts bewust worden van en revolteren tegen het rampzalige beleid van hun regering in Oost-Jeruzalem als dat beleid negatieve gevolgen heeft voor hun eigen levens. Die negatieve gevolgen kunnen economisch zijn, een verminderde veiligheid of internationaal isolement. Vandaag kan Israël kan Oost-Jeruzalem annexeren en koloniseren zonder daarvoor een prijs te betalen. Waarom zou het Israëlische publiek zich er dan iets van aantrekken? Er is geen direct belang om te protesteren. Een publieke opinie vormt zich niet onder invloed van wat er kan gebeuren, maar van wat er daadwerkelijk gebeurt.
'Door de druk op Israël op te voeren, vervreemd je het Israëlische publiek. Door de relaties met Israël naar een hoger niveau te tillen, vergroot je ook het vertrouwen dat het Israëlische publiek heeft in bijvoorbeeld de EU.' Wat zou jij antwoorden op dit argument?
Warschawski: Onzin. Dit is een propaganda-argument. In werkelijkheid gaat het anders. De Israëlische regering en de Israëlische bevolking zijn bijzonder gevoelig voor internationale kritiek en de internationale publieke opinie. Telkens als er in de afgelopen 40 jaar grote druk van buitenaf was, zat de regering dezelfde avond nog samen om te bespreken hoe met die druk om te gaan. Een voorbeeld: de dag dat de EU besloot de kwestie van de invoer naar de EU van producten uit de nederzettingen op de agenda te plaatsen, kondigde de Israëlische regering een crisisberaad af.
Hoe gaat het Alternative Information Center met deze context om?
Warschawski: Het Alternative Information Center is er niet alleen om het Israëlische publiek ervan te overtuigen dat zijn regering de fundamentele rechten van de Palestijnen schendt, maar ook dat het in de toekomst daarvoor zelf een prijs zal moeten betalen. Daarom ben ik heel boos op de internationale gemeenschap: Israël kan bijna al zijn internationale verplichtingen schenden zonder daarvoor gestraft te worden. Integendeel, ze worden omarmd door de EU en de VS. Dit maakt de internationale gemeenschap mede verantwoordelijk voor het beleid van bezetting en annexatie. Het is voor ons heel moeilijk om aan sensibilisatie te doen, als die druk er niet is van buitenaf.
Zie je ook een rol weggelegd voor mensenrechtenorganisaties als Amnesty International om die druk hoog te houden?
Warschawski: Absoluut. De Israëlische bevolking is verre van onverschillig tegenover de rapporten van Amnesty International. De media besteden er meestal vrij veel aandacht aan. De rapporten bereiken de Israëlische bevolking via opiniemakers, media, politici, intellectuelen,... Het werk van mensenrechtenorganisaties is nodig. Het doet de Israëli's inzien dat wie in strijd handelt met de regels van de internationale gemeenschap daarvan de gevolgen moet dragen. Amnesty herinnert de Israëlische bevolking eraan dat alles wordt gecontroleerd. De boodschap van Amnesty aan het adres van de Israëlische overheid moet zijn: "Amnesty heeft weliswaar niet de bevoegdheid om Israël zelf te straffen en zelfs de VN zijn erg zwak in de handhaving van het internationale recht. Maar alles is geregistreerd voor de geschiedenis en op een dag zal u de prijs moeten betalen voor de mensenrechtenschendingen." Je kunt je niet voorstellen hoe gevoelig het Israëlische leger vandaag is voor internationale jurisdictie. Het ministerie van Defensie heeft zelfs een dienst die de regels omtrent internationale jurisdictie bestudeert voordat legerofficiers naar Europa reizen. Wat er zou kunnen gebeuren als iemand in dat land tegen hen een klacht wegens oorlogsmisdaden zou indienen. De internationale gemeenschap heeft wel degelijk troeven in handen om druk uit te oefenen en kan daarvoor de bevindingen van mensenrechtenorganisaties gebruiken.